پیشگیری از سکته؛ چه زمانی، چطور، چرا؟

او که قلبش مثل ساعت کار می‌کرد!» تعجب نکنید؛ همین قلب‌های منظم مانند ساعت، اگر به حال خودشان رها شوند و اگر آنها را در برابر دشمنانشان محافظت نکنیم، هر لحظه ممکن است مثل یک ساعت از کار افتاده بخوابند.

آن وقت بیدار کردنشان حسابی دردسر دارد؛ دردسری که خودتان از آن خبر دارید. پس خوب است از حالا که مشکلی وجود ندارد به فکر باشیم؛ به فکر پیشگیری از خوابیدن قلبی که مثل یک ساعت آرام، بی‌سر و صدا و منظم کار می‌کند، بخصوص در این روزها که سکته قلبی رونق پیدا کرده و خودنمایی می‌کند.

برای این که در این مورد قدری بیشتر و دقیق‌تر بدانیم و متوجه شویم چطور می‌توان از سکته قلبی پیشگیری کرد با دکتر محمدرضا رجبی، متخصص بیماری‌های قلب و عروق گفت‌وگویی کرده‌ایم و از او درباره سکته و پیشگیری از آن سوال پرسیده‌ایم.

دکتر رجبی هم به پرسش‌های ما پاسخ‌هایی داده است که خواندنی است.

چرا سکته قلبی، بیماری مهمی محسوب می‌شود و باید از آن پیشگیری کنیم؟

سکته قلبی مرحله نهایی بیماری قلبی است و می‌توان گفت بدترین حالت بروز بیماری تنگی عروق کرونر به‌حساب می‌آید؛ بنابراین بحث پیشگیری از سکته قلبی مربوط به زمان سکته نیست بلکه باید از مدت‌ها قبل به‌فکر آن باشیم و عواملی را که موجب تنگی عروق کرونر می‌شود به درستی کنترل کنیم. با کنترل این عوامل، میزان بروز سکته قلبی بشدت کاهش پیدا می‌کند.

چه عواملی موجب افزایش احتمال تنگی عروق کرونر و در نتیجه سکته قلبی می‌شود؟

مواردی مانند استعمال دخانیات، پرفشاری خون، چربی بالا (LDL بالا و HDL پایین)، دیابت، تری‌گلیسیرید بالا، کم‌تحرکی، چاقی و استرس‌های روحی و روانی از جمله عوامل خطرساز اصلی تنگی عروق کرونر به شمار می‌آید.

مواردی از جمله عوامل ژنتیکی که موجب افزایش انعقاد‌پذیری می‌شود یا بیماری‌ها و مشکلات خاص دیگری نیز وجود دارد که آنها را به عنوان عوامل درجه دوم می‌شناسیم، اما نکته مهم، کنترل همه این عوامل خطرساز است؛ چراکه با کنترل آنها تنگی عروق کرونر بشدت کاهش یافته و در نتیجه سکته قلبی کمتر رخ‌می‌دهد.

همچنین خوب است بدانید جنسیت نیز موضوع دیگری است که در این زمینه تاثیر دارد؛ به این معنا که سکته قلبی میان مردان بیشتر از خانم‌ها اتفاق می‌افتد و درواقع خطر تنگی عروق کرونر آقایان را بیشتر تهدید می‌کند. ژنتیک و سرشت افراد مورد دیگری است که می‌تواند در این زمینه نقش داشته باشد. به همین دلیل بعضی از افراد حتی ممکن است با وجود سن بالا و مصرف سیگار دچار گرفتگی عروق کرونر نشوند یا برعکس، افرادی که هیچ‌گونه عامل خطری ندارند فقط به دلیل مسائل ژنتیکی مستعد گرفتگی عروق کرونر باشند.

با این توضیحات پیش از هر چیز باید از تنگی عروق کرونر پیشگیری کنیم؟

بله، باید به خاطر داشته باشیم مهم‌ترین موضوع در مورد سکته قلبی و پیشگیری از این مشکل، تاکید و تمرکز بر کنترل عوامل خطرساز تنگی عروق کرونر است؛ چراکه احتمال سکته قلبی در کسانی که دچار تنگی عروق کرونر هستند، بسیار زیاد می‌شود و در مقابل برای افرادی که با این مشکل مواجه نیستند، خیلی کم و ناچیز است.

بنابراین افرادی که بتوانند این عوامل را کنترل کنند و شیوه زندگی‌شان را طوری تغییر دهند که کمتر به سمت تنگی و انسداد عروق کرونر بروند، کمتر با سکته‌های قلبی مواجه خواهند شد.

برای پیشگیری از سکته قلبی چه کسانی باید چه کارهایی را انجام دهند؟

وقتی در مورد پیشگیری از سکته قلبی صحبت می‌شود، می‌توانیم این موضوع را به دو بخش اصلی تقسیم کنیم؛ پیشگیری اولیه و ثانویه. پیشگیری اولیه که هدف اصلی ما به حساب می‌آید درمورد افرادی است که تاکنون سکته قلبی نداشته‌اند. در واقع برای این افراد می‌خواهیم با کنترل عوامل خطرساز، میزان تنگی عروق کرونر را به حداقل برسانیم.

کنترل وزن و پیشگیری از اضافه‌شدن آن، انجام ورزش منظم به معنای سه مرتبه در هفته و حداقل 30 دقیقه با شدت متوسط و پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و مناسب از جمله‌ شیوه‌های موثر در پیشگیری از سکته است.

علاوه بر این، شیوه زندگی صنعتی در کلانشهرها و زندگی در محیط‌هایی که آلودگی هوا و آلودگی‌های صنعتی آن زیاد است یا محیط‌هایی که تنش‌های روحی زیادی به افراد وارد می‌شود باعث تشدید روند تنگی عروق‌کرونر و در نتیجه بروز سکته قلبی خواهد شد.

پیشگیری ثانویه نیز برای کسانی مطرح می‌شود که دچار تنگی عروق کرونر شده یا سکته‌ای داشته‌اند که هدف در این مورد، پیشگیری از ایجاد حملات و سکته‌های بعدی است. این گروه هم باید تمام مواردی را که برای پیشگیری اولیه توصیه می‌شود، در نظر داشته باشند و در کنار آن نکات دیگری را هم رعایت کنند مثلا توصیه می‌شود حتما روزانه آسپرین یا ترکیبات مشابه آن را مصرف کنند یا بنابر نظر پزشک از داروهای پایین‌آورنده چربی خون، کنترل‌کننده ضربان قلب و کاهنده فشار خون کمک بگیرند.

در مجموع پیشگیری‌های ثانویه، شدیدتر از پیشگیری اولیه است چون به کمک آن تلاش می‌کنیم جلوی حملات و سکته بعدی را بگیریم.

لطفاً در مورد رژیم غذایی مناسب بیشتر توضیح دهید.

رژیم غذایی باید سرشار از فیبر، میوه‌ها و سبزیجات باشد و برعکس آن، چربی‌ زیاد و بخصوص چربی‌های اشباع و حیوانی باید محدود شود. همچنین بهتر است از گوشت بدون چربی، سفید و آبزیان بیشتر استفاده کنید. میزان نمک دریافتی هم بسیار مهم است و باید کنترل شود.

به طور کلی باید به یاد داشته باشید رژیم غذایی سرشار از چربی و نمک، خطر تنگی عروق کرونر را افزایش می‌دهد و این یعنی رفتن به استقبال سکته قلبی.

چه زمانی و چگونه باید به فکر پیشگیری باشیم؟

همان‌طور که گفته شد سکته قلبی برای افرادی اتفاق می‌افتد که دچار تنگی عروق کرونر هستند و متأسفانه بسیاری از افراد جامعه ما چنین شرایطی را دارند. این بیماران ممکن است بدون وجود هیچ نشانه‌ای در معرض خطر بروز سکته یا بیماری‌های قلبی باشند؛ بنابراین توصیه می‌شود افرادی که دچار عوامل خطرساز قلبی ـ عروقی هستند و بیش از 50 سال سن دارند بیشتر به این موضوع توجه داشته باشند. در مقابل، کسانی که با این عوامل خطرساز دست‌ و پنجه نرم نمی‌کنند و سنشان کمتر از 50 سال است بندرت در معرض خطر سکته قرار دارند.

به همین دلیل کسانی که دچار دیابت، فشار یا چربی خون هستند، همچنین افراد چاق یا آنها که تحرک زیادی ندارند و کسانی که زمینه خانوادگی بیماری‌های قلبی دارند و در دوران میانسالی هستند، حتما باید به صورت دوره‌ای و منظم، وضع سلامت قلب‌شان را کنترل کنند.

نیلوفر اسعدی‌بیگی - گروه سلامت