کابـوس دوم

خواندن آگهی‌های منتشر شده در نشریات و فضای سایبری و ارسال رزومه بخش ساده کار است. رفتن، نشستن و سروکله زدن در جلسات مصاحبه با متصدیان منابع انسانی یک طرف و شرایط و خواسته‌های غالبا عجیب و غریب آن محل کار هم یک طرف. در حوزه فناوری اطلاعات، صاحب‌کاران و کسانی که نیروی جدید استخدام می‌کنند، عموما برای این‌که به جای استخدام چهار متخصص و پرداخت چهار حقوق ماهانه، نهایت صرفه‌جویی را به‌جا بیاورند، یک نیرو را استخدام می‌کنند که باید ملغمه‌ای از تخصص‌های آن چهار نیروی مورد نیاز را داشته باشد.

نمونه‌ای از آگهی‌های استخدام

این آگهی‌ها واقعی هستند:

«... از سه نفر آقایان دارای مدرک کارشناسی نرم‌افزار کامپیوتر که واجد توانمندی‌های زیر باشند به‌صورت تمام وقت دعوت به همکاری می‌شود:

حداقل 25 و حداکثر 30 سال سن

دارای مدارک CCNA , CCNP , MCITP , MCSE و +A

حداقل سه سال تجربه مفید در زمینه Help Desk»

«...جذب نیروی کار در حوزه‌ای تی. حداکثر سن 35 سال و دارای شش سال سابقه کار. تسلط به مایکروسافت MCSE، مسلط به میکروتیگ، مسلط به CCNA و ...»

«به کارشناس پشتیبانی شبکه ( Help Desk ) دارای حداقل دو سال تجربه و دارای مدرک CCNA و MCSE در تهران نیازمندیم.»

حال آن‌که هرکدام از این به اصطلاح تسلط‌ها یا خواسته‌های شرکت، تخصصی است جداگانه. در آگهی‌هایی که ملاحظه می‌کنید، نام این مدارک و دوره‌ها جوری پشت سر هم آمده که گویی نقل و نبات است و اخذ هر کدام بسیار راحت. در کنار تمام این موارد پیش‌فرض‌هایی چون کار کردن و تسلط بر نرم‌افزارهای Office MS آن هم با سرعت قرقی را فراموش نکنید.

علاقه به ملغمه‌ای از مهارت‌ها

در کشورهای توسعه‌یافته تکلیف شرکت‌ها با سرورهای خودشان روشن است. متخصص هر رشته مشخص است و فقط در همان رشته کار می‌کند. بیایید نگاهی به برخی از مشکلات کلیدی حوزه فناوری اطلاعات در کشورمان بیندازیم.

در ایران چون ما عضو سازمان تجارت جهانی نیستیم و حق کپی رایت پرداخت نمی‌کنیم دستمان باز است که هر نرم‌افزاری را که اراده می‌کنیم، استفاده کنیم. نرم‌افزارهایی قفل شکسته که هزار و یک مشکل را به همراه خود می‌آورد. اغلب شبکه‌های ما با همین روش طراحی و عملیاتی می‌شود. از ویندوز سرور گرفته تا ویندوز کلاینت، همه نسخه‌های غیرقانونی هستند.

چون پولی برای این نرم‌افزارهای کپی شده به مایکروسافت و شرکت‌های دیگر فناوری اطلاعات پرداخت نمی‌شود و علاوه بر آن تحریم‌های اعمالی از سوی آمریکا هم دست نوازشی بر سر ما دارد، خبری از پشتیبانی رسمی و واقعی این شرکت‌ها نیست و البته مجانی تمام شدن نرم‌افزارهای به این گرانی، این ویژگی را برای ما دارد که هر زمان که دلمان بخواهد می‌توانیم آخرین نسخه هر نرم‌افزاری را نصب کنیم. حال آن‌که در کشورهای دیگر، به دلایل مختلف که یکی از آن به اشکال‌زدایی از نرم‌افزارهای واسط میان نرم‌افزارهای رایانه‌ای و سخت‌افزارها مربوط می‌شود، اتفاقا خیلی از شرکت‌ها، به به‌روزرسانی نرم‌افزارها و بخصوص سیستم‌های عامل تا زمانی که واقعا ضروری نباشد، تمایل ندارند.

به‌این‌ترتیب و با شرایط ویژه‌ای که صاحبان مشاغل از جوانان جویای کار در حوزه فناوری اطلاعات می‌خواهند، یکی از اقدام‌های اکثر علاقه‌مندان به حوزه آی‌تی و دانشجویان و فارغ‌التحصیلان جویای کار در ایران، ثبت‌نام در کلاس‌ها و دوره‌های مختلف است. شاید بتوان گفت با آنچه اکنون متداول است، دوره MCSE از دوره‌های شبکه مایکروسافت، از سوی جوانان جویای کار یکی از پر استقبال‌ترین و برای آموزشگاه‌ها یکی از پرسودترین دوره‌ها باشد.

شغل دوست کجاست؟

تابستان امسال یکی از دوستان برای رفتن به این دوره در خصوص یکی از آموزشگاه‌های معتبر از دوستان دیگر پرس‌وجو می‌کرد. او فقط شنیده بود که یاد گرفتن این دوره مشکل نیست و با بلدبودن آن می‌تواند نه‌تنها به‌راحتی کار پیدا کند، بلکه با چند ماه کار و کسب تجربه واقعی می‌تواند به خارج از کشور برود و به‌راحتی جذب بازار کار آن کشور توسعه‌یافته مدنظرش شود. در خیال این دوست، پس از دو سال به کشور توسعه‌یافته مدنظرش خواهد رفت و یک سال پس از شاغل شدن، با وام بانکی یک خانه دوبلکس خریداری می‌کند، چراکه دوست دیگری که به همین ترتیب از ایران رفته، اینها را به او گفته بود.

وقتی این دوست نظر من و چند نفر دیگر را خواست، فهمیدم چقدر تصور ما از خودمان و دانشمان، بازار کار کشورهای خارجی و واقعیت‌های مرتبط با این مسائل نادرست است. افرادی که واقعا در کشورهای خارجی کار کرده باشند یا به واسطه شغلشان در ایران و سفرهای کاری به شرکت‌های خارجی و شرایط کار در خارج از کشور تا حدودی آشنا باشند، می‌دانند هرچند جذب نیرو در رشته فناوری اطلاعات در سطح جهان از اکثر رشته‌های دانشگاهی بیشتر است، اما بخصوص در زمینه آی‌تی رقابت بین نیروهای جویای کار بسیار شدیدتر از ایران است.

اگر تصور کنیم که مثلا در حوزه شبکه و بخصوص مدرکی مثل MCSE مهارت داریم، آن هم با شرایط خاصی که در ایران این دوره‌ها را فرا می‌گیریم، رقیب ما در خارج از کشور تعداد زیادی جوان هندی و چینی هستند که این دوره را مو به مو حفظ هستند و تسلط بالایی بر دوره‌های دیگر هم دارند. آنها با کمترین حقوق مشغول به کار می‌شوند، دسته‌جمعی یک اتاق کوچک کرایه می‌کنند و برای این‌که مخارجشان کم باشد ممکن است 20 نفر زیر یک سقف 60 متری زندگی کنند! کم‌غذا هستند و تعدادشان بسیار زیاد. در نقطه مقابل این گروه از متقاضیان کار، ما هستیم.

ایجاد بازار کار کاذب دیگری

وقتی دوست من برای ثبت‌نام در دوره MCSE به آموزشگاه رفته بود به او گفتند پیش نیاز این دوره، دوره Network+ است. دوره‌ای که به گفته مسئول ثبت‌نام بسیار راحت و آسان است و کل دوره‌اش در آموزشگاه 30 ساعت است. دوستم از همان آموزشگاه و از چند منبع اینترنتی چند جزوه این دوره را تهیه کرده بود و به من هم نشان داد. حجیم‌ترین جزوه‌ای که پیدا کرده بود 90 صفحه بود، شامل کلیات و تعاریفی از انواع شبکه، توپولوژی، انواع کابل و نحوه اتصال کابل، تعاریف ابتدایی از IP و برخی سخت‌افزار شبکه. تمام این موارد در حد تعاریف سطحی و با ترجمه بسیار ناشیانه و پر از اشکال از منابع خارجی بود.

کتاب واقعی این دوره را که بیش از 700صفحه است و بخش زیادی از حجم این کتاب تمرین و آزمون‌های دوره است، به او نشان دادم و گفتم این دوره را اگر واقعا کسی بلد باشد، با همین دوره می‌شود در هر کشور توسعه‌یافته شغل پردرآمدی داشت. از این گذشته چون در ایران شرایط خاصی بر بازار کار آی‌تی حکمفرماست، آموزش‌های آموزشگاه‌های ایران، غریب به اتفاق «بومی‌سازی» شده و صد در صد مطابق با سیلابس‌های مایکروسافت یا سیسکو یا دیگر مراجع مربوط نیست. در واقع می‌توان گفت در این دوره‌ها برخی قلق‌ها و مهارت‌های کار در بازار ایران آموزش داده می‌شود.

چندی بعد که این دوست را دوباره دیدم گفت معلمش هم در دوره MCSE مشابه همان حرف را به بچه‌های کلاس گفته که Network+ که همه در ایران دست‌کم می‌گیرند، برای خود مهارتی است. این دوست دوره‌ای را که ثبت‌نام کرده بود گذراند. از همان دوره و همان آموزشگاه به او و بقیه دانش‌آموزان پیشنهاد شد دوره میکروتیگ را هم بگذرانند. میکروتیگ را هم گذراند و اکنون در حال گذراندن دوره VMWare است. بازار کار ایران با آن شرایط خاص، باعث شده تا بازار کار دیگری حسابی رونق داشته باشد. با هزینه‌ای که برای خرید لپ‌تاپ مورد نظر استادش در آموزشگاه صرف کرده شاید تا الان بالای 10 میلیون تومان خرج کرده و هنوز شغلی نیافته است

محمدعلی پورخصالیان