بیراهه!

رهبر معظم انقلاب بر واگذاری بنگاه های اقتصادی دولتی به بخش خصوصی بر طبق اصل 44 قانون اساسی تاکید کرده و اخیرا نارضایتی خود را از روند پیشرفت امور اعلام کردند.

کد خبر: ۱۳۳۳۳۴

اما نکته مهم این است که تعریف ما از «خصوصی سازی » و واگذاری بنگاه های دولتی چیست؛ تا زمانی که تعریف مشخصی از این مفهوم نداشته باشیم ، جهت گیری دولت برای خصوصی سازی بی هدف خواهد بود. به عنوان مثال تعریف فعلی و تلاش های دولت برای واگذاری بنگاه های دولتی این است که مقداری از سهام این بنگاه ها را در بازار بورس عرضه نماید تا توسط مردم خریداری گردد. اما آیا این حرکت ، «خصوصی سازی» است؛ آیا فروش بخشی از سهام کارخانجات دولتی ، منظور مورد توجه رهبری را برآورده می سازد؛ واگذاری چند درصد از سهام یک بنگاه به معنای خصوصی سازی است؛ آیا دولت آمادگی دارد که مثلا 60درصد سهام یک کارخانه خود را واگذار کند؛ در این صورت آیا «مدیریت» آن را هم واگذار خواهد کرد؛
سوال بعدی این است که اگر مثلا دولت 60درصد سهام فولاد خوزستان را در بورس عرضه کرد و این مقدار سهام توسط هزاران نفر در بازار بورس خریداری شد، تکلیف مدیریت این واحد بزرگ تولیدی و استفاده بهینه از امکانات آن و سودآوری و بهره وری مناسب آن چه خواهد شد؛ این سوالات ضرورت تعریفی جامع از «خصوصی سازی» را نمایان تر می سازد.به طور خلاصه باید خصوصی سازی را چنین تعریف کرد که منظور از خصوصی سازی ، واگذاری «مالکیت» و «مدیریت» یک واحد تولیدی دولتی به بخش خصوصی است.
اگر بخشی از مالکیت دولت توسط واگذاری سهام منتقل شده اما «مدیریت» آن همچنان در دست دولت باقی بماند، در آن صورت ، بنگاه مذکور به صورت دولتی ادامه حیات داده و مشکل اصلی بنگاه های دولتی که بهره وری پایین و سودآوری اندک است ، باقی خواهد ماند. بدین ترتیب طی مدت کوتاهی ، مجددا ارزش سهام مذکور کاهش یافته و خریداران سهام به فروشندگان تبدیل خواهند شد؛ اما اگر اکثریت سهام به بخش خصوصی به همراه «مدیریت» آن منتقل شود، در این صورت ، بخش خصوصی می تواند واحد مذکور را سودآور کرده و ارزش سهام آن را نیز بالاتر ببرد.
به نظر می رسد که جهتگیری دولت برای خصوصی سازی با دو مشکل بزرگ مواجه است که خصوصی سازی واقعی را با چالش مواجه کرده است:
1- دولت تمایلی به واگذاری «مدیریت» بنگاه های دولتی به بخش خصوصی ندارد. مدیریت بنگاه ها هم وقتی واگذار می شود که اکثریت سهام آن بنگاه به بخش خصوصی منتقل شود. در حال حاضر، خصوصی سازی دولت عبارت شده است از واگذاری بخشی از سهام بنگاه های دولتی در بازار بورس کشور که این فرآیند نمی تواند خصوصی سازی را محقق سازد. شاه بیت واگذاری به بخش خصوصی ، واگذاری کامل مدیریت دولتی به بخش خصوصی است زیرا تولید ثروت ملی و کوچک سازی جز از این طریق قابل دسترسی نیست. حتی اگر دولت ، اکثریت سهام مالکیتی خود را منتقل کرده اما از طریق سهام ممتازه و یا راهکارهایی از این قبیل ، مدیریت را به بخش خصوصی منتقل نسازد، باز هم خصوصی سازی صورت نگرفته است. همین جا متذکر شویم که واگذاری سهام و مدیریت به بخش شبه دولتی مانند صندوق های بازنشستگی و شرکتهای سرمایه گذاری وابسته به دولت و غیره نیز، خطری است که باید از آن پرهیز کرد.
2- مشکل بزرگ دیگر دولت ، واگذاری انحصاری از طریق بازار بورس است . بازار بورس اگرچه برای دولت اطمینان آور است و جای هر گونه حرف و حدیث بعدی را می بندد اما توانایی مالی بورس نیز محدود است و کشش حجم مالی واگذاری های کلان دولتی را ندارد. لذا دولت می باید راهکارهای دیگر از قبیل مذاکره و مزایده را نیز برای واگذاری ها در نظر بگیرد. ظاهرا هراس واحدهای دولتی برای چگونگی اجرای مزایده های واگذاری و تالی فاسدهای احتمالی آن ، کارگزاران مربوطه را محتاط کرده و برای راحتی خیال و جلوگیری از حساب کشی های آتی ، فقط راه سازمان بورس اوراق بهادار را در پیش گرفته اند.امید داریم با اقدامات مناسب دولت ، در آینده نزدیک شاهد تغییر مشی در تحقق یکی از مهمترین برنامه های اقتصادی کشور باشیم.