اعتیاد جنسیت نمی‌شناسد

مستند «شب‌بوهای سوخته» به کارگردانی امیرحسین اکبری به بررسی علل و پیامدهای اعتیاد زنان در اقشار مختلف جامعه، می‌پردازد. این مجموعه از شبکه مستند پخش می‌شود. یکی از نکات قابل تامل این مستند آن است که اعتیاد جنسیت نمی‌شناسد و زنان نیز بیش از گذشته به این مرض مبتلا شده‌اند بلکه طبقه و قومیت هم نمی‌شناسد. در این مستند شاهد انواع زنان معتاد از اقشار و اقوام مختلفی هستیم که البته هر کدام به دلایل و گاه به خاطر موقعیت‌های مشترکی درگیر این درد مشترک شده‌اند. هم زن فقیر از قشر پایین جامعه می‌بینیم و هم زنانی از طبقه مرفه و بالا شهرنشین.

مستند شب‌بوهای سوخته صرفا لحن و روایتی گزارش‌گونه ندارد و تلاش کرده با نگاه و رویکرد آسیب‌شناختی به علت یابی اعتیاد در زنان بپردازد. کارشناسان اجتماعی و روان‌شناسان در این مستند حضور پیدا کرده و راهکارهایی برای گرفتار نشدن در دام اعتیاد و همچنین رهایی مبتلایان به این بیماری مزمن را بیان می‌کنند. گرچه برخی از دلایل مشترک میان زنان و مردان در گرایش به مصرف مواد مخدر وجود دارد، اما برخی دلایل زنانه و جنسیتی نیز در ابتلای آنها به اعتیاد می‌بینم که شاید به همین دلیل این مستند را از مستندهای اعتیاد محور متعارف، متمایز می‌کند. ضمن این که شب‌بوهای سوخته برخلاف مستندهایی که تاکنون درباره اعتیاد ساخته شده سعی می‌کند در کنار پخش صحنه‌های تکان‌دهنده زندگی معتادان، روزنه‌های امید به زندگی و ترک اعتیاد را هم به بینندگان نشان دهد از این رو علاوه بر این که مخاطب با تماشای این مستد، تلخی را تجربه می‌کند روزنه‌های امید هم در او جوانه می‌زند. امید به بهبود و نجات یافتن از این منجلاب و هیولای مخدر. بیشتر قسمت‌های این مستند که به زنان معتاد از اقشار مختلف می‌پردازد در جنوب تهران تصویربرداری شده، اما پخش تصاویری از زندان شیراز، مشهد و کرج و سخنان زنانی که اعتیادشان آنها را به جنایت کشیده از دیگر بخش‌های این مجموعه است.با این حال تقریبا تصویر جامعی از توزیع جغرافیایی و فرهنگی اعتیاد در زنان را می‌توان در این مستند ردیابی کرد. ضمن این که اعتیاد زنان و انگ اجتماعی، سخنان کارشناسان درباره آسیب‌های اجتماعی و مشکلاتی که برای زنان معتاد وجود دارد و گفت‌وگو با بانوان معتاد پیرامون مشکلات و گرفتاری‌هایشان ازجمله بخش‌های مختلف شب‌بوهای سوخته است. شاید جذاب‌ترین بخش مستند هم همین قسمت باشد. تجربه‌های تلخ، اما متفاوت بسیاری از این زنان که در مستند می‌بینیم به نوعی دلایل گرایش زنان به اعتیاد را بازخوانی و طبقه‌بندی می‌کند.

در واقع مستند شب‌بوهای سوخته واجد سه نقطه قوت است؛ اول پرداخت به تجربه‌های زنانه اعتیاد، دوم آسیب‌شناسی و ریشه‌یابی اعتیاد آنان و در نهایت راهکارها و پیشنهادهای که برای نجات یافتن از دام اعتیاد در زنان ارائه می‌شود. ضمن این که این مستند به واسطه سوژه خود تلنگری است به خطراتی که نه فقط سلامت افراد که سلامت خانواده را نیز تهدید می‌کند. وقتی زن یا مادری دچار اعتیاد می‌شود یعنی یک خانواده در معرض فروپاشی قرار گرفته است.

سید رضا صائمی