کاخ چهلستون یادگار یکصد سال دوره پایتختی قزوین

"کاخ چهلستون" یا "عمارت کلاه فرنگی" قزوین از ارزشمندترین بناهای دوره صفویه و یادگاری از پایتختی قزوین در دوره صفویه است.

کد خبر: ۲۳۸۶۱۷

شاه طهماسب صفوی درسال ‎951 هجری قمری به دلیل تهدیدات ترکان عثمانی تصمیم به‌ انتقال پایتخت از تبریز به قزوین گرفت و در همین سال بود که ‌اراضی موسوم به زنگی‌آباد را از میرزا شرف جهان یکی از بزرگان و معتمدان شهر برای احداث بنای شاهی خریداری کرد.

شاه طهماسب به معماران برگزیده کشور دستور داد تا باغی به ‌شکل مربع در آن بسازند و در میان آن عمارتهای عالی، تالار، ایوانها و حوض های زیبا بنا کنند.

"عمارت کلاه فرنگی" به همراه "سردر عالی قاپو" تنها بناهای باقی مانده از باغهای دوره صفویه در قزوین است.

این بنا در دوره قاجاریه توسط "سعدالسلطنه" فرماندار وقت قزوین بازسازی شد و چهلستون نام گرفت.

عمارت چهلستون ساختمانی هشت گوش و در دوطبقه به مساحت تقریبی ‎ 500مترمربع بنا شده ‌است.

رواقی با ستونهای آجری و قوسهای نیم دایره ای بنا را در برگرفته و بر بالای آن ایوانی با ستونهای چوبی استوار گردیده است.

نقشه بنا دارای طرحی با محورهای صلیبی و برون گرا و سقف طبقه ‌همکف پوشیده از مقرنس با طرح‌های بدیع و سقف طبقه فوقانی خنچه پوش است.

نقاشی های دیواری طبقه اول نمونه ای از هنر نگارگری مکتب قزوین و دارای شهرت جهانی است.

این دیوارهای مزین به نقاشی و دیوارنگاره ها در نوع خود منحصر به فرد بوده و وجود سه لایه دیوارنگاره حاکی از گذشت ادوار مختلف تاریخی بر آن است.

تعداد نقاشی‌های دیواری این بنا مشخص نیست، اما طبق گفته‌های "عبدالملک شیرازی" و "قاضی احمد حقی"، این نقاشی‌های دیواری از آب طلا بوده‌اند.

مکتب حاکم بر این نقاشی‌ها از تغییر و تحولات سیاسی نیز تاثیر گرفته، به ‌نحوی که ظهور نادرشاه و مکتب افشاریه در چهل‌ ستون دیده می‌شود.

همچنین ظهور قاجار نیز در سومین لایه نقاشی های کاخ چهل ‌ستون دیده می‌شد که به مرور زمان از میان رفته است.

برخی معتقدند بنای هشت بهشت اصفهان با گرته برداری از این اثر ساخته شده است.

با اینکه عبدی بیگ شیرازی شاعر ومورخ دوره شاه طهماسب در اشعار خود عمارتهای شاهی را به دقت توصیف نموده ولی نامی از هنرمندان نقاش و معمار بنا نمی برد، اما بیگ نقاشی‌های دیواری برون و درونی کاخ چهل‌ستون قزوین را اثر میرزا علی نقاش، مظفرعلی نقاش، علی‌اصغر کاشی، عبدالجبار استرآبادی و رضا عباسی که از ماهرترین استادان زمان خود بوده اند دانسته است.

عمارت چهلستون در بهمن ماه سال ‎ 1334به شماره ‎ 389در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شد.

این کاخ در سال 1337 به عنوان گنجینه اشیای تاریخی و باستانی مورد استفاده قرار گرفت و هم‌ اکنون به موزه خوشنویسی قزوین تبدیل شده‌ است.