نگران‌کننده است جناب وزیر !

بررس‌های قدیم، ممیزی‌های جدید
از مصاحبه‌های فراوان بررس‌های پیشین کتاب بگیرید تا تجربیات بی‌شماری که صاحبان نشر و نویسندگان این حوزه از ممیزی کتاب دارند می‌شد متوجه شد که سال‌ها این موضوع محل چالش بسیاری بوده است. موضوع ممیزی کتاب البته که همچنان ادامه دارد اما در دوره‌ای پیشنهاد شد که بحث ممیزی از عهده وزارت ارشاد برداشته شود و به خود نشرها سپرده شود، موضوعی که با واکنش تند ناشران همراه شد و این موضوع مسکوت ماند. اما هنوز هم بسیاری از نویسندگان فهرست ممیزی آثارشان را در فضای مجازی منتشر می‌کنند تا به نوعی از تنزل این ممیزی‌ها گلایه کنند. همین است که هنوز ممیزی کتاب می‌تواند سوال تازه‌ای از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد. سیدعباس صالحی درباره‌ ممیزی‌های کتاب گفت: از معاونت فرهنگی خواسته شده در مساله‌ ممیزی بر مبنای تکلیف قانونی خود عمل کند. ممیزی‌ها چه در زمانی که من در معاونت فرهنگی بودم، چه در حال حاضر، به صورت دقیق و غیرسلیقه‌ای انجام می‌شود. همکاران ما با تکیه بر دانش فردی، کتاب را دقیق می‌خوانند و سعی شده در هر حوزه از افرادی استفاده شود که در کنار خوانش، متن را نیز می‌فهمند. برداشت من این است که در حال حاضر بررس‌های ما نیز کتاب‌ها را دقیق می‌خوانند. اگر روزگاری، مبنای بررسی پیش از انتشار کتاب، جست‌وجوی واژگان در کتاب‌ها بود، امروز هم این اتفاق با خوانش دقیق کتاب انجام شود. با این حال اگر مواردی است که چنین اتفاقی در آن نیفتاده، ما از شنیدن و بررسی آن استقبال می‌کنیم.
کتاب ارز دولتی می‌گیرد؟
موضوع مهم دیگر که با افزایش ناگهانی قیمت ارز همواره مورد سوال بوده، این است که آیا کاغذ از شمول دریافت ارز دولتی خارج شده و قرار است به شکل آزاد محاسبه شود؟ آن‌طور که وزیر فرهنگ می‌گوید، همچنان در بر همان پاشنه می‌چرخد، هر چند صالحی همچنان امیدوار است که تغییری در این شرایط پیش آید. او می‌گوید، هنوز تصمیم نهایی در این زمینه گرفته نشده است. کالاهای مختلفی در شورای اقتصاد محل بحث بود که برخی از کالاها مانند گوشت تکلیف نهایی‌شان مشخص شده اما راجع به کاغذ هنوز مساله نهایی نشده است.
البته صالحی در میان این دغدغه‌ها آماری هم از وضعیت کاغذ عنوان کرد که جالب توجه بود. او در این رابطه گفت: در فضای توزیع کاغذ در سال ۹۷ مشکلاتی داشتیم که این مشکلات موجب شد پاره‌ای از بحث‌ها در حوزه کاغذ پدید بیاید. در مجموع بیش از ۲۰۰ هزار تن کاغذ در سال قبل وارد کشور شد که ۲۳ هزار تن آن از طریق ارشاد توزیع شد. البته مجموع آمار تمامی کسانی که در سال ۹۷ کاغذ وارد کرده بودند در پایان سال به تعزیرات داده شد تا سازمان تعزیرات زمینه مشکلات کاغذ در سال ۹۷ را پیدا کند تا در توزیع کاغذ در سال ۹۸ تدبیر درست‌تری صورت بگیرد. حدود ۶۰ میلیون دلار ارز به کاغذ تخصیص داده شد که بخشی از آن هنوز در مسیر این است که بتوانند کاغذ را وارد کنند.
موافقان و مخالفان هدفمندی یارانه کتاب
صالحی همچنین درباره هدفمندی یارانه کتاب در بخش بین‌الملل و ناشران دانشگاهی گفت: یکی از مسائلی که همیشه وجود دارد مساله یارانه کتاب‌های خارجی است. نمایشگاه کتاب تهران از سال‌های قبل در حوزه واردات کتاب خارجی با عنوان کمک به نشر دانشگاهی و دانشجویان علاقه‌مند به کتاب خارجی وارد شده و در این مسیر حرکت کرده است. اعتباری هم که در حوزه یارانه‌های این بخش اختصاص داده‌ایم با این نگاه بوده است. تغییراتی که در این زمینه وجود داشته به این دلیل بوده که کتاب‌هایی که در نمایشگاه حضور دارند کتاب‌های جدیدی باشند تا بتوانند به تولید علم کمک کنند. عیب‌ها و محدودیت‌هایی وجود دارد اما این رویه ادامه خواهد داشت. البته که در این میان بسیاری از ناشران کتب خارجی با این طرح چندان موافق نیستند. آنها بر این باورند که این یارانه می‌تواند خرج زیرساخت‌ها شود. اختصاص این یارانه‌ها در حالی است که هنوز هزینه آب و برق آنها تجاری محاسبه می‌شود و هزینه پست برای این ناشران بالاست. این طرح موافقانی هم دارد. احد رضایی مدیر کمیته ناشران خارجی نمایشگاه کتاب یکی از آنهاست. او با این‌که معتقد است مشکلاتی در این زمینه وجود دارد، اما بر این باور است که این طرح می‌تواند «حق را به حقدار برساند.» او در این زمینه به فارس می‌گوید: بنده با اجرای طرح موافقم و کار صحیحی است اما مشکلاتی وجود دارد. اما مشکلات به حدی حاد نیستند و همه باید تلاش کنیم حق به حقدار برسد. اما در این موافقت باید نکاتی را هم مطرح کنم، چرا که سیستم‌های پیچیده نباید مشتری را خسته کند.
رقابت نابرابر ترجمه و تالیف
موضوع تکراری و البته پرچالش دیگر مربوط به عدم تناسب میان آثار ترجمه و تالیف در حوزه کتاب کودک است. آمار ارائه شده در سال 94 نشان می‌دهد که سهم آثار ترجمه در بازار کتاب ایران بیش از 60 درصد است و این نکته حوزه تالیف را برای کودکان و نوجوانان کم‌رمق کرده است. هر چند سید عباس صالحی معتقد است آمار تألیف کتاب در مقابل ترجمه، آنقدر هم نگران‌کننده نیست. به باور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه‌ کودک و نوجوان آن چیزی که باعث نگرانی شده است، افزایش هزینه تولید کتاب داخلی است. به طور مثال برای تولید کتاب در داخل، ما مساله حق مؤلف و هزینه تصویرگری را داریم، در حالی که در آثار ترجمه، این موضوع وجود ندارد. در نتیجه هزینه انتشار کتاب نیز کاهش پیدا می‌کند. ناشران ما نیز معمولا در حوزه‌ ترجمه، خود را به موضوع حق مؤلف و تصویرگر پایبند نمی‌دانند به همین دلیل معتقدم باید شرایط را به شکلی تغییر داد که فضای تألیف در این حوزه قوی‌تر شود.
موضوع مورد نظر صالحی اشاره به رقابت نابرابر میان تالیف و ترجمه و قیمت تمام شده این دو است. موضوعی که ناشران کودک و نوجوان هم به آن باور دارند.

میثم اسماعیلی
فرهنگ و هنر