دوران خوش دور سفره نشینی

وقتی هم غذا خوردن تمام می‌شد باید بلافاصله دست به کار می‌شدیم و سفره را جمع می‌کردیم. تا سفره به طور کامل از روی زمین جمع نمی‌شد، کسی سراغ کار دیگری نمی‌رفت. هیچ کس حق نداشت کنار سفره و در حالی که سفره هنوز روی زمین پهن بود، دراز بکشد یا مشغول کار دیگری شود. بالای سفره همیشه جای بزرگ‌ترها بود. پدر، مادر، پدربزرگ و مادربزرگ. فرقی نمی‌کرد، تا بزرگ‌تر بود کوچکترها بالای سفره نمی‌نشستند.

اندازه و سایز سفره‌ها معمولا با تعداد افراد خانواده هماهنگی داشت. سفره‌هایی که برای مهمان‌ها پهن می‌شد اغلب متفاوت بود. مادر خانه هرچند وقت یک بار برای تنوع هم که شده بود سفره را عوض می‌کرد و یک سفره نو می‌خرید که تا چند وقتی بوی نویی سفره همراه با غذا استشمام می‌شد.

اما در زندگی‌های امروزه به هر دلیلی سفره انداختن و سفره چیدن گویی از مد افتاده است و سفره‌های تاشده مدت‌هاست از کشوی کابینت بیرون نمی‌آید و حتی خرید سفره از سبد خریدهای خانه نیز خارج شده است. امروز در بیشتر خانه‌ها حتی اگر خیلی کوچک باشد، یک میز ناهارخوری پیدا می‌شود؛ میزهایی که حتی اگر ظرف‌های غذا چند ساعتی هم روی آن بماند، دیگر کسی نگران بی‌حرمتی به آن نیست.

مادر شاغل معمولا میز صبحانه را می‌چیند و سراغ کار خود می‌رود. هر یک از اعضای خانواده هم صبحانه خود را می‌‌خورند و می‌روند. ناهار و شام هم به همین ترتیب.

مهم‌تر از همه این‌که دیگر نشستن افراد در جای مشخص مطرح نیست. مثل سفره لزوما بالای میز جای پدر یا مادر و بزرگ‌ترها نیست. هرچند در برخی خانواده‌ها برای این‌که خیلی سنت و پیشینه خود را فراموش نکنند و یادی هم از گذشته کرده باشند، روزهای جمعه که اغلب اعضای خانواده دور هم جمع هستند و غذای این روز هم آبگوشت یا چلوکباب است، سفره‌ای پهن می‌شود و همه دور هم ناهار را صرف می‌کنند. در این روز، زمان غذا خوردن نیز طولانی‌تر از روزهای دیگر است.

زهرا مومن‌پور 35 ساله شاغلی است که 2 فرزند دارد.

او می‌گوید: از زمانی که مجبور است هر روز قبل از همه از خانه خارج شود، میز صبحانه را آماده می‌کند و عصر که از سر کار برمی‌گردد، جمع می‌کند. تنها زمانی که او و خانواده‌اش دور هم غذا می‌خورند روزهای تعطیل است که آن زمان هم ترجیح می‌دهند سر میز غذا بخورند.

منیژه خانم 60 ساله‌ هم که با همسرش زندگی می‌کند، می‌گوید: قدیم‌ها وقتی سفره را روی زمین پهن می‌کردیم همه دور تا دور آن می‌نشستیم و صبر می‌کردیم تا پدر خانواده قبل از همه غذا خوردن را شروع کند، معمولا بعد از غذا، چند دقیقه‌ای همه در مورد مسائل روزانه با همدیگر صحبت می‌کردند و بعد با هم سفره را جمع می‌کردند. به همین خاطر کنار سفره بسیاری از مسائل فرزندان و والدین مطرح و حتی حل می‌شد. در آن زمان سرنوشت فرزندان خانواده را صحبت‌هایی که کنار سفره بین والدین و بچه‌ها رد و بدل می‌شد، تعیین می‌کرد؛ البته رضا که یک فرزند 4 ساله دارد نظری متفاوت داشته و می‌گوید: زمانی که در منزل پدر و مادرش زندگی می‌کرد، موقع ناهار و شام دور سفره غذا کسی حق حرف زدن نداشت، همه باید در سکوت غذا می‌خوردیم و پس از این‌که غذای پدرمان نیز تمام می‌شد، وظیفه داشتیم سفره را جمع کنیم.

بسیاری بر این عقیده‌اند که مهم نیست دور میز غذا خورده شود یا کنار سفره؛ بلکه مهم نوع روابط خانوادگی و دور هم بودن است.

صبا دختر 20 ساله‌ای است که اغلب اوقات تنها در خانه پشت میز تحریرش غذا می‌خورد، چراکه می‌گوید همیشه وقتی دور هم جمع می‌شوند، دعوا می‌شود.

او می‌افزاید: پدر و مادرم هیچگاه باهم تفاهم ندارند. این در حالی است که به توصیه روان‌شناسان خانواده‌ها بهتر است زمان باهم غذا خوردن را طولانی‌تر کنند تا بتوانند زمان بیشتری در کنار هم باشند. مطالعات نشان داده‌ است بچه‌هایی که کنار خانواده‌‌شان غذا می‌‌خورند، در مدرسه موفق‌‌ترند، کمتر به سمت دخانیات و مواد مخدر می‌روند و کمتر از بقیه بچه‌‌ها شرارت نشان می‌دهند و دعوا می‌‌کنند.

البته برخی از روانشناسان بر این عقیده‌اند که این روزها زندگی پرمشغله و پدر و مادرهای شاغل و بچه‌هایی که مدام از این کلاس به کلاس دیگر می‌‌روند، کمتر اجازه می‌‌دهد خانواده وعده‌های غذایی را دور هم صرف کنند، به همین دلیل آنها به خانواده‌ها توصیه می‌کنند خیلی در این زمینه سخت نگیرند. زیرا گرچه غذا خوردن در کنار خانواده، مطمئن‌ترین و بهترین روش داشتن یک تغذیه سالم است، اما به نظر دکتر دیوید لودویگ ـ استاد بخش اطفال دانشگاه هاروارد ـ یک غذای خانوادگی لزوما به معنی این نیست که همیشه پدر و مادر و بچه‌ها راس یک ساعت معین در تمام روزهای هفته دور میز کنار هم بنشینند و غذا بخورند.

این روزها گفته می‌شود صرف غذا در مقابل تلویزیون می‌تواند مضراتی مانند پرخوری را به دنبال داشته باشد، ولی تحقیقات نشان داده است بچه‌هایی که در خانه و حتی جلوی تلویزیون غذا خورده‌اند، از بچه‌هایی که در تنهایی غذا خورده‌اند زندگی سالم‌‌تری داشته‌اند. وقتی خانواده در کنار هم غذا می‌‌خورند و وقتی احساس غذا خوردن در کنار یک جمع به کودک دست می‌دهد، بچه‌ بهتر و سالم‌‌تر غذا می‌‌خورد، حتی اگر غذای صرف شده از غذاهای آماده مثل پیتزا باشد، اثر کاملا متفاوتی از خوردن یک پیتزا در تنهایی دارد.

به عقیده کارشناسان وقتی با هم غذا می‌‌خورید، غذا خوردن بیشتر طول می‌کشد و زمان در کنار هم بودن خانواده بیشتر است. خوردن غذا با کودک‌ موجب می‌‌شود تا در مشکلات او هم شریک شوید. آنها پیشنهاد می‌کنند پس از غذا خوردن یا حتی در حین آن، با فرزندتان راجع به اتفاقات روزانه صحبت کنید، چرا که توجه به غذا خوردن موجب می‌شود فرزندتان با آرامش بیشتر و بدون خجالت راجع به مسائلش با شما صحبت کند.

روان‌شناسان همچنین توصیه می‌کنند پس از تمام شدن غذا زود از سر سفره یا میز بلند نشوید و سعی کنید زمانی را برای حرف زدن اختصاص بدهید. آنها می‌گویند حتی اگر فرزندتان گرسنه نیست از او بخواهید تا در کنار شما بنشیند و اگر او اصرار دارد که حتما جلوی تلویزیون غذا بخورد، شما هم در کنار او قرار بگیرید تا بتدریج توجهش از تلویزیون به طرف شما جلب شود.

شاید به همین دلیل است که دور هم بودن مهم‌تر از دور میز یا سر سفره غذا خوردن است.

تحقیقات روان‌شناسان در مورد اهمیت دور هم غذا خوردن بیانگر اصطلاح «سر سفره خانواده‌ بزرگ شدن» خودمان است که نشانه ویژگی‌های مثبت در مورد کسی است که با خانواده و در کنار خانواده بزرگ شده است.

به هر حال با جایگزین شدن زندگی تجملی به جای زندگی ساده و بدون دغدغه گذشته نه‌تنها غذا خوردن دور میز نوعی کلاس و شخصیت محسوب می‌شود، بلکه ظاهرشدن تبعات زندگی ماشینی به نوعی اغلب خانواده‌ها را به سمت استفاده از میز سوق داده و بروز انواع کمر درد و بیماری‌های زانو سبب توصیه پزشکان به استفاده از میز و صندلی شده است به عنوان نمونه افراد بالای 50 سال که علائم آرتروز یا ساییدگی در مفاصل‌شان شروع شده، هنگام نشستن باید مسائلی را رعایت کنند تا ناراحتی‌شان تشدید نشود. توصیه پزشکان به این افراد این است که در منزل پشت میز و روی صندلی بنشینند.

صبحانه، ناهار، شام. بیشتر ما روزی 3 وعده غذا می‏خوریم و در هر وعده به ارزش غذایی که می‌خوریم و روش پخت غذاهایمان توجه داریم، اما نکته دیگری که معمولا از آن غفلت می‌کنیم، اهمیت سفره و سطحی است که روی آن غذا می‌خوریم؛ در حالی که این موضوع به طور مستقیم با سلامت ما ارتباط دارد. در گذشته بیشتر از سفره‏های حصیری و پارچه‏ای استفاده می‏شد، اما این روزها بیشتر از سفره‎های پلاستیکی استفاه می‏شود. استفاده از این سفره‏ها به دلیل این‌که راحت‏‎تر تمیز می‏شوند و رطوبت و چربی غذا را به سطوح زیرین انتقال نمی‏دهند و همچنین تنوع بیشتری در طرح و رنگ دارند، رایج‏تر است. در مورد سفره لازم است به این نکات بهداشتی توجه کنید:

بهتر است اندازه سفره‏ غذا با تعداد نفرات و تعداد افراد خانواده تناسب داشته باشد تا شستن، پهن کردن و جمع‌کردن آن راحت‏تر باشد.

سفره‏هایی انتخاب کنید که پشت و روی‌شان معلوم است تا راحت بتوانید همیشه از سطح رویی سفره استفاده کنید.

سفره‏های پشت کرک‏دار گرد و خاک و آلودگی بیشتری به خودشان می‏گیرند.

همچنین سفره‏هایی که سطح صاف دارند نسبت به سفره‏هایی که طرح‏های برجسته دارند بهتر و راحت‏تر تمیز می‏شوند.

هنگام چیدن ظروف یا توزیع غذا، روی سفره راه نروید. تکه‏های غذا مانند استخوان‏های خورش، هسته آلو و... را در سفره نیندازید، برای این کار از ظرف مخصوصی که برای این کار در سفره قرار می‏دهید، استفاده کنید.

باقی ماندن ذرات ریز غذا در سفره‏ موجب رشد میکروب‏ها و آلودگی‏ها می‏شود. بعد از غذا خوردن سفره را با یک دستمال نخی نم‌دار و سپس با یک دستمال خشک تمیز کنید و بعد از ازبین رفتن رطوبت آن را تا کنید.

در صورت ریختن غذا در سفره حتما آن را به طور کامل با آب گرم و مایع شوینده بشویید و زیر نور خورشید قرار دهید.

هنگام جمع کردن سفره، ابتدا 2 سر سفره را روی هم قرار دهید و سپس آن را به دفعات لازم تا کنید. با این کار قسمت زیر سفره که روی زمین بوده ‏است با سطح داخلی آن که محل قرار دادن غذاست، تماس پیدا نمی‏کند.

باقیمانده نان را از سفره بردارید. ماندن نان در سفره موجب کپک زدن نان می‏شود. نان را در پارچه‏ای نخی بپیچید سپس در کیسه پلاستیکی قرار داده و در یخچال نگهداری کنید.

هر دو هفته یکبار سفره غذاخوری را با آب گرم و مایع‌شوینده بشویید و زیر نور شفابخش خورشید قرار دهید تا خشک شود.

تمیز کردن سفره بعد از غذاخوردن، آن هم سفره بزرگی که تعداد زیادی مهمان در آن غذا خورده‏اند، کار آسانی نیست. به همین خاطر بعضی‏ها ترجیح می‏دهند از سفره‏های یکبار مصرف پلاستیکی استفاده کنند و جمع کردن و دور انداختن کل سفره با باقیمانده غذاها و آشغال‏های داخل آن را خیلی لذتبخش می‏دانند، غافل از این‌که این کار به محیط‌زیست آسیب می‏رساند. بنابراین بهتر است برای حفظ زمین پاک و سلامت آیندگان‏مان هم که شده، زحمت تمیز کردن و شستن سفره را بپذیریم.