زیبای بیدار سیستان

یکی از مراکز مهم تمدن در دنیا، نیمه شرقی فلات ایران یعنی جایی است که سیستان و بلوچستان قرار گرفته است. این منطقه از گذشته های دور، دوران پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است.

کد خبر: ۴۰۳۵۲

اما استعدادها و توانایی های بیکران این منطقه از جمله جذابیت های گردشگری و تاریخی آن ، موجب نشده با وجود مشکلات متعدد، زندگی جریان دوباره خود را از سر نگیرد.
پروفسور ابوالمجد حجتی در یادداشت های خود با اشاره به مشاهداتش در سال 1335 ه.ش در سیستان و بلوچستان چنین می نویسد: «روزی نزدیک ظهر وارد دهکده ای در نزدیک ایرانشهر شدم و علاقه مند بودم از دبستانی که در آنجا بود، دیدن کنم.
مدیر و معلم را دیدم ، اما شاگردی آنجا نبود. پرسیدم شاگردان کجا هستند؛ گفت رفته اند به چرا.
تصور کردم که با ما شوخی دارد. با شگفتی پرسیدم چه فرمودید؛ گفت رفته اند علف بخورند؛! اینها تازه خوشبخت هستند که در ده آنها آب و علف هست و در خیلی از جاهای دیگر علف هم نیست! فکر کردم که اغراق می کند.
با دوست پزشکی که همراهم بود، در آنجا ماندیم تا بچه ها به دبستان بازگشتند. به کلاسی وارد شدیم که سال چهارم دبستان بود. بچه ها بی موی سر بودند و با رنگی پریده و چشمانی کم فروغ به ما نگاه می کردند.
لبان سبز شده برخی از آنها را دیدیم! آن روزها شاه به شاهان مخلوع اروپا کمک مالی می کرد»! حال آن که به اقدامات انجام گرفته در زمینه گردشگری در استان سیستان و بلوچستان در نوروز بیش از 300 هزار نفر مسافر از مخازن چاله های چاه نیمه در کنار دریاچه هامون بازدید کرده اند.
توجه به توانایی های گردشگری اطراف دریاچه هامون و معرفی آنها می تواند به فرآیند بهبود امکانات زیستی و رفاهی مردم این منطقه علاوه بر وضعیت مناسب امروز سرعت بیشتری ببخشد.
در کشورهای در حال توسعه اکوسیستم های آبی با جاذبه های طبیعی دلپذیر و کم نظیر خود می توانند بازدیدکنندگان فراوانی را به سوی خود جذب کنند. دریاچه زیبای هامون نیز از جمله این فضاهای طبیعی است.
هامون بزرگترین دریاچه شیرین در فلات ایران و خاورمیانه است. این دریاچه 350-400 هزار هکتار مساحت دارد که در زمان پرآبی ، دارای مساحتی برابر با 5660 کیلومترمربع است و از کل مساحت یاد شده 3820 کیلومترمربع به ایران تعلق دارد.
ظرفیت هامون هنگام پرآبی بیش از 12 میلیارد مکعب آب است که به همراه مخازن آبی چاه نیمه ظرفیت ذخیره سازی آن به حدود 15 میلیارد مترمکعب می رسد و این حجم آب بیش از 75 برابر ذخیره سازی سد کرج ، لتیان ، زرینه و میناب است.
رودخانه هیرمند منبع اصلی تامین آب دریاچه در کنار چاه نیمه است. هیرمند از کوههای هندوکش و ارتفاعات بابایغما در 40 کیلومتری غرب کابل در افغانستان سرچشمه می گیرد و پس از طی مسافت 1050 کیلومتر وارد خاک ایران می شود.
یک شاخه این رودخانه ، در نهایت در محلی به نام لورگ باغ وارد دریاچه هامون می شود. دریاچه هامون شامل هامون هیرمند، هامون صابری و هامون پوزک است و بغیر از رودهای یاد شده ، خاش رود، شور رود، حسین آباد و نهبندان که از خاک ایران منشائ می گیرند نیز به دریاچه هامون می ریزند.
عمق متوسط این دریاچه در سالهای پرآب به 5 تا 7 متر می رسد. ارتفاع کف دریاچه بین 471 تا 477 متر از سطح دریاست.
وجود آب شیرین این دریاچه باعث رشد علفهای هرز آبزی و همچنین گیاهان دایمی نظیر نی و لویی و... شده که این عامل سبب رشد ماهیان زیادی در این دریاچه می شود.
وجود ماهی ها و نیزارها در زمان پرآبی ، چرخه اکولوژیکی غنی ای را می سازد. یکی از جذابیت های این دریاچه با مشخصه های یاد شده در بالا حضور پرندگان است.
براساس مطالعات پرنده شناسی در این دریاچه نزدیک به 45 خانوار پرنده شناسایی شده اند که بیش از 130 گونه پرنده را شامل می شوند. حدود 24 گونه از آنها از پرندگان حمایت شده و نزدیک به 11 گونه از پرندگان بسیار نادر و در خطر انقراض هستند که جمعیت آنها رابطه مستقیمی با میزان آب و پوشش گیاهی موجود در دریاچه دارد.
از جمله مهمترین پرندگانی که در دریاچه و حاشیه آن یافت می شوند، می توان از انواع پلیکان ها، حواصیل ها، درناها، قوها و غازهای مختلف نام برد. علاوه بر اینها پرندگان شکاری مانند عقاب جنگلی ، عقاب شاملی ، عقاب تالابی ، عقاب دشتی و انواع جغد در حاشیه دریاچه وجود دارند.
ماهیان متعددی نیز در دریاچه هامون وجود دارند که موجب شده صید ماهی از دریاچه رونق بسیاری داشته باشد. از لحاظ فن جانوری نیز این دریاچه دارای موقعیت ویژه ای است ؛ به طوری که در بسیاری از نقاط آن انواع گراز، نمس گرگ ، شغال ، روباه ، کفتار و گربه جنگلی را در حواشی آن بخصوص در قسمت غربی آن که مشرف به دشت وسیع کویری است ، می توان دید.
با توجه به نکات یاد شده ، دریاچه هامون در کنار اهمیت های حفاظتی ، جهانی و تمدنی ، پژوهشی و آموزشی ، اشتغالزایی ، ورزشی ، تولید فرآورده های طبیعی و اهمیت گردشگری فراوانی نیز دارد.
در کشور ونزوئلا از دریاچه های مشابه هامون سالانه 7میلیون دلار و در ترینیداد و تایلند هر کدام به تنهایی سالانه 2 میلیون دلار درآمد به دست می آورند.
با افزایش توجه به این اکوسیستم آبی منحصر به فرد و حفظ آثار تاریخی مانند کوه خواجه می توان سیستان و بلوچستان را به یک منطقه گردشگری مهم تبدیل کرد.