پاسخ علمی به یک سوال فلسفی

اول مرغ بود یا تخم مرغ؟

کشف یکی از نادرترین آشیانه‌های دایناسورها

تخمها ‌‌قبل ‌‌از ‌مرغ‌ها ‌‌‌بوده‌اند

دیرین شناسان با کشف فسیل نادری از آشیانه دایناسور از حل معمای پیچیده و پرسش معروف انسان مبنی براین که اول مرغ بوده یا تخم مرغ، خبر می‌دهند. حدود 77 میلیون سال پیش، دایناسور گوشتخوار کوچکی درون لانه‌اش در امتداد ساحل شنی رودخانه و روی تخم‌هایش نشسته و زمانی که سطح آب بالا آمده بود، به‌نظر می‌رسد مادر، فرزندان از تخم درآمده‌اش را گذاشته و فرار کرده است.

کد خبر: ۲۲۰۰۵۱

یافته محققان حاکی از کشف فسیل لانه‌ای با حداقل بخش‌هایی از 5 تخم است. فسیل این آشیانه نادر، پشته‌ای از شن به پهنای حدود نیم متر و وزنی تقریبا معادل 50 کیلوگرم است.

به اعتقاد دیرین شناسان برخی از مشخصه‌های این لانه منحصربه‌فرد با لانه پرندگان مشترک است و بررسی و تحلیل این ویژگی‌ها برای دانشمندان مشخص خواهد کرد که به چه زمانی تعلق دارند.

به اظهار محققان بخش دیرین‌شناسی دایناسورها در موزه رویال تیرل کانادا که روی این فسیل نادر تحقیق می‌کنند، مشخصه‌هایی از قبیل نحوه نشستن روی تخم ها، ساختمان لانه و تخم‌هایی با نوکی تیز، پاسخی به این پرسش کهن و بی جواب مانده است که اول مرغ بوده یا تخم‌مرغ.

به اعتقاد زلنیتسکی، دیرین شناس دانشگاه کالگاری کانادا و نخستین دانشمندی که تحلیل دقیقی از این آشیانه دایناسور صورت داده، شاید جواب خود این معمای بغرنج و ضرب المثل قدیمی مبهم باشد، ولی با این یافته جدید می‌توان گفت تفسیر این عبارت دیگر تغییر کرده است.

بر اساس شواهد موجود، دایناسورها شکل دهنده لانه‌هایی شبیه به لانه پرندگان بوده‌اند و خیلی پیشتر از آن که پرندگان و از جمله مرغان از دایناسورها تکامل یابند، این دایناسورها بوده‌اند که مبادرت به گذاشتن تخم‌هایی مشابه تخم پرندگان در آشیانه می‌کردند. بر این اساس تخم (دایناسور) قبل از مرغ بوده و مرغ‌ها پس از دایناسورهای گوشتخواری که این تخم‌ها را گذاشته‌اند تکامل یافته‌اند.

به‌نظر دانشمندان جدا از این که از این پس بگویند اول دایناسور بوده یا تخم دایناسور، این لانه جدید برخی از محکم‌ترین شواهد در حمایت از سیر تکاملی تخم شبه پرنده به سمت مرغ را در آمریکای شمالی به‌دست می‌دهد.

فسیل لانه دایناسور پیش از این در دهه 1990 جمع آوری و در موزه فسیل کانادا نگهداری می‌شد. دانشمندان دیرین‌شناس با بررسی و معاینه بقایای موجود فسیل لانه، در ابتدا آن را متعلق به دایناسوری گیاهخوار با نوک اردک مانند تشخیص دادند. پس از آن در سال 2007 زلنیتسکی تشخیص داد این لانه و تخم‌ها متعلق به دایناسور گوشتخوار کوچکی موسوم به تروپود و بخصوص پوسته تخم به احتمال زیاد متعلق به یک مانیراپتورن از دسته تروپودها بود که به اعتقاد دیرین شناسان در حدود 150 میلیون سال قبل در طی دوره ژوراسیک، پرندگان از این گروه سیر تکاملی خود را یافته بودند.

لانه‌های تروپودهای کوچک در آمریکای شمالی کمیاب هستند و تنها لانه‌هایی مربوط به دایناسورهای ترودون پیش از این شناسایی شده‌اند.

گروه تحقیقات دیرین شناسی معتقد است بر اساس مشخصه‌های تخم‌ها و لانه، می‌دانیم که این لانه یا به یک سناگناتید(خانواده‌ای از مانیراپتورن ها) یا به جانور کوچکی از تیره شکاریان متعلق است که هر دو مورد دایناسورهای گوشتخوار کوچکی هستند که خویشاوند نزدیک پرندگان به‌شمار می‌روند. البته هر کدام را که در نظر بگیریم، باز هم نخستین لانه شناخته شده برای دایناسورهای کوچک محسوب می‌شود.

جزئیات بررسی و تحلیل این لانه که در آخرین شماره ژورنال دیرین‌شناسی تشریح شده است، اطلاعات ارزشمندی پیش روی دیرین شناسان درباره رفتار تخمگذاری این دایناسور بخصوص و سایر دایناسورها قرار می‌دهد که با سیر تکاملی رفتارهای تخمگذاری مختلف جانوران نیز همراه است.

به گفته دانشمندان، پژوهش حاضر اطلاعات زیادی درباره دایناسوری که این تخم‌ها را گذاشته و نیز چگونگی ساخت این لانه به ما می‌دهد: به عنوان مثال، نحوه قرارگیری و فاصله‌گذاری تخم‌ها در لانه حاکی از این است که تخم‌های همدوره اصلی شامل حداقل 12 تخم بوده که در آرایشی حلقوی به‌دور سطح پشته‌ای شنی قرار گرفته‌اند و بالای برآمدگی جایی بوده که دایناسور روی تخم‌های همزادش نشسته بوده است.

این تخم‌ها حدود 12 سانتی‌متر درازا و مثل تخم پرندگان و مرغان نوک قوسی شکل تیزی دارند. علاوه بر این، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد دایناسور مورد نظر تخم‌هایش را به نوبت هر بار 2عدد روی سطوح شیبدار پشته گذاشته است.

در حالی که این رویه بر خلاف کروکودیل هاست آنها تخم هایشان را در یک نوبت می‌گذارند و شباهت بسیاری به پرندگان و مرغان دارند که هر نوبت یک تخم می‌گذارند. (اجداد کروکودیل‌ها موجب پیدایش دایناسورها و پس از آن پرندگان و مرغان شده‌اند.)

دانشمندان معتقدند همچنان که قطعات لازم برای تکمیل پازل ‌تخم - مرغ کافی نیست، اهداف دیگری نیز وجود دارد و آن یافتن لانه‌هایی از این دست همراه با جوجه‌های درونش است. خانم زلنیتسکی، از پیشگامان تحقیقات دیرین‌شناسی روی لانه‌های دایناسورها در این خصوص معتقد است: تخم‌هایی متعلق به دایناسور به‌دست آمده از آمریکای شمالی وجود دارند که استخوان‌های نوزاد جانور درون آن حفظ شده است و کشف چنین آشیانه‌هایی امکان دارد ولی از طرف دیگر اگر منصفانه بخواهیم بگوییم، این نوع از آشیانه‌های دایناسورهای گوشتخوار کوچک بسیار نادر هستند.