محور مقاومت؛ هدف جنگ‌طلبی آشوب‌سازان

رژیم صهیونیستی که از ابتدا سوریه را تهدیدی برای تمامیت ارضی خود می‌دانست دست همکاری با گروه‌های مخالف ازجمله جریان‌های تروریستی داده است و آشکار و پنهان از آنها حمایت می‌کند. از سویی دیگر مصر که می‌خواهد سیاست مستقل‌تری را در جهان عرب ایفا کند به فکر همکاری با سوریه است. روسیه هم به عنوان یکی از حامیان دولت بحران‌زاده سوریه همچنان بر پشتیبانی خود نسبت به این کشور تاکید دارد.

مجتبی امانی، کاردار سابق ایران در مصر و کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا در گفت‌وگو با جام سیاست به بیان نقطه نظرات خود درباره رویکردهای هر کدام از طرف‌های درگیر در بحران سوریه پرداخته است.

به توجه به شرایط بحرانی و حساس منطقه، رژیم صهیونیستی چه رویکردی نسبت به مساله سوریه دارد؟

موضع رژیم صهیونیستی نسبت به سوریه از چند جهت قابل بررسی است؛ اول این‌که سوریه به عنوان یکی از کشورهای مقاومت، امنیت و بقای رژیم صهیونیستی را تهدید می‌کند. اسرائیل نسبت به سوریه چشمداشت سرزمینی دارد و تا همین امروز هم بخشی از سرزمین‌های سوریه از سوی رژیم صهیونیستی اشغال شده و از سوی دیگر اسرائیل سال‌ها در پی آن بود که به حالت تخاصم با سوریه پایان بدهد، بدون آن‌که امتیازی به حکومت سوریه داده باشد. در همین رابطه وقتی سوریه گرفتار بحران داخلی باشد، هم ابزار دخالت و تاثیرگذاری رژیم صهیونیستی را فراهم می‌کند و هم از این جهت که سوریه در بحران داخلی خود تهدیدهایی را که اسرائیل احساس می‌کند از سوی این کشور خواهد داشت، تقلیل پیدا خواهد کرد. به عبارت دیگر هر زمانی که تنش‌های داخلی در سوریه زیاد باشد به همان میزان هم نگرانی‌های رژیم صهیونیستی نسبت به سوریه کاهش پیدا می‌کند. مجموعه این عوامل باعث می‌شود رژیم صهیونیستی نسبت به حمایت از گروه‌هایی که امنیت سوریه را تهدید می‌کنند توجه‌اش جلب شود. اما از سویی دیگر اسرائیل هم می‌داند حمایت از گروه‌های مخالف سوریه باعث خواهد شد نظام حاکم بر سوریه و حامیان آن موضع متحدتر نسبت به مقابله با گروه‌های مورد حمایت رژیم صهونیستی داشته باشند. این موضوع اقتضا می‌کند اسرائیل روابط و حمایت‌های خود از گروه‌های آشوب‌طلب را چندان آشکار نکند. در همین چارچوب اسرائیل در پی آن است خط ارتباطی مقاومت و پیوستگی را که میان عراق، ‌ایران، ‌سوریه،‌ لبنان و غزه برقرار است دچار خدشه و ضعف کرده و ارتباط آنها را با هم قطع کند و در همین راستا گروه‌های تروریستی در سوریه و عراق می‌توانند با برهم زدن اوضاع امنیتی یا تغییر حکومت‌ها در عراق و سوریه یا حداقل تجزیه عراق و سوریه به کشورهای کوچکتر لااقل ارتباط زمینی را میان کشورهای محور مقاومت قطع کند. بنابراین طبیعی است همه کشورهای منطقه بخصوص ایران نسبت به دخالت اسرائیل و همچنین توطئه‌ای که از این طریق متوجه محور مقاومت شده است،‌ موضع منفی داشته باشند و براساس امنیت ملی خود اقداماتی را انجام دهند.

به نظر می‌رسد ماهیت این گروه‌های تروریستی آشوب‌طلبی است و اگر بتوانند حکومت مستقری را روی کار بیاورند خودشان به عنوان تهدید دیگری برای همه کشورهای منطقه از جمله رژیم صهیونیستی می‌توانند تلقی شوند. آیا این نگرانی از سوی اسرائیل هم حس می‌شود؟

به علت وضعیت پیچیده و بحران‌های پی که در پی که در منطقه ایجاد می‌شود، رژیم صهیونیستی نگاه استراتژیک طولانی‌مدت به مسائل منطقه را به فراموشی سپرده است؛ یعنی منافع فوری برای این رژیم در درجه اول اهمیت قرار دارد. آنچه درباره محور مقاومت گفته می‌شود تهدیدی مستقیم یا مانعی برای گسترش سرزمین رژیم صهیونیستی یا اجرای پروژه خاورمیانه بزرگ محسوب می‌شود. گرچه برخی تصور می‌کنند با روی کار آمدن جریان‌هایی مثل داعش یا گروه‌های دیگر تروریستی که ادعای اسلامگرایی دارند، رژیم صهیونیستی در دراز‌مدت با تهدید این گروه‌ها مواجه خواهد شد. اما با نگاهی به فلسفه وجودی پیدایش داعش یا گروه‌های مشابه و سابقه مبارزاتی آنها که حتی در کنار رژیم صهیونیستی قرار دارند هیچ تهدیدی برای آنها محسوب نمی‌شوند، می‌توان حدس زد که این مجموعه‌ها در آینده هم در صورت روی کار آمدن مزاحمتی برای صهیونیست‌ها ایجاد نکنند.

از ابتدای شروع بحران در سوریه، برخی کشورها مانند مصر همسویی‌هایی با عربستان برای تضعیف حکومت ملی و قانونی در سوریه داشتند، اما در شرایط کنونی می‌بینیم میان عربستان و مصر اختلاف‌هایی بروز کرده است. به نظر شما در آینده مصر چه برخوردی با بحران سوریه خواهد داشت؟

مصر نگاه عمیق‌تری نسبت به مساله سوریه دارد و از این لحاظ با نگاه کشورهایی مثل قطر و عربستان متفاوت نشان داده می‌شود. مصر و سوریه سال‌ها با هم علیه اسرائیل ارتش مشترک تشکیل دادند و حتی در قالب کشوری مشترک با هم متحد شدند. مصری‌ها می‌دانند به علت وجود رژیم صهیونیستی اتحاد آنها با نظام سوریه لازم و واجب است. نهادهای اصلی مصر مثل ارتش و سازمان‌های امنیتی نسبت به سوریه نگاه مثبت‌تری دارند و به علت این‌که در طول انقلاب مصر این سازمان‌ها دست نخورده باقی مانده‌اند همچنان همان نگاه نسبت به سوریه در بین ارکان اصلی مصر وجود دارد و حکومت‌هایی که در این کشور بر سر کار آمدند تاکنون نتوانستند این نگاه را تغییر دهند. بنابراین به علت همین اختلاف ریشه‌ای که میان عربستان و مصر وجود دارد، مصری‌ها همواره موضع خود را درباره سوریه - چه به صورت پنهان و چه به صورت آشکار - اعلام کردند و اخیرا هم با سفر رئیس دستگاه اطلاعاتی سوریه به مصر که برای اولین بار هم نیست و از سوی مصری‌‌ها ‌نیز چنین سفرهایی تکرار شده است،‌ نشان می‌دهد مصری‌ها اولا اختلاف نگاه با عربستان دارد و ثانیا آنها نمی‌خواهند در موضوعی مثل سوریه سیاست‌های عربستان را دنبال کنند و برای خود نقش محوری و جداگانه در بین کشورهای عربی نسبت به سوریه قائل هستند.

در حال حاضر روسیه یکی از حامیان حکومت مستقر در سوریه به حساب می‌آید، ‌آیا امکان این وجود دارد که روسیه در آینده با توجه به تعاملات سیاسی‌ در پیش خواهد گرفت، احیانا با کنار رفتن بشار اسد موافقت کند؟

این موضوع تابع شرایط منطقه و شرایط داخلی سوریه است. مهم این است که تعدادی از کشورها اصرار به دخالت خود در سوریه دارند و حاضر نیستند را بدون در نظر گرفتن این شرط با دیگران به مذاکره بپردازند. اصرار بر رفتن بشار اسد موضوعی است که مربوط به مردم سوریه است و ایران هم بارها این موضوع را بیان کرده است. به نظر می‌رسد در طول یکی دو سال اخیر روس‌ها هم به این جمع‌بندی رسیدند که اظهار نظر درباره رئیس‌جمهور یک کشور و ماندن یا رفتن او،‌ در حیطه اختیارات کشورهای دیگر نیست و نباید در این موضوع دخالتی کنند. این موضوع به عنوان اصل مهم مورد توجه روسیه قرار گرفته است. حال این‌که این شرایط تغییر پیدا کند یا نکند به عنوان یک امر محتمل مورد نظر باشد، اما جمع‌بندی که به صورت کلی روس‌ها دنبال می‌کنند این است که درباره سرنوشت بقا یا ماندن بشار اسد موضعی نداشته باشند.