یک کارتون و چند دوبله

انیمیشن (کارتون)‌ از قدیم تاکنون یکی از مقوله‌های جذاب بوده و به تبع آن، دوبله فیلم‌ها و مجموعه‌های انیمیشن نیز جذابیت‌های خاصی داشته و در علاقه‌مند کردن بینندگان به مقوله دوبله بسیار تاثیر داشت. «ماجراهای سندباد» در دهه 50 و با سرپرستی ناصر ممدوح دوبله شد و همراه با ده‌ها اثر کارتونی دیگری در دهه 60 پخش شد. خاطره‌ای شیرین و ماندگار در ذهن کودکان و نوجوانان آن زمان (جوانان و میانسالان کنونی)‌ به جا گذاشته است. ممدوح که در آن زمان چند سریال معروف و پربیننده را دوبله کرده بود، برای دوبله این اثر تعدادی از بهترین‌های دوبله ایران را برگزید. انتخاب‌های مناسب او و گویندگی‌های خوب دوبلورها یکی از بهترین دوبله‌ها را رقم زده است. او برای نقش سندباد که پسربچه‌ای شاد و ماجراجوست، ناهید امیریان را انتخاب کرده است. به نظر می‌رسد ممدوح برای این انتخاب، کار دشواری پیش‌رو نداشته، زیرا امیریان تا آن زمان در چندین فیلم و سریال به جای بچه‌ها صحبت کرده بود و به جز در نقش‌های منفی و خاکستری، انتخاب اصلی مدیر دوبلاژ‌ها به شمار می‌آمد. نوشابه امیری، مهوش افشاری و فریبا شاهین‌مقدم از جمله کسانی بودند که آن زمان به جای بچه‌ها صحبت می‌کردند، اما هیچ کدام صدایشان مناسب سندباد نبوده است. بعد از ناهید امیریان تنها گزینه مناسب نادره سالارپور بوده که به گفته ممدوح سابقه‌اش در دوبله به اندازه امیریان نبوده است. ناهید امیریان بعدها انتخاب اصلی برای نقش کودکان باقی ماند و نقش‌های بسیاری را بویژه در کارتون‌ها، جاودانه کرد. او و صدایش آن‌قدر قابلیت دارند که اکنون در 56 سالگی و با وجود سرشار شدن دوبله از بچه‌گوها و کارتون‌گوها انتخاب اول قرار گیرد. ممدوح برای نقش شیلا ـ کلاغی که همیشه همراه سندباد است ـ زنده‌یاد مهدی آژیر، مرد هزار صدا و نابغه دوبله ایران را انتخاب کرده و وی نیز با خلاقیتش یکی از ماندگارترین دوبله‌ها را ارائه داده است. تکیه کلام شیلا ـ سندباد جونم که 2 بار هم تکرار می‌کرد ـ هنوز با صدای او به یاد علاقه‌مندان مانده است. زنده‌یاد آژیر صدایی بسیار قابل انعطاف داشت و گاهی چندین نقش در فیلم‌ها و سریال‌‌ها ـ به خصوص کارتون‌ها ـ می‌گفت. او از ارکان اصلی دوبله کارتون‌ها و آثار عروسکی بود و با درگذشت زودهنگامش در سال 1366 و در 45 سالگی دوبله کارتون در ایران یتیم شد. مدیر دوبلاژ «ماجراهای سندباد» برای نقش علی بابا ـ جوانی که یکی از چشم‌هایش همیشه زیر موهایش پنهان بود ـ ظفرگرایی را برگزیده است.

به نظر می‌رسد ممدوح برای انتخاب صدای علی بابا دستش چندان باز نبوده و این امکان چندان برایش فراهم نبوده که از بین چند صدا یکی را انتخاب کند، زیرا در آن زمان تعداد جوان‌گوهایی که در کارتون نیز صحبت می‌کردند، بسیار کم بوده است. با این حال صدای جوان و جذاب‌، گرایی کاملا با شخصیت جسور و زرنگ علی‌بابا جور درآمد و دوبله این شخصیت نیز معروف و ماندگار شد و اکنون نیز گرایی را با نام دوبلور علی‌بابا به یاد می‌آورند. انتخاب ممدوح برای نقش بابا علاءالدین، مرتضی احمدی بوده است. این نقش، خاص نیست و چندان فرقی نمی‌کرده که چه کسی بگوید.

کسانی چون جواد پزشکیان و اصغر افضلی نیز صدایشان مناسب بوده است و توانایی گفتن آن را داشته‌اند. سایر نقش‌های سریال، عمدتا نقش‌هایی کوتاه و گذرا هستند که گویندگان خوش‌صدا و توانایی چون زنده‌یاد پرویز نارنجی‌ها، زنده‌یاد خسرو شایگان، تورج نصر، شهروز ملک‌آرایی، مهدی آرین‌نژاد و غلامعلی افشاریه آنها را اجرا کرده‌اند.

«ماجراهای سندباد» اثری جذاب و سرگرم‌کننده است که وجود صداهایی جذاب و مناسب، شخصیت‌های آن را دیدنی‌تر کرده است. با وجود گذشت بیش از 30 سال از دوبله این سریال و افزایش چشمگیر تعداد اعضای جامعه دوبله ایران، دوبله این اثر همچنان کم‌نظیر باقی مانده است و شخصیت‌های اصلی آن را نمی‌توان با صدای کسان دیگری تصور کرد، حتی راوی آن را که خود ممدوح بوده و صدایش با حال و هوای سریال و موسیقی آن عجین شده است.