میراث فرهنگی و تهیدستی انسان

اشیای قدیمی هم برای غنی کردن گنجینه‌ها و پربار شدن موزه‌هاست، این اشیا اگر چه بسیار گرانبهاست اما در زندگی امروز کارایی ندارد.

یک شمشیر باستانی، شاید به اندازه هزاران تفنگ قیمت داشته باشد، اما حتی به اندازه یک تفنگ نمی‌تواند در جنگ موثر باشد.

این گونه اشیا و بناها پشتوانه تاریخ و هویت ملی است و از نظر مطالعات تاریخی و فرهنگی بسیار ارزشمند است، اما نقش چندانی در زندگی روزمره ندارد.

بخشی دیگر از میراث فرهنگی، مجموعه‌ای است از اندیشه‌ها و تجربه‌های زیستی که در قالب آثار علمی و هنری به جا مانده است.

اینک می‌توان پرسید، آیا این بخش از میراث فرهنگی نیز نظیر اشیا و بناهای کهن، فقط برای مفاخره، مطالعه و مشاهده است؟

برخی با شیفتگی نسبت به یافته‌های جدید چنین می‌پندارند که انسان امروز به اندیشه‌ها و آثار هنری گذشتگان نیازی ندارد و این گونه آثار نمی‌تواند در زندگی امروز نقشی داشته باشد.

برخی دیگر با هراس از هرگونه تحول بر این پندارند که هر چه از گذشته به جا مانده به کمال و بی‌نظیر است و هنرمندان و سخنوران امروز هرگز به آن مرتبه از کمال نمی‌رسند که بتوانند آثاری نظیر گذشتگان بیافرینند.

این نگاه اسطوره‌ای به گذشته به گونه‌ای است که راه را بر هر گونه نقد و ارزیابی آثار کهن می‌بندد و نکته اینجاست که با این نگاه اسطوره‌ای و مطلق‌گرا، ارتباط گذشته با امروز گسسته می‌شود و آثار هنری و ره‌آوردهای اندیشه و زندگی پیشینیان ما، بیش از آن که با واقعیت‌های زندگی انسانی سنجیده شود با رویاها و خیالات رنگین دلبستگان به روزگاران کهن همسویی می‌کند.

این دو نگاه مطلق‌گرا به ره‌آوردهای هنر و اندیشه گذشتگان، زمینه را برای دور کردن این آثار از صحنه زندگی امروز فراهم می‌آورد به گونه‌ای که انسان امروز را به تهیدستی فکری و فرهنگی دچار می‌کند.

اسماعیل امینی - شاعر و مدرس دانشگاه