گرمازدگی در تابستان را جدی بگیرید

بالا رفتن دمای هوا موجب افزایش تبخیر آب بدن می‌شود و همراه با این تبخیرها، الکترولیت‌های سدیم و پتاسیم که جزو مواد ضروری بدن هستند نیز از بدن خارج می‌شوند. تبخیر بیش از حد آب از بدن به علت گرمای زیاد، سبب کاهش فشار خون می‌شود و در نتیجه خون به موقع به کلیه‌ها و مغز نمی‌رسد. هنگامی که خون به مقدار کافی و در زمان خود به کلیه‌ها نرسد، میزان ادرار کاهش یافته و مقدار سم‌های اوره و کراتین در بدن افزایش می‌یابد و در صورت زنده ماندن، فرد دچار نارسایی حاد کلیه خواهد شد. در صورت پایین آمدن فشار خون و نرسیدن خون به مغز، فرد دچار سرگیجه شده و سرانجام دچار بیهوشی می‌شود.

افراد مسن، شیرخواران و بیمارانی که وضعیت قلبی ـ ریوی ضعیفی دارند، قادر نیستند در برابر گرما پاسخ‌های فیزیولوژیک بدنی را تطابق دهند و در نتیجه در خطر گرمازدگی قرار می‌گیرند. همچنین مرگ و میر ناشی از گرمازدگی به مدت زمان قرار گرفتن در معرض گرما نیز بستگی دارد.

فرد هر چه زمان بیشتری در معرض گرما قرار گیرد، میزان آب بیشتری را از طریق عرق کردن از دست می‌‌‌دهد و به دنبال آن گرمازدگی شدت می‌یابد. اگر درمان گرمازدگی بموقع صورت نگیرد، احتمال مرگ ناشی از گرمازدگی به 80 درصد می‌رسد و در صورت تشخیص به موقع و درمان سریع احتمال این مرگ به 10 درصد کاهش می‌یابد. در همه نژادها و در هر دو جنس گرمازدگی دیده می‌شود. ولی به دلیل تعریق بیشتر، احتمال گرمازدگی در مردان بیشتر است. همچنین فردی که به محیط گرم عادت کرده به دلیل تطابق با محیط و کاهش آستانه شروع و افزایش تعریق و افزایش ظرفیت غدد عرق در جذب مجدد سدیم عرق و در نتیجه دفع گرمای بیشتر از بدن، احتمال گرمازدگی در وی کاهش می‌یابد.

گرمازدگی که شدیدترین شکل بیماری‌های ناشی از گرماست به 2 شکل دیده می‌شود: گرمازدگی فعالیتی و گرمازدگی کلاسیک.

گرمازدگی فعالیتی که معمولا در افراد جوان دیده می‌شود به دلیل فعالیت طولانی در یک محیط گرم به وجود می‌آید. این مشکل بویژه در ورزشکاران و کارگران ساختمانی یا افرادی که مجبورند ساعت‌ها در زیر آفتاب راه بروند‌ اتفاق می‌افتد. گرمازدگی کلاسیک مربوط به طیفی از افراد است که بدون داشتن فعالیت حرکتی خاص بعد از چند ساعت یا چند روز تماس با محیط‌های گرم، در آنها رخ می‌دهد.

آسیب‌های حاصل از گرمازدگی به تناسب شدت آن به 3 گروه تقسیم می‌شوند.

گرمازدگی خفیف: این حالت وقتی پیش می‌آید که فردی به مدت طولانی در معرض گرمای نسبتا بالا قرار می‌گیرد و علائم آن اغلب به صورت گرفتگی عضلانی، خستگی مفرط و گاهی سرگیجه و غش است. در این شرایط باید مصدوم را به محل خنکی منتقل کرد و سپس به وی محلول آب و نمک و شکر (یک قاشق چایخوری نمک با 8 قاشق چایخوری شکر در یک لیتر آب)‌ یا ORS بدهید. عضلات گرفته را ماساژ دهید. سپس حوله مرطوب را روی پیشانی و عضلات گرفتار مصدوم قرار دهید. بیمار باید استراحت کند و در صورت لزوم از پنکه برای خنک کردن او استفاده کنید. اگر علائم بهبود نیافت یا وخیم‌تر شد، مصدوم را به مرکز درمانی منتقل کنید.

گرمازدگی متوسط: این حالت به دلیل قرار گرفتن فرد در معرض گرمای زیاد و فعالیت بدنی شدید پیش می‌آید و علائم آن به صورت سرگیجه و عدم هوشیاری است و به دنبال آن پوست رنگ‌پریده، تنفس سریع و سطحی و نبض ضعیف می‌شود و ضعف و تعریق به وجود می‌آید. در این حالت فرد مصدوم را به مکانی خنک برده و لباس‌هایش را درآورید و او را وادار به دراز کشیدن کنید و پاهایش را بالا بیاورید. با یک پارچه مرطوب و یک وسیله خنک‌کننده، وی را خنک کنید. در صورتی که مصدوم هوشیار باشد و استفراغ نکند محلول ORS را به وی بخورانید. در صورت ضرورت باید از کپسول اکسیژن استفاده کرد و اگر اکسیژن نبود، در صورت لزوم به مریض تنفس مصنوعی بدهید. در صورت عدم بهبود او را سریعا به مرکز درمانی منتقل کنید.

گرمازدگی شدید: این حالت معمولا در روزهای گرم و مرطوب اتفاق می‌افتد و بسیار خطرناک است. ظاهر فرد مصدوم تب‌دار بوده، پوست گرم و خشک و تنفس سطحی و نبض ضعیف می‌شود. درجه حرارت بدن مصدوم افزایش یافته و به دنبال آن عدم هوشیاری و اغما و تشنج به وجود می‌آید. در این مواقع تمام لباس‌های مصدوم را درآورده و او را در حوله یا پارچه مرطوب قرار دهید و در صورت امکان مصدوم را داخل وان یا لگن آب سرد قرار دهید. در مواقع حاد به نظارت پزشک می‌توان کیسه‌های یخ در کشاله ران، زیر بغل، زانو و مچ دست و پا نیز قرار داد. چون قرار دادن مصدوم در آب سرد ممکن است سبب شوک و مرگ بیمار شود، از این‌رو بهتر است با آبی که 2 تا 3 درجه خنک‌تر از دمای بدن بیمار باشد، بیمار را خنک کرد تا وقتی که دمای بدن او به 39درجه سانتیگراد برسد. از گذاشتن بیمار در وان یخ بدون دستور مستقیم پزشک جدا خودداری کنید. در صورت هوشیاری و عدم استفراغ به بیمار مایعات خنک بخورانید و پس از انجام کمک‌های اولیه مصدوم را به مرکز درمانی برسانید.

1 ـ استفاده از لباس‌های روشن و پنبه‌ای در حفاظت از گرمازدگی بسیار موثر است. از پوشیدن لباس‌های تنگ و تیره یا دارای الیاف مصنوعی خودداری کنید. همچنین لباس‌های ضخیم و غیرقابل نفوذ که مانع عرق و دفع گرما می‌شود، مناسب نیست. .

2 ـ در فصل گرما نوشیدن مایعات بویژه آب را فراموش نکنید. همیشه قبل از تشنگی آب بنوشید.

3 ـ از کار و فعالیت در محیط‌های گرم و مرطوب بدون وجود سیستم تهویه مناسب پرهیز کنید.

4 ـ از مصرف قهوه، چای و انواع کولاها خودداری شود، زیرا آنها باعث از بین رفتن بیشتر آب بدن می‌شود.

5 ـ از ورزش کردن در هوای گرم بپرهیزید.

6 ـ هر اندازه درجه گرمای هوا بیشتر باشد به همان اندازه غذا در معده دیرتر هضم می‌شود و برای هضم شدن احتیاج بیشتری به خون پیدا می‌کند که این امر باعث اخلال در جریان گردش خون می‌شود، به همین دلیل بهتر است در تابستان به‌جای غذاهای دیرهضم از انواع سبزیجات و میوه‌ها استفاده کنید.

دکتر مریم محمدی