روایت هجرت آدم‌ها

خانم دانتیکا در پیام شخصی خود برای خوانندگان ایرانی می‌نویسد: «من این کتاب را در تجلیل اجداد گرانقدرمان و... بزرگداشت زندگی تازه نوشتم و برای درخواست عدالت و جلب توجه مردم به گرفتاری‌های پناهندگان در سراسر جهان».

آشنایی ایرانیان با آثار خانم ادویج دانتیکا تا چه حد است؟

«ژاله‌کش» اولین کتابی است که از خانم ادویج دانتیکا در ایران ترجمه می‌شود.

البته قبلا چند داستان کوتاه از ایشان در سایت‌ها یا مجلات ادبی ترجمه شده بود، اما اگر برخورد درستی با کلمه داشته باشیم، می‌دانیم که نویسنده با کتابش به جامعه معرفی می‌شود و نه با یک تک‌داستان.

من اگرچه سعی می‌کنم آثار مطرح معاصر را دنبال کنم و یکی دو اثر کوتاه از ایشان را قبلا خوانده بودم، اما یکی از آشنایانم این کتاب را به من پیشنهاد دادند و ناگهان دیدم که با چه دنیای شگرفی مواجه شده‌ام.

او بیش از 10 سال است که هم در سطح کشورشان آمریکا و هم در سطح جهان اعتبار خوبی به دست آورده‌اند و جوایز معتبری را از آن خود کرده‌اند. اگرچه من در انتخاب کتاب‌ها تنها ملاکم را کسب جایزه نمی‌دانم. ولی بعضی جوایز بار فرهنگی خاصی را به همراه دارند. مثلا این کتاب نامزد جایزه منتقدان ملی، پن/ فاکنر و استوری است که به قولی مو را از ماست می‌کشند.

ضمنا این که فردی مهاجر، دو فرهنگه و دو زبانه باشید ولی با چنان قدرتی متنتان را بنویسید که در آن فضا نظرهای مختلف را جلب کند، یعنی توانسته‌اید در کارتان موفق عمل کنید.

مسائل مطرح شده در کتاب همین چیزها را دنبال می‌کند: این که مهاجران چه گذشته و پیشینه‌ای را بر دوش خود می‌کشند و چه می‌کنند.

ایشان در مقدمه‌اش بر مساله مهاجرت تاکید کرده و ضمنا نوشته که احساسات و عواطف انسانی در همه جا و بین همه یکسان‌اند. این خانم در کشور هائیتی، فقیرترین کشور آمریکای جنوبی، به دنیا آمده است . پدر و مادرش در کودکی او را نزد فامیل‌ها گذاشته و به آمریکا مهاجرت کردند و او چند سال بعد به آنها ملحق شد و توانست تحصیلات دانشگاهی بالایی انجام دهد.

جالب این که گرچه به جایگاه اجتماعی و ادبی ممتازی رسیده، اما سنت و گذشته و فرهنگ خودش را فراموش نکرده: در واقع به پشتوانه‌ همان فرهنگ و سنت بومی توانسته جهانی و بین‌المللی شود و مردمش را به جهانیان معرفی کند. پس از زلزله‌ مرگباری که چندی قبل در هائیتی رخ داد، ایشان مداوم در حال سفر به زادگاهش و کمک به مردم است.

زمانی که کار را شروع کردم اصلا به این بُعد قضیه فکر نکرده بودم، بلکه چند مساله‌ دیگر برایم مهم بود: یکی تاییدات جهانی این کتاب بود، دیگر این که نویسنده زن جوانی بود که رمان موفقی نوشته بود و یکی هم جذابیت متن بود که من را درگیر خودش می‌کرد: یعنی در هر صورت خود کتاب ملاک اصلی من بود، اما ما دغدغه‌های نسبتا مشابه‌ هم می‌توانیم داشته باشیم.

گرچه در دو قاره مختلف زندگی می‌کنیم، ولی فرهنگ عامه و سنت‌های بومی، به خصوص مفهوم خانواده، در هر دو کشور خیلی قوی و پرباراند.

هر دو کشور فراز و فرودهای مختلفی را در تاریخ معاصرشان تجربه کرده‌اند. پس تجربیات و احساساتی بینمان مشترک است.

من معتقدم که او این کتاب را جهان‌وطنی نوشته، وگر چه شخصیت‌هایش بومی‌اند و وقایعش هم در مقاطع زمانی خاصی رخ می‌دهند، اما هر کس دیگر در هر جای دنیا که این کتاب را بخواند می‌تواند به راحتی آن را بفهمند.

کاراکترهای این کتاب همه شخصیت و هویت روشن و باورپذیر دارند، که گرچه برای ما جذاب‌اند، اما متاسفانه در رمان‌های ایرانی خودمان کمتر دیده می‌شوند.

من رمان‌های ایرانی را چندان پیگیر دنبال نمی‌کنم، اما متوجه شده‌ام که کاراکترهای امروزی ایرانی بسیار محدودند و شغل و زندگیشان همان شغل و زندگی نویسنده‌ خود کتاب‌هاست! یعنی یا نویسنده‌اند، یا روزنامه‌نگار، یا در کتابفروشی و دفتر روزنامه و از این جور جاها کار می‌کنند. ولی خانم دانتیکا که یک نویسنده‌ هم نسل ماست، کاراکترهای بسیار زیاد و باورپذیری را خلق کرده که در ذهن ماندگار می‌شوند: از هنرمند جوان و خلاق مجسمه‌ساز بگیر تا پیرزن روستانشین بی‌آلایش، تا زندانی سیاسی که همچنان در ترس از تعقیب شدن است، تا پدر مهربانی که سابقا جلاد بوده، تا دختران مهاجر فقیری که باید با سختی‌های زندگی بجنگند، تا کودکی که آشوب‌های داخلی را تجربه می‌کند، تا پرستاری تنها و سختکوش، تا مادری که باید بین بخشش و انتقام پلی بزند.

اینها کاراکترهای جانداری هستند که کنار هم یک داستان پیچیده و جذاب را شکل می‌دهند که از زبان و روایت هر کدام از آنها به شکل متفاوتی دنبال می‌شود.