پایان لقمه!

پشت هر اتفاقی هم علتی است و تکرار آن حتما که تحلیل می‌خواهد، چند روزی است تصویری در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که نشان می‌دهد بازار فروش «پک پذیرایی مراسم دفاع از پایان‌نامه» چقدر داغ است، با دنبال کردن هشتگ‌های الصاقی به این تصویر متوجه می‌شوید که این تصویر مشهور شده یک نمونه معمولی از آن چیزی است که حالا مدت‌هاست رواج دارد.

ماجرا از این قرار است که مراسم دفاع از پایان‌نامه تبدیل شده است به یک آیین برای تفاخر به تجمل‌گرایی بودن. مراسمی که انگار موضوع دفاع درسی در حاشیه قرار می‌گیرد و مجلل بودن میز سرویس پذیرایی به متن می‌آید.

آن‌قدر که در حاشیه این خودنمایی، بازاری هم به راه افتاده است و فروشگاه‌های آنلاینی شکل گرفته برای تهیه ابزار پذیرایی از این مراسم‌.

فارغ از تجملی بودن چنین کاری- که شاید تنها کارکردش کسب لایک بیشتر در صفحات شخصی دانشجویان در اینستاگرام باشد - ممکن است این کار تاثیری در شیوه نمره‌دهی استادان هم داشته باشد.

خیلی‌ها هم معتقدند نسبت نوع پذیرایی به کیفیت پایان‌نامه ارائه شده نسبت معنی‌داری است به این مفهوم که هر چه پایان‌نامه خالی‌تر باشد، سینی پذیرایی دفاع پرتر می‌شود! آن‌طور که خیلی‌ها از تجربه مراسم پایان‌نامه‌شان نوشته‌اند ناخودآگاه بسیاری از استادان هم گوشه چشمی به نوع پذیرایی این مراسم دارند.

موضوع پذیرایی در مراسم پایان‌ نامه آن‌قدر باب شده که اخیرا دانشگاه تهران مصوب کرده پذیرایی دفاع فقط آب معدنی باشد و نه بیشتر! دی سال گذشته هم دانشگاه آزاد اسلامی بخشنامه ممنوعیت پذیرایی اجباری و تهیه هدیه در جلسات دفاع پایان‌ نامه و رساله در دانشگاه آزاد را ابلاغ کرد.

در یکی از بندهای این بخشنامه آمده است: با توجه به این‌که برخی دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی در زمان برگزاری جلسات دفاع از پایان‌نامه و رساله متحمل هزینه‌هایی اجباری برای تهیه اقلام پذیرایی و بعضا هدیه شده‌اند، بدین وسیله موکدا اعلام می‌شود انجام این امور به هر نحو ممکن ممنوع است.
هم مصوبه دانشگاه تهران و هم بخشنامه دانشگاه آزاد بر این مبناست که این کار غیرقانونی است، اما آنچه عکس‌های مراسم دفاع و بازار پر رونق تهیه‌کننده‌های پک‌های پذیرایی حکایت می‌کند این ماجرا همچنان مرسوم است.

دانشجویان دانشگاه‌های برتر می‌گویند این موارد مربوط به دانشگاه آنها نیست و تا به حال چنین چیزی را در این دانشگاه‌ها ندیده‌اند. یکی از استادان دانشگاه تهران هم پذیرایی‌های پایان‌نامه در این دانشگاه را «نامرسوم»‌ نمی‌داند و می‌گوید: «پذیرایی‌ها اصلا عجیب و غریب نیست. آنچه در جلسات دفاع پایان‌نامه به‌عنوان پذیرایی استفاده می‌شود معمولا شیرینی و میوه است. پذیرایی‌های لوکس و مجلل عموما در دانشگاه تهران رخ نمی‌دهد.»

یکی از دانش‌آموختگان علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس هم که به تازگی از پایان‌نامه خود دفاع کرده، می‌گوید چنین چیزی در این دانشگاه ندیده و پذیرایی‌ها در حد همان چای و بیسکوئیت است.

بسته‌های پیشنهادی مراسم پایان‌ نامه

چرخی در سایت‌های فروش بسته پذیرایی پایان‌نامه -که کم هم نیستند- نشان می‌دهد اغلب این سایت‌ها با دو نوع بسته خدمات می‌دهند. یک شیوه بر این مبناست که خوراکی‌های پذیرایی بر اساس سلیقه مشتریان تعیین می‌شود به این مفهوم که شما می‌توانید از پنج نوع نوشیدنی یکی را انتخاب و به بسته پذیرایی‌تان اضافه کنید و شیوه دیگر به گونه‌ای است که این حق انتخاب را به شما نمی‌دهند و بسته را با سلیقه خودشان به صورت مجموع به شما می‌فروشند.

برخی از این سایت‌ها در کنار ارائه این محصولات توصیه‌هایی هم برای این کار دارند؛ یعنی توصیه می‌کنند که برای موفقیت در ارائه پایان‌نامه چه بسته‌های پذیرایی باید تهیه کرد! به‌عنوان نمونه متن یکی از این فروشگاه‌های آنلاین جالب توجه است. این فروشگاه پیش از پیشنهادهای خود متنی نوشته که با این جمله آغاز می‌شود: «‌پذیرایی از حضار و استادان یکی از این دغدغه‌های مهم در مراسم دفاع از پایان‌نامه است که می‌تواند نظر استادان را تغییر دهد. پذیرایی جلسه دفاع باید ویژگی‌هایی خاص داشته باشد که در ادامه باهم آنها را مرور خواهیم کرد.»

هزینه پذیرایی چقدر است؟

برای فهمیدن قیمت روز بازار از هر دو شیوه مرسوم ارائه‌دهنده این خدمات سراغ گرفتیم. پاسخ اغلب آنها هم ثابت و البته که آشنا بود، چرا که در گام اول از بودجه شما سوال پرسیده می‌شود تا بنا بر بودجه مورد نظر شما بسته‌های مناسب با جیبتان را پیشنهاد دهند.

تقسیم‌بندی یکی از این فروشگاه‌ها به این شکل است: میوه،‌ نوشیدنی، شیرینی و تنقلات، لقمه و ساندویچ، دستمال و چاقو،‌ بسته‌های پیشنهادی و نوع بسته‌بندی. برای درک این‌که یک بسته معمولی چقدر هزینه دارد به‌عنوان یک مشتری فهرست اقلام موجود را انتخاب کردیم. با این توضیح که سعی کردیم در بسته مورد نظرمان قیمت‌های متوسط را ملاک بگیریم به عنوان مثال برای میوه نه از موز که گران‌ترین میوه ارائه شده بود و نه از نارنگی که کمترین قیمت را داشت استفاده کردیم.

بسته مورد نظر ما با این اقلام تکمیل شد: سیب، آبمیوه، کیک مافین درجه یک، ساندویچ کلاب مرغ یا گوشت با پنیر، پک دستمال، چاقو، نمک به همراه جعبه‌های بسته‌بندی که از قرار مجموعا به قیمت 17 هزار و 430 تومان ارائه می‌شد. این رقم برای پذیرایی از 30 نفر در این فروشگاه به قیمت 523 هزار تومان ارائه می‌شود.

این معمولی‌ترین بسته پذیرایی برای مراسم پایان‌نامه است. در شیوه دوم مرسوم میان این فروشگاه‌ها قیمت بسته‌های کامل را هم پیگیری کردیم. قیمت این بسته‌ها از 25 هزار تومان آغاز و تا 50 هزار تومان هم می‌رسد. یکی از همین بسته‌ها که اتفاقا رسانه‌ای هم شد شامل این اقلام است: ته‌چین مرغ، پنکیک نوتلا، اسپرینگ رول گوشت، رول کلاسیک کوکو و آب پرتقال طبیعی که قیمت هر بسته 33 هزار تومان است و تهیه این بسته برای 30نفر حدود 990 هزار تومان آب می‌خورد.

یک پذیرایی ساده

خواندن نظرات مردم در پای نظرات پیشنهادی این فروشگاه‌ها قابل توجه بوده و البته آن‌قدر شبیه است که بشود به نوعی آن را تقسیم‌بندی کرد. خیلی از نظرات بر این مبناست که این هم یکی از نشانه‌های ابتذال در نظام آموزشی است و وقتی خود پایان‌نامه‌ها را می‌توان با خرج مبالغی خرید خیلی هم نباید از این آیین‌ها تعجب کرد. برخی هم به پیوست همین نکته به آفت مدرک‌گرایی در ایران اشاره کرده‌اند. البته تعداد قابل توجهی هم ایرادی در این کار نمی‌دیدند و حتی قیمت بسته‌های پیشنهادی برای این‌کار را مناسب می‌دانند.

ترکش بحث و چالش، پای پست‌های این فروشگاه‌ها البته به نوعی به دانشگاه‌ها و دانشجویانش هم اصابت کرده است. چرا که بسیاری از دانشجویان دانشگاه‌های برتر این مراسم را محدود به دانشگاه‌های علمی-کاربردی یا به قول خودشان دانشگاه‌های پولی کرده‌اند و معتقدند در دانشگاه‌های تراز اول از این خبرها نیست. عده دیگری هم ارائه این نوع پذیرایی در مراسم دفاعیه پایان‌نامه را بیشتر به «رشوه دادن» شبیه می‌دانند تا یک پذیرایی معمولی.

تفاخر به بی‌فرهنگی

تورم تعداد دانشگاه‌های ایران تنها خودش را در معضلاتی همچون فارغ‌التحصیلان بیکار،‌ کمبود سواد مهارتی فارغ‌التحصیلان و بیداد صندلی‌های خالی در آموزش عالی نشان نمی‌دهد.

هرچند این موارد از اصلی‌ترین چالش‌های وزارت علوم به واسطه توسعه کمی دانشگاه‌هاست اما وقتی کمی به عقب‌تر برویم و بیشتر محاط به موضوع باشیم متوجه می‌شویم این توسعه کمی آفت‌های بسیار بیشتری هم داشته است که نمونه کوچکی از آن شده است موضوع این گزارش جمع و جور.

این‌که دانشجویانی که قرار بوده پیشران افزایش سطح علمی و فرهنگی یک جامعه باشند در گیر و دار تجملاتی‌اند که هیچ ارتباطی به اصل آگاهی و دانش ندارد. برای آنها انگار تنها و تنها کسب و اخذ یک مدرک دانشگاهی کافی است تا خودشان را در رسته مفاخر یک اجتماع محسوب کنند و بس.

ویترینی به نام فضای مجازی هم رسانه این تفاخر است، احتمالا همین افراد در آینده نه‌چندان دوری می‌شوند آنها که برای کودکان‌شان جشن‌های میلیونی خداحافظی یا پی‌درپی هم‌می‌گیرند!

میثم اسماعیلی - جامعه