بررسی نقش رسانه ها در فرایند ارتباط

افکار عمومی بخشی از مخاطبان یک سازمان را تشکیل می دهد مخاطب کیست و افکار عمومی چیست؛ مخاطب یا گیرنده پیام واژه مهم و سرنوشت سازی در عالم ارتباطات و بخصوص روابط عمومی ها

کد خبر: ۱۵۳۷۲

، محسوب می شود یافته های دانشمندان ، موید این است که فرآیند ارتباط برچند عامل اساسی استوار است ؛ پیام دهنده ، وسیله و ابزار انتقال پیام و پیام گیرنده . البته نباید از نقش موانع و پارازیت های ارتباطی غافل بود؛ چرا که عمدتا سوئتفاهم ها، تنشها و ناسازگاری های محیطی حاصل فعالیت همین موانع هستند. روابط عمومی ها به عنوان عامل ارتباط دهنده مردم و سازمان ها، مردم و دولت و مردم و دولتمردان ، باید به عوامل تشکیل دهنده یک ارتباط بدون عیب توجه ویژه داشته باشند و از آنجا که خود، نقش پیام دهنده را در فرآیند ارتباطی ایفا می کنند؛ بنابراین شناخت دقیق از پیام گیرنده و مخاطب از 2جهت ضرورت جدی دارد. اولا: با شناخت دقیق مخاطب ، نیازهای او مورد مطالعه قرار می گیرد و اطلاعات مناسب تهیه می شود، ثانیا: تکنیک ها و ابزارهای متناسب با مخاطب که سومین عامل اساسی در فرآیند ارتباط نیز هست شناسایی و به کار گرفته می شود. نکته دیگر، درباره مفهوم مخاطب است ؛ به طوری که در ادبیات روابط عمومی مخاطب به همه اشخاص حقیقی و حقوقی گفته می شود که با سازمان به نوعی در تعامل هستند و به 2دسته عمده تقسیم می شوند: مخاطبان درون سازمانی مانند کارکنان و خانواده آنها؛ مدیران رده های مختلف سازمان و اتحادیه های کارگری و مخاطبان برون سازمانی مانند دریافت کنندگان یا خریداران تولیدات یا خدمات سازمان ، رقبا، دولت ، رسانه های ارتباط جمعی و افکار عمومی . اصولا تعامل مخاطبان با سازمان می تواند تعامل یاری دهنده باشد و سازمان را در جهت رسیدن به اهدافش کمک کند و یا تعامل بازدارنده باشد و در راه نیل سازمان به هدفهایش مانع ایجاد کند اینجاست که نقش تک تک مخاطبان باید مورد مطالعه دقیق و علمی قرار گیرد و با استفاده از دانش و تدبیر لازم نه تنها از «تهدید» تلقی شدن جلوگیری شود، بلکه حتی الامکان به فرصت تبدیل شود. به همین دلیل مخاطب شناسی جزیی مهم از علم ارتباطات است . شاید درست تر این باشد که هر بحثی را ابتدا از داشته های فرهنگی و سیره عملی بزرگان دینی و فرهنگی خود آغاز کنیم و آن گاه به دانش جهانی مراجعه داشته باشیم . حضرت امیرالمومنین علی (ع ) در نامه معروف خود به مالک اشتر نخعی می فرماید: بدان ای مالک ! تو را اعزام داشتم به سوی منطقه ای که در آنجا حکومت های متعددی پیش از تو عادلانه و یا ستمگرانه حکمرانی کرده اند و مردم دقت می کنند در رفتار تو همانند توجه و دقت تو در رفتار حکمرانان پیش از خودت ، و آنچه را که تو درباره آنها می گفتی یا انتظار داشتی ، دیگران نیز از تو انتظار دارند و یا درباره تو می گویند. حضرت امام خمینی (س ) به تاسی از آن امام همام به دولتمردان خود توصیه می فرماید که «قدرت ، ایمان شما را نگه داشته است و پشتیبانی ملت . این پشتوانه را باید حفظش کنید، اگر این پشتوانه خدای نخواسته ، یک وقتی از دست ما برود، همه ما از بین خواهیم رفت و اسلام هم دستخوش یک مسائل دیگر می شود».همان طوری که مشاهده می کنیم بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران به افکار عمومی به عنوان یک اصل می نگرد و حتی معتقد است «جلب نظر مردم از اموری است که لازم است ، پیامبر اکرم (ص )، جلب نظر مردم می کرد، دنبال این بود مردم را جلب کند».آنچه مسلم است ، اسلام به جلب نظر مردم اهمیت ویژه قائل است و آن را لازمه حکومت اسلامی و اجرای احکام الهی می داند شاهد این مدعا خانه نشین شدن 25ساله حضرت امام علی (ع ) به دلیل انحراف و فریب افکار عمومی است و صد البته در چنین شرایطی امام (ع ) ساکت ننشسته و به هدایت و اقناع افکار عمومی می پردازد و حتی حاکمان را نیز از راهنمایی ها و هدایت خود بی نصیب نمی گذارد و فرزند خلف او، امام خمینی (س ) نیز قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه می فرماید: «در صورت استقرار یک حکومت اسلامی و بسط آزادی ها و افزایش امکانات ترقی واقعی برای مردم ، می توان از راه بحث و اقناع - با عملی کردن اسلام - آنها را که خواهان حقیقت و عدالتند به دامن اسلام بازگرداند» حال که تا حدودی با دیدگاه های بزرگان درباره موضوع افکار عمومی آشنا شدیم ، نظری بیفکنیم به دیدگاه ها و نظریه های دانشمندان دیگر در این باره . در اغلب کتب علوم اجتماعی ، افکار عمومی مجموع عقاید افراد یک جامعه نسبت به موضوعی که بر زندگی آنها تاثیر دارد، تعریف شده است . اندیشمندان معتقدند از زمانی که افکار عمومی شکل می گیرد دارای نیرو، پویایی و حرکت می شود که قادر به اعمال فشار است . بنابراین ، شناخت افکار عمومی ، چگونگی شکل گرفتن و راههای تغییر آن ، از جمله مسائل مهمی هستند که مسوولان روابط عمومی ها باید بدان آگاهی داشته باشند، زیرا آنان را قادر می سازد تا فعالیت های زیر را بر روی افکار عمومی انجام دهند.
1)اگر افکار عمومی منفی و مخالف باشند، با اطلاع رسانی بهنگام و صحیح ، آنها را تغییر و یا حداقل خنثی خواهند کرد.
2)اگر افکار عمومی مثبت و موافق باشند، این وضع را حفظ خواهند کرد که باز اطلاع رسانی دخالت جدی در این امر دارد.
3)اگر افکار عمومی بلاتکلیف باشند و اصطلاحا بی شکل و نهفته باشند، آن را شکل داده و هدایت خواهند کرد که این مورد نیز با روشها و تکنیک های اطلاع رسانی میسور خواهد بود.
برای این که اقدامات یاد شده اثربخش باشد و ما را به هدف برساند، لازم است چند نکته یادآوری شود: نخست این که پیام ارسالی اقناعی و ترغیبی باشد و از واژه های نامانوس با عموم گیرندگان پیام ، استفاده نشود؛ چرا که افکار عمومی منفی ، در مقابل اطلاعات غیراقناعی و واکنشی که معمولا هم با احساسات همراه است ، عکس العمل منفی تر نشان داده و ارائه اطلاعات فوق را «توجیه » خواهد انگاشت ، بنابراین به جای خنثی سازی و یا تغییر افکار عمومی از منفی به مثبت ، آن را علیه موضوع تحریک کرده و در حقیقت از هدف دور شده ایم . در اینجا بایستی خلائهای اطلاعاتی موجود در افکار عمومی به دقت شناسایی و با توضیحات لازم ، از مقدمه و موخره ، آن را اقناع و مجاب کنیم . روابط عمومی ها به خصوص در مقام پاسخ به رسانه ها، باید به این موضوع توجه کنند. دوم این که موانع احتمالی در مسیر انتقال پیام مورد توجه قرار گیرد و حتی الامکان حذف یا کاهش یابد. مثلا معیارها و ارزشهای جامعه مورد نظر، باید حتما مورد توجه باشد. پیام حتی الامکان در مقاطع زمانی مناسب و به طور منطقی تکرار شود، این ، توجه افکار عمومی را جلب خواهد کرد. پیام ، دارای بار منفی و تعارضی که افکار عمومی را علیه آن برانگیزد نباشد. از رسانه هایی استفاده شود که پیام را حتما به گیرندگان برساند. پیام ، ساده باشد و حتی الامکان طوری تنظیم شود که فقط یک مفهوم از آن برداشت شود. از پیش قضاوت هایی که تحت تاثیر سلیقه شخصی و یا گرایش های حزبی و جناحی ممکن است همراه پیام ارسال شود، پرهیز گردد. سومین نکته این که رهبران افکار عمومی مورد شناسایی قرار گیرند و پیام های اقناعی ابتدا به آنان داده شود. نکته آخر جلب اعتماد و اطمینان افکار عمومی نسبت به خود از طرق مختلف از جمله تطبیق گفتار با رفتار است . حال ، سوال این است که چگونه می توان از وضعیت افکار عمومی نسبت به موضوعات مختلف ، مطلع شد؛ پاسخ روشن است اطلاع یابی و افکارسنجی . افکارسنجی ، یک نوع پژوهش و انجام مراحل علمی است که پس از تعریف جامعه مورد سنجش ، نماینده این جامعه و یا نمونه ها انتخاب می شود و سوالات مورد نظر به صورت دقیق طراحی و آن گاه به صورت پرسشنامه یا مصاحبه از جامعه مورد سنجش سوال می شود، سپس پاسخها استخراج و نتایج در جداول یک بعدی و دو بعدی تنظیم و در مرحله نهایی ، اطلاعات ، مورد تجزیه و تحلیل و تفسیر قرار می گیرد. طی کردن این مراحل می تواند درصد صحت نتایج به دست آمده را بالا ببرد و مدیر وتصمیم گیرنده را در جهت شناخت وضعیت واقعی یاری دهد. دقیقا به همین علت است که روابط عمومی ها می توانند نقش حساس و با اهمیتی را ایفا کنند و خدمت دو جانبه ای را به سازمان و افکار عمومی ارائه کنند. از یک سو با انتقال نظرات مردم ، نقاط مثبت و منفی سازمان و مدیریت را به مانند آیینه به آنان نشان دهند و از این طریق خطر مشوش شدن اذهان عمومی نسبت به سازمان و در نتیجه بروز فشار افکار عمومی را از فراروی سازمان بردارند، از سوی دیگر با آگاه کردن مدیریت از نقاط ضعف و قوت موجبات اصلاح امور و خدمات دهی بهینه به مردم را فراهم آورند. در فرآیند ارتباط، یکی از 3عامل مهم فرآیند، افکار عمومی است ، که در صورت نادیده گرفتن آن ، پدیده ارتباط، موجودیت خود را از دست خواهد داد.