تالاب شادگان؛ زیستگاهی آلوده برای گردشگری

تالاب شادگان وسعتی برابر 400 هزار هکتار دارد و گفته می‌شود که 327765 هکتار از این طبیعت بکر به پناهگاه حیات وحش اختصاص پیدا کرده است. تاکنون 152 گونه پرنده و 40 گونه پستاندار که مهم‌ترین آنها دلفین بینی بطری بوده در آن مشاهده شده است.

در مجاورت این تالاب بین‌المللی روستاهای «سراخیه» و «رگبه» واقع شده که در واقع ساکنان اصلی این تالاب را تشکیل می‌دهند. مردمان بومی این روستا بخشی از زندگی خود را به وسیله تالاب شادگان فراهم می‌کنند که می‌توان آن را به مشاغلی چون شکار پرندگان، صید ماهی و ارائه سرویس‌های قایق سواری و گردش در تالاب برای گردشگران تقسیم کرد.

از 4 سال قبل تالاب شادگان به عنوان یکی از مناطق مورد اهمیت گردشگری دیده شد و حتی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با ایجاد تابلوی بزرگی در محل تالاب اقدام به احداث ایستگاه گردشگری تالاب شادگان کرد. اما این اقدامات در حالی انجام می‌گرفت که مشکلات زیست محیطی این بستر طبیعی آغاز شده بود و مردم روستای سراخیه به عنوان ساکنان اصلی تالاب از داشتن امکانات رفاهی محروم بودند.در آبان ماه 1383 شهرداری آبادان 35 هزار مترمکعب از زباله‌های نفتی منطقه گیسی را از زیر خاک خارج و در تالاب شادگان ریخت. این کار طی عملیات احداث بلوار در منطقه‌ای از آبادان انجام گرفت. عبور و نشت لوله‌های نفت، تخریب بافت گیاهی، ورود کودهای شیمیایی و پسمانده‌های شیمیایی و صنعتی و ضایعات کارخانه‌های طرح توسعه نیشکر نیز از دیگر موارد آلودگی زیست محیطی این تالاب است.

ورود گردشگران به داخل تالاب شادگان از دیگر مشکلات زیست محیطی این تالاب محسوب می‌شود. گردشگران با ریختن زباله‌های خود به داخل تالاب فضای آن را بشدت آلوده و چهره تالاب را دگرگون کرده‌اند.

در میان این مشکلات، خشکسالی، معضل دیگری برای اهالی تالاب شادگان شده است. خشکسالی باعث شده تا آب تالاب پایین رفته و در بخشی از مناطق آن باعث مرگ ماهیان شده است. از طرف دیگر تغییرات اکوسیستمی از قبیل ورود آب‌های آلوده به بستر تالاب نیز باعث مرگ ماهیان و کم شدن تعداد آنها شده است. این مشکلات تاکنون بر معیشت ساکنان تالاب تاثیر به سزایی داشته است. ورود گرد و غبار اخیر که بیشتر نقاط استان خوزستان را با مشکلات زیادی مواجه کرده، باعث آلودگی آب تالاب شادگان نیز شده است.

هرچند اهالی سراخیه و رگبه ساکنان اصلی تالاب شادگان هستند اما توجه چندان به وضعیت زیست محیطی و رفاهی آنها نمی‌شود. وقتی با اهالی روستا صحبت می‌شود از نبود امکاناتی مانند فاضلاب مناسب، آب آشامیدنی و نبودن بهداشت محیطی گله می‌کنند.

روستای سراخیه با بافتی سنتی، یکی از روستاهای قابل مطالعه در استان خوزستان است. این روستا به لحاظ مردم‌شناسی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و می‌تواند بخشی از فرهنگ بومی منطقه را بازگو کند. اکثر اهالی روستا به زبان عربی صحبت می‌کنند و نسل به نسل در کنار ساحل تالاب شادگان به دنیا آمده و زندگی کرده‌اند.

برخلاف خیلی از روستاهای کشور که با مشکل مهاجرت جوان‌ها مواجه شده‌اند، اهالی سراخیه روستای خود و زندگی در کنار تالاب را به مهاجرت ترجیح می‌دهند. نه تنها هنوز جوان‌ها در روستا دیده می‌شوند که بسیاری از آنها با ماندن در روستا و ازدواج‌های بومی باعث افزایش جمعیت بومی آن نیز شده‌اند.

معماری روستای سراخیه، هنوز با دستان بومی منطقه ساخته می‌شود. ساکنان روستا با استفاده از مصالحی همچون خشت و گل و نی که تالاب در اختیارشان قرار می‌دهد خانه‌های خود را می‌سازند.

ارائه سرویس‌های گردشی به گردشگران از جمله مشاغل اهالی سراخیه شده است. آنها گردشگران را با قایق‌های خود به داخل تالاب می‌برند و نقاط مختلف آن را نشان می‌دهند.
گشت و گذار در پیچ و تاب تالاب و میان علف‌های خودرو و نیزارها از جمله لذت‌های گردشگری در این تالاب بین‌المللی است. گردشگران هنگام گردش در تالاب می‌توانند حتی پرندگان و حیواناتی را که سال‌هاست در این بستر آبی زندگی می‌کنند را هم ببینند.

با این وصف اما تالاب شادگان برای رسیدن به یک منطقه نمونه گردشگری راه درازی در پیش دارد. این راه نیازمند توجه مسوولان استان و کشور است. در کنار رسیدگی به این تالاب باید به اهالی و ساکنان آن هم توجه داشت. کسانی که اگر روزی روستای خود را ترک بکنند، منجر به مرگ این تالاب ارزشمند می‌شوند. امروز ساکنان تالاب شادگان از این تالاب حفاظت می‌کنند و اگر مشکلات زیست محیطی آن بگذارد، به زندگی خود در کنار دیگر موجودات زنده آن ادامه می‌دهند.