بدزبانی در کودکان

کارشناسان امور تربیتی معتقدند کودکان بسیاری از اعمال را از والدینشان یاد می‌گیرند و کودکان رفتارهای پدر و مادر را به طور ناخودآگاه درونی و مطابق آن عمل می‌کنند. به بیان دیگر کودک والدین را به عنوان اولین الگوهای زندگی می‌پذیرد و چون به آنها عشق می‌ورزد و آنان را سمبل‌هایی قوی می‌داند رفتار والدین برای او شاخص و الگو قرار می‌گیرد.
حتما والدین بارها دیده‌اند که کودک گفتاری ناپسند را ماه‌ها قبل از زبان پدر یا مادر شنیده ، ولی مدتی بعد آن را بروز داده است. این مدت به تشخیص کودک و شرایط او بستگی دارد که چه زمان، چگونه و در برابر چه کسی کلام زشت را به کار می‌برد. چنانچه در خانواده‌ای پدر یا مادر از الفاظ نامناسب و رکیک استفاده کند، بویژه در ارتباط کلامی با همسر خویش این‌گونه عبارات را به کار برد، بدون شک اولین قدم در جهت آموزش کلام ناپسند به فرزندان برداشته شده است.

بنابراین والدین توجه داشته باشند واژه‌های زشت را چه به خود کودک بگویند  یا در برابر او به دیگران بگویند کودک سریعا آن را به حافظه می‌سپارد و روزی آن را بر زبان خواهد آورد.

یکی از دیگر روش‌های یادگیری کلام زشت دوستان و بچه‌های دیگر  است. کودکان در مهدکودک‌ها، مدارس، کوچه و خیابان ممکن است این واژه‌های زشت و دشنام را یاد بگیرند؛ حتی فیلم‌ها نیز در یادگیری الفاظ ناسزا بی‌تاثیر نیستند. نباید فراموش کنیم که تقلید از الگوهای کلامی در کودکان بسیار قوی است.
فراموش نکنید وقتی کودکان برای اولین بار از الفاظ فحش و دشنام برای اعتراض خود استفاده می‌کنند این طرز کلام موجب خنده و مزاح والدین می‌شود، غافل از این که همین رفتار والدین موجب تشدید و ترغیب کودک به استفاده از آن الفاظ می‌شود و حتی وقتی کودک می‌بیند که با به کار بردن الفاظ نادرست به خواسته خود می‌رسد ترغیب می‌شود آن الفاظ را برای مرتبه‌های دیگر تکرار کند و سرانجام جزو رفتار او درمی‌آید.
بنابراین کارشناسان امور بالینی هفت علت اصلی ناسزاگویی را یادگیری از طریق والدین، یادگیری از طریق دوستان و بچه‌های دیگر، بدآموزی به وسیله فیلم، بیان نوعی اعتراض، رسیدن به خواسته‌ها و اهداف، تشویق شدن و ناکامی و افسردگی می‌دانند.

راه برخورد

اگر کودک کلام‌های زشت و نادرست را از طریق والدین آموخته است والدین باید سریعا در رفتار خود تجدیدنظر کرده و بر گفتار خود کنترل داشته باشند. همیشه این اصل را به خاطر داشته باشید که والدین تا زمانی که خود این واژه‌ها را به کار می‌برند نمی‌توانند در جهت اصلاح فرزند خود گام بردارند. ضرب‌المثل معروف در این زمینه می‌گوید: رطب خورده منع رطب چون کند.

بنابراین والدین اگر از کلمات ناسزا در برابر کودکان خود استفاده کردند می‌توانند با پوزش و عذرخواهی از کودکان، اشتباه خود را اصلاح کنند از سوی دیگر اگر کودک در جمع دوستان خود واژه‌‌های ناسزا را یاد گرفته است بهتر است او را از آن جمع دور کنیم و در انتخاب دوست برای کودک خود دقت بیشتری را بکار ببندیم. همچنین فیلم‌های که در آموزش این رفتار به کودک نقش موثر دارند از دسترس کودک دور نگه داریم و شرایطی فراهم کنیم که او این فیلم‌ها را نبیند.
به اعتراضات کودک نیز گوش دهیم و دقیقا توجه کنیم که او چه می‌گوید و به چه چیز اعتراض دارد. کمک فوری به کودک در چنین شرایطی بسیار مهم است.

روش‌های سختگیرانه والدین اعتراض شدید فرزند را به همراه دارد. اگر کودکی با ناسزا و فحش خواست به خواسته‌اش برسد حتما باید مورد بی‌توجهی قرار گیرد و به او باید فهماند که این روش رسیدن به خواسته نیست و باید از این کار خود عذرخواهی کند.
هرگز با شنیدن حرف‌های زشت کودک به او نخندیم، بلکه اخم کنیم و خود را از وی دور سازیم با این روش به او نشان می‌دهیم که رفتار پسندیده‌ای نیست .  چنانچه فرزندمان ناکامی و افسردگی دارد بهتر است فرصتی فراهم کنیم تا او موفقیت شادی و نشاط را تجربه کند و به درمان حالات افسردگی او بپردازیم به توصیه روانشناسان، والدین می‌توانند با استفاده از روش یادگیری وسیله‌ای در جهت رفع عادت بدزبانی در کودکان برآیند. به این ترتیب که هر وقت کودک رفتار ناپسند از خود نشان نداد به او جایزه‌ای بدهند و به طور مشخص بگویند این پاداش به این علت بود که امروز حرف‌های زشت بر زبان نیاوردی و بچه مودبی بودی و با این روش او می‌فهمد که رفتار ناپسند پاداش نمی‌گیرد بلکه موجب اخم و قهر والدین است برعکس رفتار مودبانه او تشویق و تایید می‌شود.

آموزش رفتار مناسب‌

یک روانپزشک می‌گوید: رفتارها چه فردی یا اجتماعی و گوناگون باید آموزش داده شود و این وظیفه‌ای است که برخی از والدین از زیر آن شانه خالی می‌کنند. برخی می‌گویند: بگذارید رفتارها هر چه هست بروز کند در حالی که گروهی درصدد هستند رفتارهای ناخوشایند را رد کنند، برخی از والدین ترجیح می‌دهند رفتارها را به صورت فلسفه احترام متقابل و نکات ریز رفتارهای معاشرتی دسته‌بندی کنند.
آنچه بیشتر به نظر می‌آید این است که کودکانی که با موضوعات رفتار اجتماعی آشنا نیستند در ارتباط با دوستان، فامیل و معلمان خود با مشکل مواجه می‌شوند. وقتی شما به کودک خود رفتار درست را تعلیم می‌دهید در واقع مهارت‌های حیاتی را برای تمام عمر در اختیار او می‌گذارید. به بیان دیگر با کودک طوری رفتار کنید که همان رفتار را از آنها انتظار دارید، نمی‌توانید با خشونت عمل کنید و بعد انتظار داشته باشید آنها با دیگران مودبانه رفتار کنند.
وقتی رفتارهای اجتماعی را آموزش می‌دهید مهم است که رفتار خود را در مسیر رفتاری کودک خود قرار دهید. ممکن است غیرواقعی باشد که از کودک سه ساله انتظار داشته باشید موقع صحبت شما با تلفن، میان صحبت شما وارد نشود به جای آن روان‌پزشکی پیشنهاد می‌کند که برای او شرایطی فراهم کنید که در زمانی که شما با تلفن صحبت می‌کنید او مشغول به آن کار خاص باشد.
در حالی که این انتظار وجود دارد که در میهمانی رسمی کودکان رفتار شایسته داشته باشند ممکن است بی‌دلیل باشد . در این سن شما باید بتوانید تا حدودی روی رفتار اجتماعی حساب کنید قبل از این که انتظارات خود را عنوان کنید درباره موضوعات مربوطه صحبت کنید و مطمئن شوید.
درست است که رفتارها بسیار مهم هستند اما اگر مرتب به کودکانتان نق بزنید ممکن است آنها را از گردونه آموزش خارج سازید. یک متخصص به این نتیجه رسیده که اگر به طور مرتب  روی یک چیز کار کنید ایده استفاده از رفتارهای مناسب را در درون فرد کاشته‌اید.

>> جام جم/ ضمیمه چاردیواری

* شما چه نظری دارید؟ تجربه‌ها و نظراتتان را در این زمینه، با ما در میان بگذارید *