تاثیر خشکسالی بر زندگی

از آنجا که اثرات خشکسالی در طول زمان و به کندی خود را نشان می‌دهد، بنابراین تاثیر آن ممکن است دست‌کم گرفته شود. به هر حال این پدیده جوی تاثیر طولانی و شدیدی روی گیاهان، جانوران و مردم دارد. براساس آمارهای موجود از سال ۱۹۰۰ بر اثر خشکسالی بیش از ۱۱ میلیون نفر از بین رفته‌اند و بیش از دو میلیارد نفر نیز بشدت تحت تاثیر خشکسالی بوده‌اند. خشکسالی همچنین یکی از پرهزینه‌ترین حوادث آب و هوایی است. به عنوان مثال در ایالات متحده آمریکا ۳۰ سال گذشته ۱۹۵ میلیارد دلار برای خشکسالی هزینه شده است.

تعریف خشکسالی

خشکسالی یک پدیده پیچیده است و بسختی تعریف می‌شود و در مناطق مختلف، تعریف متفاوتی دارد. خشکسالی را نمی‌توان در یک عدد یا معادله خلاصه کرد؛ زیرا میزان متوسط بارش هر منطقه متفاوت است. تعیین زمان شروع پدیده خشکسالی بسیار مشکل است. برخلاف بسیاری از پدیده‌های طبیعی مانند زلزله، گردباد و توفان که ناگهانی رخ می‌دهد و نتیجه‌های سنگینی هم دارد، شروع پدیده خشکسالی تدریجی و آرام است. ممکن است چند هفته، چند ماه یا حتی چند سال زمان ببرد تا تاثیرات بلندمدت کاهش بارندگی نمایان شود. تعیین زمان پایان خشکسالی هم کار چندان راحتی نیست در حالی که یک رگبار برای مدت کوتاه خشکسالی را کاهش می‌دهد. ممکن است چند هفته یا چند ماه زمان لازم باشد تا سطح بارش به حد نرمال برگردد.

علت خشکسالی

خشکسالی زمانی رخ می‌دهد که الگوهای آب و هوایی و چرخه آب دچار اختلال شود. تغییر در الگوهای جریان‌های جوی می‌تواند توفان‌ها را برای ماه‌ها و سال‌ها متوقف کند که در نتیجه روی میزان بارش معمول مناطق تاثیر می‌گذارد و موجب بروز خشکسالی یا وقوع سیل می‌شود. تغییر در الگوی وزش باد نیز تاثیر قابل‌توجهی روی رطوبتی که هر منطقه جذب می‌کند، می‌گذارد.

در شرایط کنونی تغییرات آب و هوایی، بحث‌های زیادی در مورد ارتباط بین خشکسالی و گرم شدن کره زمین مطرح است. براساس نتیجه یکی از مطالعات انجام شده از سوی ناسا در سال ۲۰۱۳، دما در جهان افزایش خواهد یافت. این به معنای آن است که در برخی نقاط جهان افزایش بارندگی و در بخش‌های دیگر نیز کاهش بارندگی را باید انتظار داشت؛ به عبارتی دیگر کره زمین با دو پدیده خشکسالی و سیل مواجه خواهد شد. طبق پیش‌بین‌های دانشمندان خشکسالی‌های بیشتری در راه است و گرم‌شدن کره زمین هوای مرطوب‌تر در سراسر جهان را به همراه خواهد داشت.

اثرات خشکسالی

اثرات منفی خشکسالی در سه بخش اجتماعی، اقتصادی و محیط زیست قابل بررسی است که در زیر به بخشی از این اثرات اشاره می‌شود.

اثرات اقتصادی

ضرر و زیان وارده به تولیدکنندگان محصولات کشاورزی، دامی و شیلات، کاهش در تولید چوب، تاثیرات مرتبط به انرژی، ضرر در صنعت توریسم کشورها، تاثیر روی صنعت حمل و نقل، کاهش تولید غذا، اختلال در عرضه مواد غذایی و تاثیرات عمومی اقتصادی دیگر مانند کاهش قیمت زمین، ضرر و زیان صنایع وابسته به محصولات کشاورزی و...

اثرات محیط زیستی

آسیب به گونه‌های جانوری که موجب کاهش و تخریب زیستگاه‌های حیات وحش و آبزیان، کاهش غذا و آب قابل شرب، مهاجرت جانوران و در نتیجه کاهش جمعیت آنها در یک منطقه و افزایش جمعیت در منطقه دیگر و برهم خوردن تعادل طبیعی در زیستگاه‌ها، کاهش تنوع زیستی و... از مشهورترین اثرات خشکسالی است.

ایجاد تاثیرات هیدرولوژیک (آبی) که موجب کاهش سطح آب منابع، دریاچه‌ها و تالاب‌ها، کاهش جریان‌های آبی، از دست‌دادن تالاب‌ها، افزایش استفاده از آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین و کاهش قابلیت ترمیم می‌شود. آسیب به جوامع گیاهی که موجب کاهش تنوع زیستی، کاهش درختان در زمین‌های شهری، افزایش آتش‌سوزی، فرسایش آب و خاک و در نتیجه کاهش کیفیت خاک، تاثیرات کیفیت هوا مانند آلودگی و گرد و غبار از جمله این اثرات مخرب است.

اثرات اجتماعی

خشکسالی علاوه بر تاثیر بر سلامت، افزایش نزاع و تعارضات در زمینه‌های آبی، سیاسی، مدیریتی، کاهش و تغییر در کیفیت و سبک زندگی و همچنین مهاجرت انسان‌ها را در پی دارد.

شادی توکلی‌مهر / کارشناس ارشد برنامه‌ریزی مدیریت و آموزش محیط زیست