فایده در مقابل ضرر احتمالی

قرص‌ها فواید دیگری غیر از جلوگیری از حاملگی هم دارند مثل کاهش دردهای پریود، کاهش خطر سرطان تخمدان و آندومتر، کاهش خطر بیماری‌های خوش‌خیم پستان و کیست‌های تخمدان، بهبود هیرسوتیسم، کاهش ابتلا به کم‌خونی فقر آهن و... اما در کنار آن عوارض و مشکلاتی را نیز برای فرد ممکن است ایجاد کند.

عوارض جانبی این قرص‌ها دارای طیف وسیعی است ولی معمولا این عوارض آنقدرها مشکل‌زا نیستند. این عوارض بسته به نوع داروی مصرفی متفاوت است.

توجه داشته باشید با انتخاب داروی مناسب و استفاده صحیح از آن می‌توان جلوی بسیاری از عوارض را گرفت. 10 عارضه زیر مهم‌ترین مشکلات ناشی از مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری است:

10 مشکل

ایجاد لخته در عروق: ایجاد لخته خون در وریدهای عمقی پا یکی از جدی‌ترین مشکلات مصرف‌کنندگان این قرص‌هاست. زنان مصرف‌کننده این قرص‌ها 3 تا 6 برابر بیشتر از زنان دیگر دچار این مشکل می‌شوند البته توجه کنید احتمال بروز این مشکل در زنان 15 نفر در هر 100 هزار نفر در یک سال است. لخته شدن خون در وریدها بیشتر در افراد سیگاری و مبتلا به اختلالات انعقادی خون دیده می‌شود.

تغییرات وزن: مصرف دارو در طولانی‌مدت باعث افزایش وزن به میزان یک تا 2 کیلوگرم می‌شود. این افزایش وزن به دلیل تجمع مایعات در بدن و افزایش اشتها بوده و با ورزش و رژیم غذایی بهبود می‌یابد. البته هنگام شروع مصرف دارو وزن اندکی کاهش می‌یابد.

لکه‌بینی و خونریزی بین قاعدگی‌ها: این مشکل معمولا ظرف 2 تا 3 ماه بهبود می‌یابد در غیر اینصورت در روزهای لکه‌بینی 2 قرص خورده شده و 2 روز پس از پایان لکه‌بینی به یک قرص تبدیل شود.

سردرد: سردردهای خفیف گاهی در اثر استفاده از این داروها دیده می‌شود که با مسکن معمولی قابل رفع است. در موارد نادر اگر سردردهای شدید و سردردهای همراه با فشارخون بالا، علائم عصبی یکطرفه یا اختلالات بینایی رخ دهد، باید بلافاصله پیگیری و درمان شود.

حالت تهوع یکی از عوارض شایع و اذیت‌کننده این داروهاست. البته حالت تهوع معمولا به آن اندازه شدید نیست که منجر به استفراغ شود. برای کاهش آن نیز باید قرص‌ها را با غذا و قبل از خواب مصرف کرد. وعده‌های غذایی را کم‌حجم و در دفعات زیاد صرف نموده و ویتامین ب6 مصرف کرد.

افزایش فشارخون: گفته می‌شود این قرص‌ها تا حدودی باعث افزایش فشارخون می‌شوند. فشارخون بالا در زنانی که این قرص‌ها را مصرف می‌کنند با افزایش سن و مدت زمان مصرف افزایش می‌یابد. قرص‌های ضدبارداری ترکیبی دارای پروژسترون هستند. پروژسترون باعث فشارخون بالا می‌شود. در صورت مصرف این قرص‌ها باید فشارخون به صورت دوره‌ای و منظم کنترل شود. البته این عارضه در داروهای نسل جدیدتر کمتر مشاهده می‌شود.

ایجاد سرطان: در مورد سرطان‌زا بودن این داروها سال‌هاست که بحث می‌شود. آنچه مسلم است این داروها احتمال ابتلا به سرطان تخمدان و سرطان آندومتر (لایه مخاطی رحم) را کم می‌کند. در مورد خطر ایجاد سرطان پستان تحقیقات زیادی انجام شده که نتایج متفاوتی به همراه داشته است. برخی از آنها این داروها را بی‌تأثیر و برخی مؤثر می‌دانند. ازاین‌رو توصیه می‌شود همه زنان خودشان معاینه ماهانه پستان انجام دهند و در صورت لمس توده یا احساس تغییر در بافت پستان حتما به پزشک مراجعه کنند.

مشکلات پوستی: در بعضی موارد دیده شده با شروع مصرف این داروها، آکنه و جوش‌های صورت افزایش می‌یابند. این مشکل پس از مدتی بهتر می‌شود. در تعداد اندکی از زنان افزایش رشد موی صورت دیده می‌شود، البته در مجموع این قرص‌ها باعث کاهش موی صورت و بدن می‌شوند. گاهی دیده شده پس از مصرف دارو تیرگی پوست بخصوص در لب تحتانی، زیر چشم‌ها و پیشانی ایجاد می‌شود. البته این مشکلات بیشتر مربوط به داروهای حاوی پروژسترون‌های قدیمی دیده می‌شود.

تغییر خلق‌وخو: تغییر خلق‌وخو نیز همچون مشکلات پوستی از جمله عوارض ناشایع این داروها محسوب می‌شود. با مصرف این قرص‌ها گاهی فرد دچار افسردگی و بی‌حوصلگی می‌شود. ورزش و خواب کافی در رفع این علایم مؤثر است.

افزایش کلسترول خون: تغییر چربی‌های خون بستگی به نوع قرص دارد. با مصرف قرص‌های پروژسترونی احتمال کاهش کلسترول خوب و افزایش کلسترول بد خون وجود دارد که آن را ناشی از کاهش استروژن می‌دانند. استروژن موجود در این قرص‌ها باعث افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد و افزایش سطح‌ تری‌گلیسیرید می‌شود.

دکتر علی اخوان