ژنها؛ حاکمان دنیای کوچک سلولها

کد خبر: ۱۶۲

اگر می دانستید ما انسانها چقدر به هم شبیه هستیم ، حتما تعجب می کردید. تمام انسانهای روی زمین در999 / درصد صفات خود شبیه یکدیگرند و فقط01 / درصد تفاوت باعث این همه اختلاف در ظاهر نوع چهره ، رنگ پوست و... می شود، اما چه چیزی باعث می شود که بچه ها شبیه پدر و مادر خود باشند و آن چیزی که از هر نسل به نسل بعد منتقل میشود، چیست؛در داخل سلول های بدن هر موجود زنده ، قسمتی وجود دارد که مسوول حفظ اطلاعات مورد نیاز آن موجود برای ادامه حیات و انتقال آنها به نسل بعد است . این قسمت اصطلاحا مولکول دی .ان .ای DNA )( نامیده می شود. در داخل هر سلول بدن انسان 46 مولکول دی .ان .ای وجود دارد و هر کدام از این مولکول ها که به صورت یک رشته طولانی و پیچ خورده است ، کروموزوم نامیده می شود. مولکول دی .ان .ای مانند کتابخانه سلول حاوی اطلاعاتی است که برای کارکردن سلول لازم است و هر سلول برحسب نیاز خود، سری به کتابخانه شخصی اش می زند و اطلاعات لازم را در آن پیدا می کند. هر کدام از کتابهای این کتابخانه که به طور مرتب در کنار هم چیده شده اند ژن نام دارد. سلول با مراجعه به ژن مورد نیاز خود، دستورات لازم را اخذ می کند و کار لازم را انجام می دهد. برخی از ژنها در تمام سلولها مورد استفاده قرار می گیرند، اما برخی دیگر از آنها فقط در بعضی از سلولها مورد استفاده دارند، مثلا ژنهای مورد استفاده سلول کبد با ژنهای کاربردی در سلول ماهیچه متفاوت است . هر سلول ، ژنهایی را که احتیاج ندارد خاموش میکند. به عبارت دیگر، آن کتاب را بسته بندی میکند و کنار میگذارد.هر اختلالی که در ژنها پدید بیاید، باعث بروز بیماری می شود؛ زیرا دستورالعمل کار سلول خراب شده است . علایم این بیماری ژنتیک ، به سلولهایی بستگی دارد که از آن ژن استفاده میکنند.خوشبختانه هر سلول از هر کتاب خود دو نسخه دارد تا در صورتی که یکی از آنها پاره یا گم شد، به دیگری مراجعه کند. اما گاهی برای کار صحیح سلول ، وجود هر دو نسخه کتاب لازم است . در حالت اول برای ایجاد بیماری باید هر دو نسخه ژن خراب شوند، در حالی که در حالت دوم ، حتی اگر یکی از آنها هم صدمه ببیند، بیماری ایجاد خواهد شد.تمام بیماریهای ارثی و تمام سرطان ها در واقع به دلیل اختلال ژنتیک بروز می کنند. این اختلال می تواند به صورت گم شدن کتاب ، کنده شدن یا جابجا شدن صفحات آن ، یا خط خوردگی در دستورالعمل آن باشد. گاهی هم جلد کتابها با هم عوض می شوند و سلول از کتاب اشتباهی استفاده می کند، در حالی که نسخه درست آن را خاموش کرده است.دلیل این که دانش پزشکی این همه در مورد ازدواج فامیلی حساسیت به خرج می دهد، احتمال بروز بیماری های ارثی است . از آنجا که اقوام نزدیک ژنهای مشابهی دارند، اگر یکی از آنها یک نسخه ژن خراب شده داشته باشد، احتمالا همسرش هم آن را دارد. ولی چون هر دوی آنها یک نسخه سالم از ژن را دارند هر دو سالم هستند، اما بچه بدشانس آنها از هر کدام از والدین خود یک نسخه صدمه دیده و ناقص را دریافت خواهد کرد و سلولهای او قادر به یافتن دستورالعمل صحیح نخواهند بود و بیماری ارثی بروز خواهد کرد.شباهت زیاد اقوام به هم ، به دلیل شباهت آنها در ژنهایشان است ، یعنی میزان اختلاف ژنی در آنها خیلی کمتر از01 / درصد است که در جمعیت عادی وجود دارد.ژنها صفات را از پدر و مادر به فرزند منتقل می کنند. هر کدام از والدین 23 کروموزوم به کودک خود می دهند تا او هم 46 کروموزوم داشته باشد و بتواند طبیعی زندگی کند. اگر بدون یکی از والدین در شمارش تعداد کروموزوم ها اشتباه کند یا این که یکی از کروموزوم هایی که به فرزندش می دهد ناقص باشد، کودک دچار مشکل خواهد شد.اغلب جنین های دچار مشکل در دوران جنینی می میرند و سقط می شوند و فقط معدودی از آنها به دنیا می آیند، اما همین تعداد معدود هم برای خود و خانواده خود مشکل ساز خواهند بود.در اینجا باید نوع دیگری از بیماری های مادرزادی را ذکر کنیم که ارثی نیستند. این بیماری ها به دلیل صدمه دیدن جنین در طی رشد ایجاد می شوند. اصولا جنین به صدمات ناشی از اشعه ، داروها و عفونت ها بسیار حساس است ، بنابراین اگر مادر طی بارداری در معرض هر یک از اینهاقرار بگیرد، جنین او نمی تواند از ژنهایش بدرستی استفاده کند و دچار مشکل خواهد شد. این نوع از بیماری ها مادرزادی ارثی نیستند، یعنی از نسلی به نسل بعد منتقل نمیشوند.ژنها در دنیای کوچک سلولها حکومت می کنند و بسیاری از صفات جسمی و خلقی ما را تحت تاثیر قرار می دهند. خواه یا ناخواه ، تحت تاثیر ژنهای خود قرار داریم ؛ مولکول های بسیار کوچکی که حتی با میکرسکوپ هم بسختی دیده می شوند و دانشمندان معتقدند که در آینده ، می توان به کمک آنها دنیا را متحول کرد.دکتر علیرضا ثامنی