خودم جن دیده‌ام!

فیلم «روایت ناپدید شدن مریم» که این روزها در گروه هنر و تجربه اکران می‌شود، باوجود کم و کاستی‌هایی تجربه نو و متفاوتی در سینمای ایران به حساب می‌آید و می‌توان نفس ساخت و نمایش آن را به فال نیک گرفت. برای همین سراغ محمدرضا لطفی، کارگردان این اثر رفتیم که تجربه‌های زیادی در عرصه مطبوعات و بخصوص نوشته‌هایی در‌فضای وحشت دارد.

چرا سینمای ایران به ژانر وحشت بی‌اعتناست؟

برخلاف مدیران سینمایی که فکر می‌کنند ژانر وحشت طرفدارانی در ایران ندارد، اتفاقا ژانری بشدت محبوب و مورد علاقه است. ما چه در فرهنگ فولکلور و چه در باورهای مذهبی مباحث زیادی درباره جن و شیطان داریم. مثلا شیخ بهایی در علوم غریبه جزو یکی از پیشتازان بوده و کتابی را گردآوری کرد که تمام رموز علوم غریبه را در آن نوشته بود. وقتی نوشتن این کتاب را تمام کرد آن را داخل رودخانه‌ای انداخت، چون نگران بود دست اهل غیر برسد و از آن سوءاستفاده کنند و مسیر جهان و کائنات را تغییر دهند. به نظرم سینمای ما به دو دلیل نتوانسته از ظرفیت‌های ژانر وحشت استفاده کند؛ یکی این‌که ژانر وحشت کاملا وابسته به جغرافیاست و جنس ترس هر منطقه از جهان متعلق به خودش است، ولی ما به جای توجه به این جنبه سراغ تقلید از آثار خارجی می‌رویم. مورد دوم بحث تکنیک است، چیزی که این ژانر وابستگی زیادی به آن دارد. متاسفانه ما در این زمینه هم موقعیت قابل توجهی نداریم. در نتیجه شاهد ساخت فیلم‌های بی‌هویتی هستیم که نه رنگ و بویی از فرهنگ ما دارد و نه از لحاظ تکنیکی به پای آثار برجسته جهان می‌رسد و در نهایت نمی‌تواند ارتباط خوبی با مخاطب برقرار کند.

خودتان برای ساخت این فیلم تحت تاثیر فیلم خاصی بودید؟

خیلی‌ها می‌گویند این فیلم نسخه ایرانی «پروژه جادوگر بلر» است، اما این‌طور نیست. ولی اگر مخاطبی با دیدن این فیلم یاد آن اثر و فیلم‌های برجسته این ژانر می‌افتد، برای من افتخار است. ژانر وحشت‌گونه مورد علاقه‌ام است و قصه‌های فراوانی ازجمله رمان «ویلای شماره 12» را در این زمینه دارم. همچنین 80 درصد فیلم‌های این ژانر را دیده‌ام. می‌توان گفت به‌طور کلی به دلیل علاقه‌ام ناخودآگاه تحت تاثیر فضای کلی فیلم‌های این ژانر هستم، اما به‌طور خاص فیلمی را الگو قرار ندادم.

فیلم‌های محبوبتان در این ژانر چیست؟

پروژه جادوگر بلر و فعالیت‌های ماوراءالطبیعه1.

آیا فیلمتان توانسته مخاطبانی را که ذائقه و انتظارشان با دیدن آثار برتر خارجی در این ژانر بالا رفته، راضی کند؟

نمی‌توانم بگویم که همه با دیدن فیلمم غش و ضعف کرده‌اند و ترسیده‌اند، اما خوشبختانه ارتباطی که تماشاگران با فیلمم برقرار کرده‌اند، فراتر از تصورم بوده است. سوال مشترک همه مخاطبان هم این است که برخی اتفاقاتی که در این فیلم می‌بینند، واقعی است یا ساختگی؟ که ترجیحم این است فعلا و در زمان اکران فیلم درباره آن چیزی نگویم.

اکران در گروه هنر و تجربه برایتان رضایتخبش است؟ دوست نداشتید فیلم به شکل گسترده‌تری اکران می‌شد؟

فیلم‌های شاخص سینمای جهان که درباره آنها صحبت کردم در محیط و شرایطی تولید و اکران می‌شود که همه چیز سرجای خودش است، اما ما چنین موقعیتی را در سینمای ایران نداریم و همیشه با دو نگاه ایده‌آل و واقعگرایانه روبه‌روییم. پس نمی‌توانیم با ساخت یک فیلم منتظر اتفاقات بزرگ و ویژه‌ای باشیم و باید به جای نگاهی ایده‌آلی به واقعیت چرخه معیوب تولید و اکران فیلم در ایران نگاه کنیم. بنابراین من از منظر ایده‌آلیستی از شرایط اکران این فیلم راضی نیستم، اما اگر بخواهم واقع‌بینانه نگاه کنم، همین اکران در گروه هنر و تجربه را هم فرصت خوبی می‌دانم. درست است که فیلم‌ها به صورت شناور و چرخشی در سینماها اکران می‌شود، اما فیلم‌های این گروه به مدت سه ماه به نمایش خود ادامه می‌دهد.

فکر نمی‌کنید که فیلم باید با درجه‌بندی سنی برای مخاطبان اکران می‌شد؟

بله، باید درجه‌بندی می‌شد. مخاطبی در صفحه اجتماعی فیلم برایم پیغام گذاشت و گفت من به اتفاق همسر و دختر دوازده ساله‌ام به دیدن فیلم شما در سینما هویزه مشهد رفتیم، اما یک هفته است که شب‌ها دخترم از ترس خوابش نمی‌برد! چرا شرط سنی نگذاشته‌اید؟

شما فیلم شب بیست و نهم را کی دیدید؟

این فیلم را وقتی کلاس چهارم دبستان بودم دیدم که خیلی هم دوستش داشتم. یادم هست همان موقع‌ها هر شب با ترس و لذت داستان‌های کتابی به نام «ارواح و اشباح» را هم می‌خواندم. از بچگی خیلی دنبال این چیزها بودم.

خودتان به وجود جن اعتقاد دارید؟

من و امیر نوروزخانی به‌عنوان نویسندگان فیلمنامه از ابتدا این شرط را گذاشتیم که به هیچ عنوان خودمان به این قضایا وارد نشویم تا تفکرمان به فیلم نفوذ پیدا نکند و به مخاطب جهت ندهد.

این‌ نکته درستی است که از پیش به مخاطب ذهنیت نمی‌دهید و باورتان را به او القا نمی‌کنید، منظورم شخص محمدرضا لطفی است.

بله، خودم جن دیده‌ام و فیلمش را هم دارم!

علی رستگار ‌/‌ گروه فرهنگ و هنر