چندوچون

کد خبر: ۱۵۶۰

دکترحسین کدخدایی درگفتگوبا"جام جم":استفاده کننده واقعی درسیستم یارانه ای کشورمشخص نیستدر این ستون و برای این شماره ، بحث هدفمندترشدن سیستم یارانه ای کشور را با دکتر حسین کدخدایی ،اقتصاددان و استاد دانشگاه در میان گذاشتیم که میخوانید.در حال حاضر سیستم یارانه ها تا چه حد بر مبنای اصولی استوار و کاراست؛سیستم یارانه های کشور چندان کارآمد نیست ؛ زیرا چه در مصرف و چه در تولید استفاده کننده واقعی را مشخص نمی کند و به عبارتی اقشار آسیب پذیر را صرفا در نظر نمی گیرد و تفاوتی میان مصرف کنندگان قایل نمی شود. به اعتقاد من ، سیستم یارانه ای کشور قادر نیست یارانه را به افرادی که استحقاق آن را دارند، منتقل کند. یک سیستم یکنواخت و بدون در نظر گرفتن کارایی بالاست و فقط در تلاش است که از تنشها در سطح قیمتها جلوگیری کند و بیشتر این نوع یارانه ها در شرایط جنگ و غیرمترقبه وضع شده است که باید در شرایط طبیعی تغییر کند.اصولا چند نوع یارانه در کشور موجود است ؛ما دو نوع یارانه داریم : یارانه مصرف و تولید یا یارانه آشکار و پنهان . یارانه آشکار یارانه ای است که برای مصارفی چون بنزین به افراد داده می شود و یارانه پنهان نیز فقط به برخی افراد تعلق می گیرد و می توان از آن تحت عنوان رانت یاد کرد. مثلا در اعطای وام بانکی ، یارانه خاص به شخص داده نمی شود؛ در حالی که با اعطای وام بانکی ، یک یارانه ، معادل تفاوت سود بازار آزاد و بهره بانکی با افراد پرداخت می شود و این امتیاز به برخی از افراد اختصاص می یابد. از آنجا که در اقتصاد کلان این امتیاز برای همگان فراهم نیست ، امکان چنین تامین مالی، رانت محسوب میشود.کدامیک از این یارانه ها مبنای اصولی تر و منطقی تر دارد؛- یارانه های آشکار اصولی تر است ؛ چون در اعطای این یارانه ، درصد قابل توجهی از افراد دارای شرایط و ویژگی های دریافت این یارانه هستند؛ ولی در یارانه پنهان چون در سیستم اقتصادی ذره بین هزینه فایده و زیان های اقتصادی رد نمی شوند، ممکن است آسیبهای جدی تری به اقتصاد وارد کنند و پرداخت یارانه های پنهان ، اقتصاد را به سوی عدم تعادل پیش میبرد.آیا امکان حذف یارانه ها وجود دارد؛در اقتصاد، حذف یارانه ها امکانپذیر نیست . کلا یارانه مثل بحث تضاد در مدیریت است ، همان طور که هیچ گاه تضاد از بین نمی رود، هیچ گونه امتیاز یا آثار مثبت به طور مساوی شامل تمام اقشار نمی شود و این که نتایج قوانین و تصمیمات به صورت یکسان در مورد همه مردم نمود یابد، امکانپذیر نیست ، ولی می شود یارانه های پنهان و آشکار را به حداقل رساند و تا زمانی که نرخها و متغیرهای اقتصادی شفاف و یکنواخت و یکسان نشود، این رانتها همچنان وجود خواهد داشت . تعادل در کل اقتصاد به از بین بردن رانتها یا یارانه های پنهان کمک می کند؛ یعنی نباید هیچ گونه تفاوتی میان بخشها اعم از دولتی و خصوصی و تعاونی باشد. الان بخش دولتی قسمت مهمی از یارانه های دوم یعنی پنهان را دریافت می کنند، در حالی که در یک اقتصاد متعادل ، این یارانه ها قاعدتا به بخشی تعلق میگیرد که بیشترین کارایی را داشته باشد.زیان های یارانه پنهان در اقتصاد چه چیزهایی می تواند باشد؛یارانه پنهان چون امکاناتی برای بخشی از اقتصاد فراهم می کند، در نتیجه موجب بالارفتن هزینه عمومی می شود و به همان میزان کسری بودجه را موجب میشود.برای هدفمندترشدن سیستم یارانه ای کشور، چه تدبیری باید اندیشید؛باید برای یارانه ها، مصرف کنندگان واقعی را در نظر گرفت و یا از طریق کمکهای غیرنقدی ، زمینه های تقویت درآمد اقشار آسیب پذیر را فراهم کرد. باید با استفاده از کارتهای اعتباری و استفاده نکردن مستقیم از پول ، خرید کالاهای مورد نظر را برای این افراد فراهم کرد. نباید از ابزارهایی چون کوپن استفاده کرد.اما راه حل عملی و ریشه ای کار در این است که امکان درآمدزایی اقشار فقیر را توسعه بدهیم و آنها را به طرف فرصتهای شغلی مناسبتر هدایت کنیم.