دکتر پیمان حداد، متخصص رادیوتراپوتیک انکولوژی

پرتو درمانی به تنهایی یا با بهره گیری از امکانات سایر رشته های انکولوژی (علم شناخت و درمان سرطان), نقش بسیار مهمی در معالجه قطعی بیماران مبتلا به سرطان دارد پرتو درمانی نوعی درمان بوسیله اشعه است که هیچ دردی ایجاد نکرده و موضعی درمان می کند

کد خبر: ۵۳۲۱

آقای دکتر! روش پرتو درمانی چیست؛پرتو درمانی ، روشی است که با دادن اشعه یونیزان )اشعه ای که موجب جدایی یونها در بدن می شود و از آن طریق تخریب بافقی ایجاد می کند(به درمان سرطان می پردازد این درمان در حال حاضر برای بیماری های بدخیم )سرطان ها( و حتی در مواردی در خصوص بیماری های خوشخیم نیز به کار می رود در میان روش های درمانی سرطان ، پرتو درمانی چه موقعیتی دارد؛برخلاف نظر مردم و حتی پزشکانی که در این رشته فعالیت نمی کنند، سرطان یک بیماری درمان پذیر است . در حال حاضر با درمان های جدید انکولوژی ، حدود50 درصدکل سرطان ها بهبود قطعی پیدا می کنند و از لحاظ پزشکی بیماری ریشه کن می شود.براساس آخرین آمار حاصله از منابع بسیار معتبر و از این میان 50 درصد بهبود قطعی ،22 درصد بیماران سرطانی با جراحی ،18 درصد با پرتو درمانی و5 درصد با شیمی درمانی به تنهایی یا همراه با جراحی و پرتودرمانی بهبود می یابند.بنابراین براساس آمار فوق ، پرتودرمانی به منظور درمان سرطان ، نقش بسیار مهمی دارد.آیا پرتودرمانی به تنهایی برای درمان سرطان ها کافی است؛سرطان ، بیماری ای است که در حال حاضر3 روش درمانی معتبر )جراحی ، پرتودرمانی ، شیمی درمانی ( شامل آن بوده و پرتودرمانی در برخی موارد چون تومورهای سر و گردن ، سرطان حلق و بینی ، سرطان دهانه رحم و تومور مری می تواند به تنهایی به درمان بیمار بپردازد؛ اما در برخی از سرطان ها که تقریبا همیشه نیاز به جراحی دارند، برخی از انواع سرطان ریه پس از جراحی به صورت درمان تکمیلی استفاده می شود بنابراین پرتودرمانی به تنهایی یا با سهم عمده ، مسوول40 درصد بهبود قطعی سرطانهاست.پرتو درمانی به عنوان چه روشهای تکمیلی مانند شیمی درمانی به کار میرود؛می توان درمان سرطان را در3 بخش انجام داد:درمان اصلی که می تواند شامل جراحی ، پرتو درمانی و شیمی درمانی به تنهایی یا به همراه هم باشد.درمان تکمیلی که پس از جراحی به وسیله پرتودرمانی و شیمی درمانی صورت می گیرد.درمان تسکینی که شاید سلولهای سرطانی درمان نشوند، اما می توان در کیفیت برتر زندگی بیمار تلاش کرد؛ به این طریق که درد را تسکین می دهند و یا موارد دیگر را مانند متاستازهای مغزی یا نخاعی که باعث فلج می شوند تحت کنترل قرار دهند بنابراین بیشتر بیماران مبتلا در مقطعی از سیر بیماری خود تحت پرتودرمانی قرار می گیرند.پرتو درمانی در چه مراحلی از سرطان موثر است؛ابتدا باید بررسی کرد بیماری در چه مرحله ای است و پرتودرمانی به چه منظوری داده می شود اگر مواردی مثل سرطان دهانه رحم یا سر و گردن باشد، هدف ، درمان قطعی است و اگر پس از جراحی پرتو درمانی صورت گیرد احتمالا هدف درمان تکمیلی است . در این گونه موارد، پرتودرمانی موقعی داده می شود که تومور محدود به موضع اولیه و اطراف آن باشد؛ ولی اگر سرطان دربدن گسترش یافته باشد، دیگر پرتو درمانی نقش تسکینی را به عهده دارد.آیا پرتودرمانی عوارض جانبی هم دارد؛بله ، عوارض جانبی پرتودرمانی به این دلیل ایجاد می شود که پرتوهای تجویز شده ، روی بافتهای سالم داخل میدان اشعه نیز تاثیر می گذارند. البته این عوارض ، بیشتر موقتی هستند و پس از پایان دوران درمان از میان می روند. از عوارض شایع دوران درمان ، در ابتدای درمان می توان به احساس تهوع و در پایان درمان به احساس خستگی یا فرسودگی و عوارض پوستی اشاره کرد که همزمان با مصرف برخی داروها و تغذیه مناسب و گذشت زمان مشکل حل می شود.هزینه درمان برای بیماران چگونه است؛در کشور ما مناسب است ، اما در خارج از ایران مثل امریکا بسیار بالاتر برآورد می شود. این هزینه ، در مراکز دولتی باتوجه به امکانات پزشکی ، مناسب تر است البته باید این نکته را تذکر داد که تعرفه های پایین پرتودرمانی در ایران با توجه به قیمت بسیار بالای دستگاه های مربوطه ، مانع گسترش این رشته شده است.چه تحولاتی در زمینه پرتودرمانی رخ داده است؛تقریبا با کشف اشعه ایکس ، روش پرتودرمانی نیز آغاز به کار کرد. در ابتدا دستگاه ها بسیار ابتدایی بود و عوارض شدیدی به جا می گذاشت ، تا آن که پس از جنگ جهانی دوم دستگاه کبالت اختراع شد؛ دستگاهی که یک چشمه رادیواکتیو کبالت درون آن قرار گرفته است و با باز شدن دهانه دستگاه ، پرتوهای درمانی به موضع بیمار می رسند پس از آن ، دستگاه شتاب دهنده خطی به میدان آمد. این دستگاه نیز مانند کبالت ، حاوی قدرت ولتاژی بسیار بالایی است و همزمان می تواند از اشعه ایکس و اشعه الکترون بهره گیرد اما در حال حاضر مهمترین تحول در پرتودرمانی ، روش تطبیقی است .اشعه این روش با دستگاه های شتاب دهنده پیشرفته و ارزیابی زوایای بسیار گوناگون در ناحیه تومور که به همراه نقشه کشی سه بعدی صورت می گیرد به موضع بیمار می رسد. در این روش ، اشعه باید کاملا منطبق با شکل تومور باشد تا بیشترین میزان اشعه به تومور برسد.پرتوهای به کار گرفته شده در پرتودرمانی چند نوع است؛پرتو درمانی بر2 نوع است .پرتودرمانی داخلی و پرتودرمانی خارجی.در پرتودرمانی داخلی ، درمان از نزدیک اعمال می شود؛ بدین گونه که با دستگاه های ویژه این نوع درمان ، چشمه مولد اشعه باید در داخل بدن بیمار قرار بگیرد.در پرتودرمانی خارجی ، از دستگاه های کبالت و شتاب دهنده ای استفاده می شود که از خارج به بدن بیمار اشعه می رساند و به تعبیری درمان از دور صورت می گیرد.بنابراین در کل روش پرتودرمانی 4 نوع اشعه توسط این دستگاه ها به کار می رود. اشعه گاما و اشعه ایکس ، اشعه بتا و اشعه الکترون ، )که بیشترین استفاده از این دو نوع در درمان است (، اشعه پروتون ، اشعه نوترون )که این دو نیز بیشتر کاربرد تحقیقاتی دارند(.آیا ابزارهایی مانند لیزر برای درمان سرطان و از میان بردن تومورهای سرطانی موثرند؛در بعضی موارد موثر هستند، ولی این را باید در نظر گرفت که لیزر در واقع نوعی دیگر از پرتودرمانی موضعی است و در هر حال به خاطر ماهیتش ، می تواند تومورهای سطحی را از میان ببرد آینده درمان سرطان را چگونه می بینید؛می توان گفت در3 دهه اخیر سرطان تقریبا از یک بیماری ناعلاج به بیماری درمان پذیر تبدیل شده است و با تلاش پژوهشگران به نظر می آید که روند درمان در قرن 21 بسیار موثرتر ادامه داشته باشد؛ اما درمان قطعی تر سرطان ، با درمان های بیولوژیک خواهد بود؛ درمان هایی چون ژن درمانی و ایمونوتراپی که به نوعی سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و مبارزه ای طبیعی تر و درونی تر برای درمان انجام می شود. از آنجا که سرطان ، تکثیر بی رویه سلول هاست ، پژوهشگران در تلاشند که این تکثیر بی رویه را کنترل کنند و پرامیدترین راه در حال حاضر، رساندن ژن هایی است که مواد ضدسرطان را در بدن تولید کنند.سخن آخر: چندی پیش مطلبی در تلکس خبرگزاری ها از اینجانب نقل شد مبنی بر این که قرص تاموکسیفن که پس از جراحی سرطان پستان مصرف می شود، مشکل ساز است . از همین جا به اطلاع بیمارانی که از این دارو مصرف می کنند، می رساند، این قرص پس از جراحی ، اولین و قوی ترین مکمل درمانی برای این نوع سرطان است و منافع آن بر مضراتش غلبه می کند؛ به شرطی که در جای خود و با تجویز پزشک متخصص مصرف شود.متاستاز: سرایت سلولهای سرطانی به سلولهای سالم مجاور.نقشه کشی سه بعدی : نقشه کشی دقیق و برنامه ریزی رایانه ای و سه بعدی میدان های اشعه تابانده شده به بدن بیمار و ناحیه تومورال ، به صورتی که بیشترین مقدار اشعه به تومور و کمترین مقدار اشعه به بافتهای سالم برسد.