نگاهی به عوامل تاثیرگذار بر قیمت نفت
کد خبر: ۴۴۰۴
عملکرد اوپک در زمینه تولید یا عدم تولید نفت:کشورهای عضو اوپک تاکنون در تولیدات و سطح صادرات منابع نفتی خود به توافق ثابت و قطعی نرسیده اند. بعضی از تولیدکنندگان اوپک از جمله کویت ، قطر، الجزایر و امارات متحده عربی به کاهش تولید اعتقاد دارند ولی تولیدکنندگان مهمی همچون عربستان و ونزوئلا خواهان کاهش تولید نیستند.عربستان همواره افزایش قیمت نفت را مربوط به کاهش عرضه می داند و عامل اصلی کاهش قیمت نفت را افزایش تولید نمی داند. یکی از دلایلی که مانع انسجام سیاست های اعضای اوپک در عرضه نفت شده است تسلط کشورهای صنعتی قدرتمند از طریق شرکت های نفتی است که عملیات بالادستی کشورهای عمده تولیدکننده نفت را در اختیار دارند.از آنجا که اغلب کشورهای عضو اوپک جزو کشورهای غیرصنعتی می باشند و ساختار اقتصادی آنها به مرحله صنعتی نرسیده است لذا این کشورها )اوپک ( به تنهایی و بدون پشتوانه کشورهای صنعتی نمی توانند تصمیمات قطعی برای میزان تولیدات خود بگیرند چرا که شرایط اقتصادی آنان تا حد بسیار زیادی با فعالیت شرکت های نفتی در داخل و خارج از آن کشورها رابطه بسیار زیادی دارد.بعضی از شرکت های نفتی برای سودآوری بیشتر در یکدیگر ادغام می شوند علت اصلی ادغام در صنعت نفت بحران مالی آسیا بود. آمار نشان می دهد که هر یک از شرکت ها به تنهایی سود چندانی به دست نمی آورند. با روی کار آمدن شرکت های نفتی که در یکدیگر ادغام شده اند رقبای کوچکتر از میان برداشته می شوند و شرکت های نفتی ادغام شده توانایی بالاتری در جذب اعتبارات مالی دارند بدین ترتیب می توانند با افزایش یا کاهش تولیدات نفتی قیمت نفت را تحت تاثیر قرار دهند.به عنوان مثال ادغام شرکت هایجی پی وآموکو آنان را جزو سومین شرکت نفتی عظیم بعد از شرکت های عظیم نفتی قرار دارد.کشورهای صنعتی با به کارگیری تکنولوژی و صنعت در عملیات نفتی هزینه کمتر و سود بیشتری را نصیب خود می کنند با پیشرفت تکنولوژی سرمایه گذاری های کشورهای صنعتی در قیمت منابع نفتی افزایش یافته است . کشورهای عضو ایا اکثرا توسعه یافته و قسمت اعظم تکنولوژی و سرمایه را در اختیار دارند.بحران های مالی و اقتصادی که هر چند وقت یک بار در بعضی از کشورها رخ می دهد بازار نفت را دچار نوساناتی می کند. این بحران های مالی ناشی از کاهش ارزش پول کشورهای مزبور است.بحران مالی جنوب شرقی آسیا که در سال 1997 رخ داد قیمت نفت را به شدت کاهش داد. این بحران کاهش کارکرد پالایشگاه ها در خاور دور را به دنبال داشت . کاهش سوددهی این پالایشگاه ها باعث گشت کارکرد آنان به حداقل برسد و حتی با افزایش فشارهای مالی برخی از این پالایشگاه ها در حال تعطیل شدن بودند.رکود اقتصادی در آسیا موجب کاهش مصرف به میزان 700 هزار بشکه در روز شد. در نتیجه 365 میلیون بشکه نفت آماده مصرف را به انبارهای نفت روانه ساخت . اکثر کشورهای مصرف کننده نفت وقتی دچار بحران اقتصادی می شوند به دنبال آن کاهش تقاضا را به وجود می آورند و بازار نفت اشباع می شود ولی برعکس زمانی که کشورهای تولیدکننده نفت دچار بحران های اقتصادی می شوند از صدور نفت خودداری می کنند و بازار با کمبود عرضه مواجه می شود که موجب افزایش قیمت نفت میشود.یکی از متغیرهای موثر در تحولات بازار نفت تولید و صادرات نفت کشورهای غیرعضو اوپک است . بعد از بحران انرژی در سال 1973 و با افزایش قیمت نفت کشورهایی که قادر به تامین هزنیه های خود نبودند سعی کردند از طریق تولیدات نفتی خود را از تنگناهای اقتصادی نجات دهند.از همین رو کشورهای صنعتی غرب نیز با توجه به اهداف آژانس بین المللی انرژی سرمایه تکنولوژی خود را برای تامین ذخایر نفتی مورد نیاز به این کشورها )غیرعضو اوپک ( سرازیر کردند.کشورهای غیرعضو اوپک هم به دلیل این که سودهای هنگفتی نصیبشان می شد سیاستی را برخلاف اوپک و بیشتر در جهت اهداف کشورهای اوای سی دی در پیش گرفتند از جمله مهمترین کشورهای غیرعضو اوپک که تولیدکننده نفت هستند عبارتند از: روسیه ، آرژانتین ، برزیل کشورهای دریای شمال )دانمارک ، نروژ، انگلستان ( مکزیک ، کشورهای فوق در جهت کاهش وابستگی به نفت اعضای اوپک سعی در جذب نمودن این کشورها از طریق سرمایه گذاری ها و افزایش تولیدات نفتی دارند.یکی دیگر از عناصر بسیار مهم در تحولات بازار نفت وجودایا است که براساس سیاست های کوتاه مدت و بلندمدت سعی در کنترل نمودن بازار نفت دارد.همان طور که قبلا اشاره شد کشورهای توسعه یافته غربی سازمان ایارا بر مبنای همکاری گروهی کشورهای فوق الذکر به منظور پاسخگویی سریع و موثر در بحران های نفتی آینده بنیان نهادند و قول دادند تا وابستگی خود را به نفت وارداتی کم کرده ، تلاش کنند که در مقابل کمبود عرضه نفت مقاومت کنند.در این راستا فعالیت هایی نیز صورت گرفت تا از این کشورها در مواقع اضطراری حمایت شود. این اقدامات شامل کاهش مصرف توسط اعضا و ایجاد ذخایر ملی نفت )ذخایر استراتژیک ( و در صورت نیاز تسهیم عرضه آن بود در مجموع سازمان ایا سه استراتژی بلند مدت را به عنوان خطمشی خود قرار داده است . یعنی :ذخیره سازی های استراتژیک صرفه جویی انرژی اعضای آژانس یافتن جایگزینی برای سوخت و انرژی حاصل از نفت در قسمت بعد سعی شده بیشتر بر روی ذخیره سازی ها تاکید شود و ذخیره سازی ها را به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار بر روی قیمت در دهه 90 مورد بررسی قرار دهیم.این نوع ذخیره سازی شامل نفتی می شود که در مکان های بارگیری نفت در میادین نفتی فلات قاره ذخیره می شود به طوری که در سال های 90 تانودوهشت و کسادی بازار تقریبا تا130 میلیون بشکه نیز بالغ میشده است.آنچه که امروزه بازار نفت را در فواصل زمانی کوتاه مدت و یا فصلی بیشتر قرار داده است ، ذخیره سازی های تجاری است که به هدف تجارت و کسب سود انجام می پذیرد. شرکت های تجاری در زمانی که قیمت های نفت پایین است ذخیره سازی خود را افزایش می دهند و در دورانی که قیمت نفت افزایش پیدا می کند ذخیره های خود را وارد بازار می کنند و از این طریق به تجارت نفت ذخیره سازی شده می پردازند نگاهی به آمار ملاحظه می شود که ذخیره سازی های تجاری روند نزولی داشته باشد. با توجه به این که عرضه جهانی در فاصله این سالها نوسان داشته ، به طوری که مازاد عرضه نفت از سوی بازار موجب شد که شرکت های تجاری از جهت تامین عرضه احساس خطر نکنند.نکته دیگر در این زمینه این که در طی دهه 90 شاهد افت شدید قیمت در سال 1998 بودیم در همان حال مشاهده می شود که در پایین ترین قیمت ها در همان سال ذخیره سازی های تجاری در بالاترین رقم خود در دهه 90 است.قبل از توضیح رابطه بین ذخایر استراتژیک و قیمت در فاصله سالهای نود تا دوهزار باید به یک مطلب اشاره کرد و آن این که ، با توجه به تغییرات و تحولات که در بازار نفت به وجود آمده است ، امروزه بازار نفت بسیار متفاوت از سالهای بحرانی دهه 1970 است عرضه نفت فراوان و قیمت ها پایین است . در حقیقت در کنار تغییر بازار، یعنی تغییر و تحولاتی که در این چند دهه رخ داده سیستم ایا نیز متحول شده و از یک برنامه کنترل شده دولتی به سمت روشی که بر پایه بازار استوار شده حرکت کرده است.در شروع ، سیستم واکنش اضطراری مبتنی بر اقدامات محدود کننده تقاضا بود که با تعهد اعضا برای دسترسی به نفت در مواقع اضطراری براساس دستورالعمل های خاص همراه شده بود.یکی از درس های دومین بحران نفتی این بود که اختلاف در عرضه نفت می تواند اثرات مخرب اقتصادی داشته باشد و تداوم رشد ذخایر استراتژیک از1975 تا1980 تغییراتی را ایجاد کرد. لذا تاکید شد که نفت در دسترس ، بین اعضا تقسیم شده و برداشت از ذخایر استراتژیک صورت پذیرد. دولت های عضو با دیدگاه جدیدی مواجه شدند و آن این که در اغلب موارد برداشت به موقع از ذخایر می تواند موثرترین راه برای مقابله با اختلالات عرضه باشد و ضررهای اقتصاد را محدود کند.بررسی های انجام شده حاکی از آن است که کاهش ذخیره سازی ها در سال 1996 در جدول بالا مشاهده می شود باعث افزایش قیمت نفت گردید. برعکس در سال 1998 افزایش ذخیره سازی ها رکود قیمت های نفت را به وجود آورد.نوسانات غیر مترقبه ای که در اوایل دهه 90 رخ داد ناشی از روابط جدید میان ذخیره سازی و بازار آتی بوده است. در سال 1996 ذخیره سازی های نفت کاهش پیدا کرد و انتظار هم می رفت صادرات نفت عراق به بازار آیداما نوسانات قیمت ، سیر صعودی پیدا کرد و بازار آتی بشدت دچار پس بهینی شد، حالت پس بهینی با کاهش قیمت نفت خام در آینده از ذخیره سازی نفت ممانعت به عمل می آورد. این عامل موجب شد که به دلیل کاهش امنیت عرضه نفت ، قیمت های فیزیکی و تحویل فوری نفت خام در سطح بالایی باقی بماند علاوه بر آن با انقضای قراردادهای ماهانه در بازار بورس نایمکس نقد کردن قرارداد موجب شد که قیمت ها2 دلار در هر بشکه حدود3 دلار بیشتر از سال نودوپنج بود در سال 1998 برعکس این حالت اتفاق افتاد میزان بالای ذخیره سازی و بحران اقتصادی آسیا منجر به وضعیت پیش بهینی و افزایش ذخیره سازی شد.طی بحران هایی که در دهه 70 و80 رخ داد رفتار کشورهای عضو در عرضه و یا عدم عرضه ذخیره سازی های استراتژیک متفاوت بوده است همانطور که قبلا اشاره شد ذخیره سازی های استراتژیک پس از اولین بحران نفتی و در سال 1975 آغاز شده است.بعد از بحران اول نفتی که در سال 1973 رخ داد، ذخیره سازی وجود نداشت که عکس العملی در قبال این بحران داشته باشد ولی در بحران دوم نفتی در سال 1979 که با وقوع انقلاب ایران اتفاق افتاد، ترس از عدم عرضه کافی نفت منجر به رواج بازار تک محموله شد به طوری که قیمت نفت در این بازار به 40 دلار نیز رسید.این اتفاق در حالی رخ داد که روزانه 5 میلیون بشکه نفت صادراتی ایران به تدریج از بازارهای جهانی حذف می شد و اما در شرایط مزبور نفت صادراتی کشورهای عربستان ، کویت ، عراق بلافاصله جای نفت ایران را پرکرد.عربستان تولید خود را از8 میلیون بشکه به 5/9 میلیون بشکه ، و کویت از 1/2 به 5/2 میلیون بشکه در روز رساندند. بررسی های انجام شده نشان می دهد که در هنگام وقوع انقلاب ایران یعنی در ربع چهارم سال 1978 و ربع اول سال 1979 اگر ذخیره سازی وارد بازار می شد قیمت ها به آن سرعت افزایش نمی یافت . ولی چون کشورهای مصرف کننده احساسی در عدم امنیت عرضه انرژی ، نداشتند و پیش بینی می کردند که قیمت ها فقط در کوتاه مدت روندی صعودی خواهند داشت لذا نه تنها ذخیره سازی ها وارد بازار نشد بلکه بیشتر شرکت های نفتی و دولت ها اقدام به افزایش ذخیره سازیها نیز کردند در نتیجه قیمت نفت به یکباره افزایش چشمگیری یافت . ولی برعکس در زمان جنگ عراق علیه ایران ، استفاده برنامه ریزی شده از ذخایر نفتی باعث سقوط و کاهش قیمت نفت شد در آن زمان میزان ذخایر نفتی بویژه تجاری بعلت ذخیره سازی پس از انقلاب اسلامی ایران در سطح بالایی قرار داشت و همزمان با آن بالا بودن نرخ بهره نیز باعث افزایش هزینه نگهداری ذخایر نفتی شد و علاوه بر آن چون پیش بینی می شد که میزان تقاضا برای فرآورده های نفتی به کاهش خود ادامه خواهد داد کشورهای عضوایا تصمیم به تخلیه ذخایر نفتی خود گرفتند رشد کند و حتی ثابت ذخیره سازی استراتژیک و بدنبال آن کاهش حجم ذخایر تجاری و فصلی طی سالهای 86 1984 موجبات سقوط قیمت ها را طی این دوره موجب شد.ذخیره سازی های نفت که در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه و تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی به وجود آمدند، از ابتدا برای مقابله با شرایط اضطراری و کمبود نفت در نظر گرفته شده بودند و در واقع ابزاری بود که می توانست مصرف کنندگان را در مقابل نوسانات شدید قیمت بیمه کند. اما با گذشت زمان نقش این ذخیره سازی ها در بازار آنچنان اهمیتی پیدا کرد که به صورت جزء تفکیک ناپذیر و عوامل تعیین کننده قیمت نفت در آمد. به گونه ای که تاثیر روانی کاهش سطح ذخیره سازی ها می تواند به تنهایی قیمتهای نفت را تحت تاثیر قرار دهد.همچنان با گذشت زمان و به وجود آمدن شرایط جدید آژانس بین المللی انرژی که مدیریت کشورهای مصرف کننده نفت را بر عهده دارد، سیاستهای جدیدتری را که فراخور موقعیت جدید بازار نفت است ، اتخاذ می کند در این جهت لازم است اوپک از حالت عدم ثبات و رکود خارج شود و در جهت تسلط بر بازار نفت تلاش کند.از جمله سیاست های مفیدی که اوپک می تواند دنبال کند، رقابت با فعالیتهای ذخیره سازی کشورها با کنترل عرضه نفت در زمان های لازم ، در راستای فرصت های ذخیره سازی از کشورهای مصرف کننده صنعتی است.با این اقدام اوپک می تواند از حجم میلیارد بشکه ای کشورهای عضو به عنوان رقیب اوپک کاسته ، تاثیرات فعالیت آنرا محدود کند. خوشبختانه طی سالهای 1999 تاکنون توانسته است تا حدودی سیاست وزن را در جهت ثبات بازار و به نفع اعضای خود حرکت دهد که با تداوم آن برنامه های توسعه ای کشورهای صادرکننده نفت تثبیت خواهد شداما لازم است تا اعضاء نیز با تثبیت شرایط جهانی بازار نفت ، درآمدهای ناشی از صادرات نفت را در راستای تکمیل زیرساخت های توسعه ای خرد بکار گیرند و اقتصاد خرد را از حالت تک محصولی رهایی بخشیده ، اثرات سوء ناشی از متلاطم شدن قیمت نفت را به حداقل ممکن کاهش دهند.
newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها