تخیل بزرگ ترین توانایی یک بازیگر است

بازیگری در تعریف ابتدایی خود به تقلید و بازنمایی خلاقانه و باورپذیر از طبیعت یا واقعیت اطلاق می‌شود که در غایت کمال می‌تواند خود واقعیتی مجرد یا متخیل تلقی شود. فکر می‌کنم آن که به عنوان بازیگر عهده‌دار اجرای نقشی می‌شود، صرف‌نظر از رسانه‌ای که در آن نمایش می‌دهد و البته صرف‌نظر از آن جماعت بی‌استعدادی که هر رسانه‌ای برای برآوردن برخی ضروریات به حضورشان نیازمند است و ناآگاهانه بازیگرشان می‌نامند این یک ضرورت غیر‌قابل انکار ازلی و ابدی در تاریخ نمایش جهان است که دست‌کم حرکات و بیان خلاقانه و باورپذیر باشد.

اگر در مورد کارهایی می‌پرسید که بعضا می‌توان ردپایی از هنر در آنها یافت، کارگردانی دارد که اصول کارگردانی را هم بلد است، بازی را می‌شناسد، روان‌شناسی بلد است و می‌تواند بازی بگیرد یا دست‌کم موقعیت خلاقانه‌ای را طراحی کند تا بازی خلاقی رخ دهد، فیلمبرداری دارد که دست‌کم یک بار فیلمنامه را خوانده است و با بازیگر و کارگردان بر سر چگونگی وقوع هر صحنه گفت‌وگو می‌کند و تمرین هنوز معنی خود را از دست نداده است، بی‌شک بازیگر نیز موظف به تحقیق و تحلیل روی نقش است و باید دریایی از ایده‌های خلاق و قابل اجرا داشته باشد تا بتواند بساط خود را در برابر کارگردانش بگشاید تا او بهترین و مناسب‌ترین را انتخاب کند و با هم آن را پرورش دهند. اگر این شرایط فراهم باشد که با بخت بلند، چند سال یکبار دست می‌دهد، می‌توان با نقش دست و پنجه نرم کرد. در غیر این صورت در کارهایی که صرفا امرار معاش است، بازیگر پیوسته مغلوب نقش است و مجبور است در قالب بازیگر فرو رود. مانند عروسک خیمه شب‌بازی که به مقتضای داستان تکانی می‌خورد و خود چیزی بر داستان نمی‌افزاید، گیرم که گاهی زیبا یا خوش‌لباس هم باشد.

نقش خوب مثل کتاب خوب ذهن را درگیر می‌کند و موج ایده‌های تازه را در ذهن به راه می‌اندازد. نقش خوب مثل یک شخصیت حقیقی است. نه خوب است و نه بد و قابلیت تبدیل به هر دو را در موقعیت‌های مختلف دراماتیک داراست. چندوجهی است، روان‌شناسی دارد، پیشینه دارد و می‌توان آن را روانکاوی کرد. نقش خوب نقش همین آدم‌های معمولی دور و برمان است بدون آن که متوجه شویم چقدر خوب نقششان را بازی می‌کنند که البته با نابازیگری تفاوت دارد. واقعیتی است که با بازی آراسته می‌شود، بی‌آن که چیزی از خلوصش کاسته شود. اگر بستر مناسبی وجود داشته باشد و نویسنده کار خود را درست انجام داده باشد و سر صحنه بازیگر و کارگردان مجبور نباشند جور دستمزد کم و بی‌انگیزگی فیلمنامه‌نویس را بکشند، می‌توان گفت نقش خوب و بد وجود ندارد، بلکه بازیگر خوب و بد وجود دارد. ولی این روزها همه تعاریف تغییر کرده‌اند. اما هنوز هم هر نقشی که بیشتر در ذهن تماشاچی ماندگار شود، بهترین نقش است.

ظاهرا بازی من در فیلم سینمایی «خواب زمستانی» ساخته آقای سیامک شایقی را به خاطر داشتند و این فرصتی شد برای آشنایی با آقای فخیم‌زاده و بازی در سریال ساختمان 85.

یکی از جذابیت‌های همکاری با این کارگردان متفاوت و غافلگیرکننده بودن کارهایش است. همکاری با آقای فخیم‌زاده یکی از همان فرصت‌هایی است که بندرت دست می‌دهد. شرایطی کاملا حرفه‌ای و درست که نه‌تنها دغدغه هر بازیگر حرفه‌ای و هر نیروی حرفه‌ای دیگر در جریان فیلمسازی است که نیاز ضروری فرهنگ غالب فیلمسازی معاصر در سرزمین ماست.

خیر. این نقش اصلا تیپ نیست و در حقیقت اگر به شکل تیپ هم اجرا می‌شد در نهایت چنگی به دل نمی‌زد.

در میان کارهایی که تاکنون انجام داده بودم، کار متفاوتی بود و رقابت در میان این همه نقش متفاوت در یک اثر امری هیجان‌انگیز به حساب می‌آمد. بعلاوه تم اصلی داستان برایم جذاب بود. این‌که درست در کنار گوشمان بسیار وقایع متفاوت رخ می‌دهد که بی‌خبریم و این‌که بسیاری از آنها که می‌شناسیم، درواقع آن کسی نیستند که به ما شناسانده‌اند. در حقیقت ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که دیگر نمی‌توان کسی را شناخت. چون روابط پیچیده‌تر از پیش‌اند و اغلب بر سر منافع شخصی آدم‌ها و نه به صرف یک ارتباط.

هر چه بهتر باشی، کارت سخت‌تر است. وقتی در نقشی گل می‌کنی یا مردم تو را می‌شناسند، کارت راحت نمی‌شود، بلکه تازه کار شروع می‌شود. از کار و آنچه که به نظرت درست می‌آید به هیچ عنوان نباید بگذری. فقط می‌توانی کمی انعطاف‌پذیر باشی. هر چه پیش آمد، تو باید کارت را آن‌گونه که فکر می‌کنی درست است انجام دهی تا بتوانی مسوولیت آن را بر عهده بگیری. به هر قیمتی شده باید حرفه‌ای باقی بمانی و آلوده نشوی. این چیزهایی بود که از فخیم‌زاده آموختم و حاصلش آن شد که تصمیم بگیرم در شرایط فعلی که فرهنگ رایج فیلمسازی، مقاطعه‌کاری و پیمانکاری است ـ نه به‌زعم من بلکه به استناد تعرفه‌های شغلی در اداره مالیات ـ برای مدتی استراحت کرده و روی خودم و حرفه‌ام مطالعه کنم تا با زمینه مساعدتری در آینده نزدیک، حضور بهتر و موثرتری داشته باشم.

نظریه‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد. به عقیده من، زندگی کردن با نقش به این صورت که او را به همراه خود به خانه یا صف نانوایی هم ببریم، چندان کار ساده‌ای نیست و نه‌تنها کارساز نیست که می‌تواند دردسرساز هم باشد. تخیل بزرگ‌ترین توانایی یک بازیگر است. می‌توان نقش را در تمام موقعیت‌ها تجسم کرد و با او همراه شد. می‌توان شاهد زندگی نقش بود و همه زندگی‌اش را کنکاش کرد ولی زندگی کردن با یک موجود تازه، بی‌تردید عواقبی هم دارد.

مربوط به شرایط امروز نیست. یک نوع موضع‌گیری در روند کاری یا در دل و ذهن مردم است که به شخصیت هنرمند برمی‌گردد. یک تصمیم‌گیری است بر سر این که در کجای تاریخ بایستیم. خواجه شیراز هم این سوال را داشته است، وقتی می‌گوید «با خاک راه راست شدم همچو باد و باز، تا آبروی می‌رسدم نان نمی‌رسد.» به هر حال این تصمیم‌گیری سابقه تاریخی دارد.