مدارس غیرانتفاعی آنچنان که آمارها میگویند و به تایید مسوولان آموزش و پرورش نیز رسیده است تقریبا 7 درصد از تعداد مدارس را به خود اختصاص داده و این تعداد با توجه به مدت زمان زیادی که از تاسیس این مدارس میگذرد، کمی تامل برانگیز است.
وجود صندلیهای خالی در مدارس غیرانتفاعی و حتی موضوع ورشکستگی تعدادی از این مدارس هم در کنار شهریههایی که میگیرند موضوعاتی است که میتوان از آن به عنوان فاکتورهایی برای عدم استقبال از غیر انتفاعیها نام برد؛ البته وقتی بحث را به این سمت میکشانیم که موضوع مشارکتهای مردمی در آموزش و پرورش تنها به پول گرفتن هنگام ثبتنام یا در طول سال تحصیلی آن هم به بهانههای مختلف محدود شده است، این مقام مسئول در آموزش و پرورش میگوید که مسئول ثبتنامها نیست، هر چند او هم تاکید دارد که مطابق قانون پول گرفتن بویژه هنگام ثبتنام ممنوع و غیرقانونی است.
در کنار این تاکید، معتقد است مشارکتهای مردمی باید گسترش یابد. مشارکتی که تاکنون آموزش و پرورش تعریفهای متنوعی از آن ارائه نکرده است و تنها پول گرفتن یا نگرفتن هنگام ثبتنام یا در طول سال تحصیلی آن هم نهچندان از روی رضایت جاری و ساری است.
جنابعالی مدیر مشارکت مردمی و مدارس غیرانتفاعی شهر تهران هستید یا معاون مشارکتهای مردمی این شهر؟
معاونت مشارکتهای مردمی وزارت آموزش و پرورش ستادی است و طبعا ما هم معاون مشارکتهای مردمی شهر تهران هستیم.
البته با اصلاح قانون مدارس غیرانتفاعی که در مجلس در دست بررسی است، قرار است سازمان مشارکتهای مردمی و مدارس غیردولتی به صورت مجزا ایجاد شود، مانند سازمان نوسازی مدارس تا با داشتن اختیارات در حوزه یک سازمان به صورت مناسبتری به انجام وظایف خود بپردازد.
فکر میکنم یکی از ایرادات این اصلاحیه بحث شهریهها بوده، درست است؟
بله. در این قانون شهریه مدارس غیر انتفاعی و شیوه تعیین آن ابهاماتی داشت و این مسالهای است که در ایام ثبتنام معمولا سوژه بحث برانگیزی در جامعه است.
در حالحاضر، مشکل شهریه مدارس غیرانتفاعی به دلیل مقایسهای که میان این مدارس و دیگر مدارس است، همیشه بحثبرانگیز بوده و شاید یکی از دلایل عدم رشد مدارس غیرانتفاعی هم سنگین بودن شهریهها است؟
ببینید اکنون در مجموعه مدارس غیرانتفاعی تهران 180 هزار دانشآموز مشغول تحصیل هستند و این آمار فراتر از پیشبینی قانون برنامه چهارم توسعه است و ما معتقدیم این مدارس به شکل مطلوب کار میکنند و از اقبال عمومی خوبی برخوردارند و بهدلیل شرایط مطلوبی که درخصوص فوق برنامهها و اجرای برنامههای فرهنگی دارند والدین بهدنبال این مدارس هستند و میکوشند مدارس مطلوبتر را انتخاب کنند.
خب این برنامههای فرهنگی و فوق برنامهها آیا نمیتواند در مدارس دولتی هم اجرا شود؟ یا نظام آموزشی ما طوری طراحی شود که نیازی به ساعات فوق برنامه نباشد؟
طبعا مدارس دولتی هم فعالیتهای خود را دارند، اما چون تعداد این مدارس کم است و نوعی رقابت میان آنها وجود دارد سعی میکنند به شکل مطلوب کار کنند؛ البته نمیگوییم که بقیه مدارس مطلوب انجام نمیدهند. آنها مطابق استاندارد و مطابق برنامههای پیشبینی شده نظام آموزشوپرورش کار میکنند، اما مدارس غیرانتفاعی بهدلیل برنامههای دیگری که در بعد فوق برنامه دارند و فعالیتهای کیفی که در ساعات خارج از زمان مصوب آموزشی انجام میدهند، مورد توجه هستند.
بههرحال مدارس دولتی به اجبار از یک ساعت معین تا یک ساعت مشخص دیگر باید به دانشآموزان آموزش بدهند، اما در مدارس غیرانتفاعی اینطور نیست و در برخی از این مدارس دانشآموزان تا پاسی از شب در مدرسه حضور دارند.
آیا معتقدید استقبال از مدارس غیرانتفاعی بهخصوص در تهران زیاد بوده است؟
بله، در تهران حدود 5/8 درصد است که عموما در مناطق بالای شهر تهران و در 3منطقه یک، 2 و 3 تهران متمرکز است. در این مدارس قبولی دانشآموزان قابل توجه و حضور در المپیادهای علمی نیز چشمگیر است.
البته این مدارس هم مشکلات زیادی دارند. بیشتر آنها استیجاری هستند و مشکلات دیگری هم دارند؛ اما باز هم میفرمایید که از آنها استقبال میشود؟
مشکلاتی وجود دارد. از جمله اینکه 60 درصد این مدارس استیجاریاند و با توجه به بالارفتن اجاره برای مسکن، فشار زیادی به موسسان این مدارس وارد میشود. افزایش حقالتدریس معلمان هم از جمله مشکلات این مدارس است و چون این مدارس مجبورند از سطح مطلوب و مناسبی برخوردار باشند، باید با افزایش حقالتدریسها کنار بیایند.
یکی از مشکلات هم همانطور که اشاره کردید، بحث شهریهها در مدارس غیرانتفاعی است. به نظر میرسد ضابطه خاصی در تعیین میزان شهریهها وجود ندارد؟
تبصره 2 ماده 7 قانون تاسیس مدارس غیرانتفاعی مصوبه مجلس شورای اسلامی تاکید دارد که موسس مدرسه غیرانتفاعی میتواند شهریه پیشنهادی خود را به آموزش و پرورش ارائه کند. شهریه پیشنهاد شده در مدارس غیرانتفاعی بر اساس ترازنامه مالی سال قبل، فعالیتهای فوق برنامه پیشبینی شده و تعداد دانشآموزان مدرسه است.
این شهریه در کمیته آموزش و پرورش منطقه بررسی و پس از تصویب باید به رویت مردم برسد و مدارس موظف هستند شهریه تصویب شده را در محل دید نصب کنند. در واقع هر منطقه یک کمیته تعیین شهریه دارد.
البته این مدارس یک شهریه ثابت نیز دارند که بر حسب برنامه هفتگی و تعداد دانشآموزان از سوی شورای آموزش و پرورش تعیین میشود. اما بر حسب کلاسهای فوق برنامه و ساعات که به تایید انجمن اولیاء و مربیان مدرسه میرسد، شهریه متغیر تعیین و جهت تایید به منطقه ارسال میشود.
حداکثر ساعات فوق برنامه در مدارس ابتدایی غیردولتی 8 ساعت و در مدارس راهنمایی و متوسطه 12 ساعت است. در پیش دانشگاهی نیز ساعات فوقبرنامه در طول یک سال تحصیلی 1100 ساعت است که 250 ساعت آن در تابستان و 850 ساعت آن در طول سال تحصیلی است.
شما به بحث مشارکتهای مردمی اشاره کردید و عنوان مسوولیت شما هم مدیر مشارکتهای مردمی است. بفرمایید انواع دیگری هم از مشارکتهای مردمی در قانون آموزش و پرورش پیشبینی شده است؟
ببینید به هر حال ما نیازمند مشارکت مردم در تعلیم و تربیت هستیم. هر چقدر که مردم بیشتر مشارکت کنند، سود بیشتری میبرند. در این زمینه نیاز به فرهنگسازی داریم. یکی دیگر از این نوع مشارکتها مدارس هیات امنایی است که به پیشنهاد انجمن اولیا و مربیان مدارس به صورت هیات امنایی اداره خواهند شد. البته باید شرایط لازم را داشته باشند.
محوریت این مدارس هم پول است؟
خیر، این مدارس حول محور پول نیست؛ بلکه در آن مشارکت مردمی حرف اول را میزند. این مدارس هم فعالیتهای فوق برنامه فرهنگی و پرورشی و ورزشی دارند که باید به تصویب هیات امنا برسد و قطعا اجرای این فوق برنامهها نیاز به مشارکت مردم و اولیا دارد.
در این مدارس ساعات مصوب آموزشی لحاظ میشود و علاوه بر آن اگر مدیر مدرسه نیاز به فعالیت دیگری را لازم دید، با هیات امنا در میان میگذارد.
شرایط لازمی که این مدارس باید داشته باشند تا بتوانند فعالیت کنند، چیست؟
این مدارس باید از فضای آموزش لازم برخوردار باشند، همچنین زمینه مناسب برای جلب و جذب مشارکتهای مردمی و زیرساختهای مناسب مانند آزمایشگاه و کتابخانه و... را داشته باشند.
اگر مدرسه این زیرساختها را داشته باشد و از ساختمان خوب و سایر امکانات یک مدرسه استاندارد برخوردار باشد، چه نیازی است که هیات امنایی شود؟ بهتر نیست مدرسه هیات امنایی در جایی باشد که مدرسه شرایط مناسبی ندارد و هیات امنا شرایط لازم را ایجاد کند؟
خیر، این طور نیست. الان تعداد مدارس ما زیاد است و در برخی ما با کلاسهای خالی مواجهیم زیرا تعداد دانشآموزان کم شده است و ما مجبوریم در بعضی مناطق، مدارس را جمع کنیم. پس این طور نیست و مدارس هیات امنایی در واقع آن طور که در قانون آمده است باید زیرساختهای مناسب و شرایط لازم را داشته باشد تا شکوفاتر شود.
شما مدیر مشارکتهای مردمی هستید. یکی از معمولیترین شکل مشارکت در حال حاضر پول گرفتن از مردم هنگام ثبتنام در مدارس است. این مشکل کی حل میشود؟
از قدیم جاافتاده است که مدارس پول ثبتنام میگیرند و این مساله حتی به رژیم قبل هم برمیگردد که مدارس ملی شهریه میگرفتند.
این مساله الان در مدارس غیرانتفاعی است. در این مدارس اولیا به صورت مستقیم در مدرسه مشارکت و نظارت دارند و کیفیت مدارس غیرانتفاعی در ازای پولی که میگیرند، معمولا بالاتر است.
البته اشاره من بیشتر به مدارس دولتی است که مدام از گرفتن پول دم میزنند و به بهانههای مختلف از اولیا پول میگیرند.
حق هم با مردم است که در نظام جمهوری اسلامی از کیفیت آموزش و پرورش خوب و مناسب بهره ببرند و در این راه مشارکت مردم در عرصه تعلیم و تربیت اجتنابناپذیر است. با این حال مدارس دولتی هم پیش از سال تحصیلی به هیچ وجه نباید پول بگیرند. گرفتن پول هنگام ثبتنام غیرقانونی است.
در طول سال تحصیلی هم دادن پول کاملا اختیاری است.
اما این اختیاری بودن در بسیاری موارد اجباری میشود. البته این مسائل را باید ستادهای ثبتنام پاسخ دهند. بحث من تنها هنگام ثبتنام نیست. چهبسا به دلیل حساسیت رسانه و نظارت آموزش و پرورش، شاید اخذ پول هنگام ثبتنام کمتر شده است، اما به هر حال در طول سال تحصیلی مشارکت مردمی اجباری به بهانههای مختلف همچنان برقرار است. در حالی که بهموازات آن همواره از زبان مسوولان میشنویم که ثبتنام و تحصیل در مدارس دولتی رایگان است و پول دادن هم اختیاری است. به نظر شما بهتر نیست در این باره با مردم صادق باشیم؟
بله، درست است. شفافسازی بسیار مناسب و اثرگذار است. اگر ما صادقانه از مردم کمک بگیریم، شاید مردم بیشتر همکاری کنند.
البته این مشارکت برخلاف آن چیزی که الان رایج شده میتواند از محدوده مشارکت پولی خارج شود و شامل کمکهای دیگری هم بشود که اولیا پس از نهادینه شدن بحث ضرورت مشارکت در آموزش و پرورش بر حسب تخصص خود میتوانند به مدارس کمک کنند.
بله، این مساله هم کاملا درست است. ما باید به سمت افزایش مشارکتهای مردمی حرکت کنیم. این مشارکتها میتواند اثرات مناسبی روی نظام آموزش و پرورش ما بگذارد.