از مهستان تا بهارستان

اما بالاخره تلاش‌های ایرانیان برای شورایی کردن حکومت در انقلاب مشروطه به ثمر نشست و مجلس شورای ملی که میراث گران بهای مشروطیت بود، پا به عرصه سیاست در ایران نهاد.

پس از امضای فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه، سران مشروطه گرد آمده و علی رغم کارشکنی‌های عناصر مرتجع که هنوز به دوام و بقای رژیم استبداد امیدوار بودند، به بحث پیرامون مقدمات تشکیل مجلس مشغول شدند. بدین سان از بین سران مشروطه و حاضرین مجلس موقتی تشکیل شد. این مجلس موقتی تا تشکیل مجلس منتخب، هفته‌ای دو روز تشکیل جلسه داد و از طرف این مجلس دوازده نفرمأمور نوشتن نظامنامه انتخابات مجلس شدند. انتخابات تهران در 25 شهریور 1285 ش/ 27 رجب 1324 ق / 16 سپتامبر 1906 م، آغاز شد. سرانجام نظامنامه انتخابات تدوین و روز 13 رجب سال 1324 قمری به امضای مظفرالدین شاه رسید. پس از تدوین نظامنامه، انتخابات در 25 شهریور 1285ش/ 27 رجب 1324 ق / 16 سپتامبر 1906 م، در تهران برگزار شده و 60 وکیل از سوی تهرانی‌ها عازم مجلس شورای ملی شدند. کمی بعد انتخابات در دیگر شهرستان‌ها هم برگزار شد.

نخستین جلسة رسمی مجلس شورای ملی در تاریخ 13 مهرماه 1285 خورشیدی مطابق با 17 شعبان 1324 هجری قمری (17 اکتبر 1906 میلادی) با نطق افتتاحیه مظفرالدین‌شاه قاجار گشایش یافت. پس از پایان خطابه موزیک نظام نواخته شد و بعد از پایان جلسه سلام، نمایندگان به مدرسه نظام که برای تشکیل مجلس شورا در نظر گرفته شده بود رفتند ولی به دلیل ضیق وقت جلسه را به عصر روز دوشنبه 16 مهر 1285ش / 19 شعبان 1324 ق/ 8 اکتبر 1906 م موکول کردند. در آن جلسه صنیع الدوله به ریاست، وثوق الدوله به عنوان نایب رئیس اول و امین الضرب به عنوان نایب رئیس دوم برگزیده شدند و بدین ترتیب برای نخستین بار مجلس شورای ملی در ایران کار رسمی‌اش را آغاز کرد.

نمایندگان این دورة مجلس، به موجب مادة شش نظامنامة انتخابات از بین طبقة اشراف و شاهزادگان و تجار و مالکان و روحانیون و اصناف انتخاب گردیدند. از 60 نفر نمایندگان تهران، 4 تن از شاهزادگان، 4 نفر از علما و طلاب، 10 نفر از بازرگانان، 10 تن از مالکان و کشاورزان و 32 نفر بقیه از پیشه وران و اصناف بودند. اکثریت در مجلس اول حتی پس از حضور نمایندگان شهرستان‌ها با بازاریان و اصناف بود. مجلس یکم، قانون اساسی ایران را که مشتمل بر 51 اصل بود تصویب و در تاریخ 8 دی ماه 1285 به امضای مظفرالدین‌شاه و پس از فوت وی متمم قانون اساسی را در 15 مهرماه 1286 به امضای محمد علی شاه رساند.

براساس اولین نظامنامه انتخاباتی، کسانی می‌توانستند رأی بدهند که صاحب ملکی باشند و یا حداقل ملک آنها هزار تومان قیمت داشته باشد. در مجلس اول، 156 نماینده حضور داشتند. انتخابات ابتدا دو درجه‌ای بود یعنی در دو مرحله کسانی را انتخاب می‌کردند. تا سال 1336، دوره مجلس دو ساله بود و پس از آن تا سال 1357، چهار ساله شد، طی این مدت 24 دوره مجلس برگزار شد و مجلس بیست و چهارم در سومین سال خود با پیروزی انقلاب منحل شد. زنان در سال 1343 حق رأی به‌دست آورند.

اولین دوره مجلس شورای ملی در دوم تیر ماه سال ????خورشیدی به دستور محمد علی شاه به توپ بسته شده و منحل شد.

دوره‌های مجلس سنا / زمان گشایش / زمان پایان یا انحلال

اول / 20 بهمن 1328 / سال 1331

دوم / 27 اسفند 1332 / 25 اسفند 1338

سوم / 3 فروردین 1339 / 19/2/1340 به فرمان شاه منحل شد.

چهارم / از دو سال و اندی تعطیلی در 14/7/1342 / در 14/7/1346 خاتمه یافت تا سال 1342ش نمایندگان مجلس را کلاً مردان تشکیل می‌دادند ولی از این سال به بعد بانوان به مجلس سنا راه یافتند و در همین زمان نیز عده‌ای از بانوان به نمایندگی مجلس شورا انتخاب شدند.

پنجم / 14/7/1346 / 9/6/1350

ششم / 9/6/1350 / 16/6/1354

هفتم / 17/6/1354 / با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357 مجلس سنا منحل شد.