زبانِ خَز

این فرهنگستان به‌دلیل حضور بسیاری از چهره‌های صاحبنام ادبیات همچون ملک‌الشعرای بهار، علی‌اکبر دهخدا، محمدعلی فروغی، سعید نفیسی، بدیع‌الزمان فروزانفر، علی‌اصغر حکمت، عبدالعظیم قریب، قاسم غنی، محمد قزوینی، جلال همایی، علی‌اکبر سیاسی، محمود حسابی و نیز حضور ایرانشناسان خارج از کشور نظیر محمدعلی جمال‌زاده، کریستن‌سن (دانمارک)، هانری ماسه (فرانسه)، یان ریپکا (چکسلواکی)، آرتور پوپ (آمریکا)، محمد اقبال (پاکستان)، ربتس وپولووسکی (روسیه) و نیکلسون (انگلیس) توانست تا حدی معادل‌های مناسبی برای واژگان بیگانه انتخاب کند. در این روند البته باید به قدرت اجرایی فرهنگستان اول به ریاست محمدعلی فروغی نیز اشاره کرد.

حالا شاید نزدیک به یک قرن از آن سال‌ها می‌گذرد و هر روز شاهدیم که واژگانی از دیگر زبان‌ها همچنان وارد زبان فارسی می‌شود. البته فرهنگستان زبان و ادب فارسی که فرهنگستان سوم تلقی می‌شود، بارها گفته کلماتی که از زبان‌های دیگر وارد زبان فارسی شده‌ و بین مردم اصطلاحا جا افتاده است، دیگر جزو زبان فارسی قلمداد می‌شود؛ از این رو کلماتی مانند بانک، پست یا حتی ماشین و اتومبیل را باید به نوعی کلمات فارسی دانست. ولی در سال‌های اخیر، کلماتی وارد زبان فارسی شده که نه تنها از زبان‌های دیگر آمده‌، بلکه تغییر معنا داده است. این کلمات که بیشتر بین جوانان ترویج یافته نه تنها از زبانی دیگر وارد زبان فارسی شده‌ است، بلکه به معنای واقعی خود در زبان مرجع نیز به‌کار نمی‌رود. از این دسته می‌توان نمونه‌هایی ذکر کرد: مثلا واژه تریپ (trip) یک کلمه انگلیسی به معنی سفر است، اما در زبان فارسی تغییر معنا داده و به معنی تیپ به کار می‌رود. همچنین واژه (contact) که یک واژه انگلیسی و به معنی ارتباط داشتن است در زبان محاوره‌ای بین جوانان فارسی‌زبان که ادعای باسوادی هم دارند به معنی درگیر بودن به کار می‌رود. مثلا می‌گویند فلان شخص با بهمان شخص کنتاکت دارد؛ یعنی این دو نفر با هم مشکل دارند. در نمونه دیگر کلمه سانتی‌مانتال را در زبان فارسی به معنای شیک و خوش‌پوش به کار می‌برند؛ در حالی که این کلمه از مکتبی با عنوان سانتی‌مانتالیسم گرفته شده که معنای احساس‌گرایی می‌دهد. حال در این وضع که حتی کلمات وارداتی نیز معنای دیگری پیدا کرده‌اند، کلمات دیگری هم وجود دارند که معنایشان کلا تحریف شده است؛ از آن جمله می‌توان به کلمه زاخار اشاره کرد که در لغتنامه دهخدا به معنی کارهای پسرانه آمده است ولی در ادبیات جوان‌های روزگار ما، معنی چیزی سطح پایین و سخیف و به اصطلاح خودشان خز را پیدا کرده است.

کار به جایی رسیده است ما که در این مملکت زندگی می‌کنیم خیلی از حرف‌ها را نمی‌فهمیم و در این شرایط وای به حال ایرانیانی که چند سالی آن طرف بوده‌اند و حالا می‌بینند زبان مادری‌شان اینچنین تغییر شکل داده است.

سجاد روشنی‌ /‌ گروه فرهنگ و هنر