گفتگو با دکتر کتایون فیاض مقدم در باره بیوتروریسم

اسپورآنتراکس عامل بیماری سیاه زخم بسیارمقاوم است ومی توانددرخاک حتی بدون شرایط تغذیه ای مناسب برای دهه های متوالی باقی بماند

کد خبر: ۱۹۴۷

تاریخچه به کارگیری عوامل میکربی یا شیمیایی در جنگها و سیر تکوینی استفاده از این گونه سلاحها چگونه بوده است؛برای نخستین بار در سال 423 قبل از میلاد و در جنگی میان اسپارت ها و آتنی ها از دود زغال ، سولفور و ماده ای به نام پیچ )قیر( استفاده شد. در قرون وسطی هم از پرتاب اجساد بیماران مبتلا به طاعون به منظور تسخیر شهرها استفاده می شد. در قرن هفتم میلادی ، یونانی ها، ترکیبی از گاز روسین ، سولفور، پیچ ، نفتا )نفتالین ( و لایم را در جنگها به کار میبردند.در سال 1754 در امریکا برای غلبه بر سرخپوستها، از بیماران مبتلا به آبله استفاده می شد که با کشف واکسن آبله در سال 1796 ، استفاده از آن به عنوان سلاح میکربی کاهش یافت.در جنگ جهانی اول ، مواد شیمیایی از سوی آلمان ، انگلیس ، فرانسه و روسیه به کار رفت . در سال 1945 ژاپنی ها از باکتری عامل "تولارمی2 " در منچوری استفاده کردند.در جنگ جهانی دوم ، آلمان ها در اردوگاه های خود از "سیانید" استفاده کردند. در اواخر1960 امریکا اقدام به ساخت سلاحهای بیولوژیک با استفاده از باکتری "تولارمی" کرد.در دهه 70 با وجود ممنوع شدن تولید سلاحهای میکربی و شیمیایی ، عراق و شوروی سم "بوتولیسم " را در تولید سلاح به کار بردند.در دهه 80 عراق از مواد شیمیایی علیه ایران استفاده کرد. در1990 عراق موشکهای حاوی سموم بیولوژیک را طراحی کرد.در سالهای 1990 تا1995 در ژاپن ، گروههای افراطی از سم "بوتولیسم " و گاز سارین استفاده کردند.و در سپتامبر2001 بیش از36 نفر در امریکا از طریق ارسال نامه های حاوی "اسپور آنتراکس " مبتلا به سیاه زخم شدند.سلاحهای بیولوژیک دارای چه مشخصه هایی هستند و چه تفاوت هایی با سلاحهای شیمیایی دارند؛سلاحهای بیولوژیک حاوی باکتری یا ویروس زنده و یا سموم آنها هستند که این سموم اغلب بسیار کشنده اند و در عرض چند دقیقه تا چند ساعت منجر به مرگ می شوند؛ بعلاوه باکتری ها و ویروس ها نیاز به یک دوره کمون دارند24 ) ساعت تا6 هفته ( که در این فاصله ، فرد مبتلا به بیماری علایمی را بروز نمی دهد و طبیعتا می تواند برای دیگران نیز بیماریزا باشد.عوامل باکتریایی شامل آنتراکس ، ملویدوسیس ، طاعون و تولارمی و عوامل ویروسی شامل آبله ، تب زرد، آنسفالیدهای اسبی ، آنفولانزا و ابولا هستند.سلاحهای میکربی صدها تا هزاران برابر کشنده تر از سلاحهای شیمیایی اند؛ اما عوامل بیولوژیک باید بلعیده یا تنفس شوند تا اثر بخش باشند و به همین دلیل دفاع در مقابل آن آسانتر است ؛ بعلاوه عوامل بیولوژیک بغیر از نوع خشک آن )مانند اسپور آنتراکس عامل سیاه زخم ( بسرعت تخریب میشوند.این عوامل بیولوژیک چگونه منتشر می شوند؛روشهای جنگی به کار گرفته شده از سوی ارتشها به منظور انتشار عوامل باکتریایی و ویروسی از طریق موشکهای بالستیک و هواپیمایی است که قادر به حمل تانکرهای حاوی این مواد هستند و می توانند تا500 گالن از این عوامل را در هوا منتشر کنند.اما گروههای تروریستی که فاقد تجهیزات نامبرده باشند، از طرق ساده تر همچون روشی که هم اکنون در امریکا استفاده می شود، می توانند موجب انتشار این عوامل شوند. به بیانی ، "اسپور آنتراکس " که بسیار مقاوم است و می تواند در خاک و حتی بدون شرایط مناسب تغذیه ای برای دهه های متوالی باقی بماند، در داخل پاکت نامه ریخته شده و در طول مسیر گردش نامه حتی از پاکت بسته و در ادارات پست باعث آلودگی تعداد زیادی از افراد شود."آنتراکس " چگونه بیماری ای است ؛ آیا "اسپورآنتراکس " با توجه به کوچک بودنش همان ویژگی های باکتری را داراست؛بیماری "آنتراکس " به وسیله "باسیلیوس آنتراسین " ایجاد می شود. این باکتری در خاک وجود دارد و دامها را آلوده می کند و به طور معمول کسانی که با دام سروکار دارند، در معرض ابتلا به سیاه زخم هستند."اسپور آنتراکس " ذره کروی و بسیار کوچک تولید شده از باکتری "آنتراکس " است که حاوی تمام اطلاعات ژنتیکی آن و به صورت نیمه زنده است و در نتیجه احتیاج به شرایط مناسب برای رشد ندارد و می تواند سالها و در شرایط آب و هوایی بد، در جای خشک و بدون نیاز به تغذیه به همان حالت باقی بماند و هرگاه وارد محیط مناسبی همچون بدن انسان شود، به باکتری تبدیل شود.باکتری مولد بیماری سیاه زخم از چه راههایی وارد بدن می شود؛ نوع بیماری و شیوه درمانی آن بسته به طرق آلودگی ، چه تفاوتی با هم دارد؛آلودگی انسان به باکتری مولد سیاه زخم به سه شکل صورت می گیرد:الف " سیاه زخم پوستی که اگر بریدگی در پوست وجود داشته باشد، باکتری وارد بدن می شود و زخم ایجاد می کند که معمولا دردناک هم نیست و خوب هم نمی شود؛ البته این ساده ترین نوع بیماری است و کشنده هم نخواهد بود.ب( اگر گوشت آلوده دام خورده شود، منجر به بیماری سیاه زخم گوارشی می شود که علایم آن تهوع و استفراغ خونی است و البته با مصرف آنتی بیوتیک بموقع قابل درمان خواهد بود.ج( نوع تنفسی بیماری که در صورت استنشاق اسپور باکتری ایجاد می شود شدیدترین نوع بیماری است که در ابتدا به حالت سرماخوردگی معمولی آشکار می شود؛ ولی سپس ایجاد ذات الریه و نارسایی تنفسی می کند و اگر بسرعت به آن رسیدگی نشود، منجر به مرگ بیمار خواهد شد.درمان شخص مبتلا به سیاه زخم از نوع تنفسی آن ، از چه زمان باید آغاز شود تا اثر بخش باشد؛ و چه داروهایی باید مصرف شود؛اگر فردی به میکرب این بیماری آلوده شده و تست وی مثبت است ، ولی علایمی ندارد، باید بسرعت درمان را آغاز کند؛ چرا که دوره کمون بیماری در نوع تنفسی آن معمولا6 تا24 ساعت است و حتی شاید فرصتی برای انجام تست تشخیص هم نباشد. درصورتی که در فرد احتمال ابتلا نیز وجود داشته باشد، باید مصرف آنتی بیوتیک هایی چون پنی سیلین ، تتراسایکلین و سیپروفلوکساسین را آغاز کند.این بیماری واگیردار است ؛ و آیا واکسن آن وجود دارد؛خوشبختانه خیر، انتقال این بیماری تنها از طریق اسپور است نه از فردی به فرد دیگر؛ از همین رو وقتی از سیاه زخم در جنگ بیولوژیک استفاده می شود، بیشتر ایجاد جنگ روانی مد نظر است.واکسن سیاه زخم تنها به مقدار محدود در اختیار کارکنان نظامی قرار داده می شود، گرچه درحال حاضر در امریکا دراختیار مسوولان آزمایشگاه ها و ماموران پست نیز گذاشته شده است ، بعلاوه نه تنها این واکسن بدون عوارض نیست ؛ بلکه دوره تزریق آن نیز18 ماهه است.پانوشت :1 )( ویروسی که تب ویروسی خونریزی دهنده ایجاد می کند و احتمالا از حیوان به انسان منتقل می شود، واکسنی برای این بیماری وجود ندارد و بسیار مسری است.2 )( این باکتری در حیوانات وحشی بخصوص خرگوش وجود دارد و براثر گازگرفتن به انسان منتقل میشود.