بسیج مستضعفین‎؛ دو واژه جدانشدنی!

به گزارش جام جم آنلاین، روحیه، تفکر و فرهنگ بسیجی در پیکره انقلاب اسلامی همچون قلبی بی‌صدا درحالی‌که فعال است و تنها وقتی متوجه برکت حضورش خواهیم شد که خللی ایجاد شود.

آنچه حقیر را به نوشتن واداشته بیان نقاط قوت و دستاوردهای بسیج نیست، بلکه اشاره به واژه‌ همراه با واژه مبارک "بسیج" است که گاهی به‌اختصار در بیان و در نگاه مخاطبین حذف می‌شود.

باید توجه را به این نکته معطوف کرد که چرا حضرت امام در هنگامه تأسیس چنین لشکر عظیمی واژه مستضعفین را کنار واژه بسیج قرارداد؟

شاید برخی بر این باور باشند که در اوایل پیروزی انقلاب همراهان امام و توده مردم ایران همگی فقیر و تهیدست بوده و تحت ظلم اغنیا و ثروتمندان جامعه قرار داشتند و امام با بسیج این مستضعفین بنا داشتند حقوق آنها را احیا کند. یعنی بسیج به‌عنوان مرجعی این افراد را تحت لوای خود قرار داده تا از فقر نجات پیدا کنند! ازاین‌رو اگر این‌طور تصور کنیم بسیاری از اقشار جامعه که عموماً از توان مالی برخوردارند مثلاً دانشجویان، اساتید، مهندسان، پزشکان، اصناف و... از دایره بسیج خارج می‌شوند و این با تفکر ارتش بیست‌میلیونی حضرت امام و اینکه می‌فرمودند ما باید کاری کنیم که همه مردم عضو بسیج باشند مغایرت دارد. لذا منظور از بسیج مستضعفین این است که بسیج در خدمت مستضعفین بوده و با توجه به اهداف و آرمان‌های جهانی انقلاب و به‌تبع آن بسیج، این مجموعه در راستای تحقق حقوق مستضعفین عالم گام برمی‌دارد.

اما مستضعف کیست؟ واژه "مستضعف" در قرآن کریم در معانی مختلف به کار گرفته‌شده است و بار معانی مثبت و منفی دارد. غالبا این مفهوم در وصف کسانی به کار می‌رود که به‌طور بالقوه دارای توانایی و استعداد لازم هستند اما به فراخور شرایط مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... به ضعف کشیده شده و استعدادهایشان شکوفا نشده است. دربار معنایی منفی، خود فرد عامل استضعاف بوده و باعث روا داشته شدن ستم به خود و درنهایت گمراهی خویش شده است. از سویی دیگر بنا بر آیه 75 سوره نساء که می‌فرماید: "و چرا شما درراه خدا و درراه نجات مردان وزنان و کودکان مستضعف نمی‌جنگید؟ همانان که می‌گویند پروردگارا ما را از این شهری که مردمش ستم‌پیشه‌اند بیرون ببر و از جانب خود برای ما سرپرستی قرار ده و از نزد خویش یاوری برای ما تعیین فرما"، صرف "فرد" عامل استضعاف خویش نیست .

آنچه از آیات و احادیث استنباط می‌گردد، منظور از مستضعف لزوماً فردی نیست که به لحاظ اقتصادی و مالی مورد ظلم قرارگرفته، بلکه فقر فرهنگی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و.. را نیز شامل می‌شود. ازاین‌رو اگر در دنیا ما مستضعف اخلاقی داریم ظلم اخلاقی وجود دارد، اگر مستضعف اجتماعی داریم ، عده‌ای ظالم اجتماعی وجود دارند که اجازه نمی‌دهند مردم به حقوق اجتماعی خود برسند.

مطابق سیره عملی بزرگان دین، باید به حال مستضعفین توجه ویژه داشت و برای احقاق حقوق آنان جهاد کرد و جنگید. حال چه خود فرد عامل عقب‌ماندگی خود باشد و چه دیگران به او ظلم کرده باشند. به همین سبب بسیج مستضعفین برای مبارزه جدی با این ظلم‌ها و ستم‌ها و انحرافات و فتنه‌ها و.. شکل‌گرفته و باید خود را برای مبارزه با هرگونه فساد و ظلمی آماده کند. در این میان بارزترین نوع مستضعفین که عموماً مردم آنها را به‌عنوان مستضعف می‌شناسند همین کسانی اند که به تأمین نان شب خود محتاج‌اند و توانایی لازم برای فراهم نمودن معاش خود را ندارند. افرادی که گاهی با یک بیماری ساده به دلیل صعب‌العبور بودن محل زندگی‌شان و عدم توانایی پرداخت هزینه‌های درمانی یا ناآگاهی جان‌عزیزانشان در معرض خطر قرار می‌گیرد. مصداق این واژه حتی روستاییانی خواهند بود که فرسنگ‌ها راه را برای دسترسی به آبی نسبتاً قابل شرب طی کرده و همان آب را با چهارپایان خود تقسیم می‌کنند.

حال و هوای این روزهای بسیج در رسیدگی به امور مستضعفان به یمن وجود نیروهای جهادی و انقلابی دلپذیر و مطبوع است! امروز کمتر دانشگاهی در کشور وجود دارد که در آن ستادی برای ثبت‌نام اردوهای جهادی و خدمت‌رسانی وجود نداشته باشد و دانشجویان با هر طیف و سلیقه سیاسی و اجتماعی مشارکت گسترده‌ای در این برنامه‌ها دارند. امروز کمتر روستای محرومی وجود دارد که گروه‌های جهادی از اقشار مختلف مردم (دانش‌آموز و دانشجو و طلبه و .. ) در آن خدمت‌رسانی نمی‌کنند. تمامی این موارد موجب مباهات است اما کافی نیست!

زیرا ریشه فقر و استضعاف نه با اردوهای جهادی و سایر فعالیت‌های خدمت‌رسانی بسیج بلکه با تقویت روحیه جهادی در دل مردم و بخصوص مسئولین حل خواهد شد و تا زمانی که این فعالیت‌ها به‌عنوان یک فعالیت زینتی موردتوجه مسئولین باشد اثرگذاری خود را از دست می‌دهد. باید ریشه ظلم و فساد در جامعه خشک شود و الا این فعالیت‌ها تنها مرهمی است مقطعی که چند صباحی دل مستضعفین را به این شاد می‌کند که هستند جوانانی که آنها را از یاد خود نبرده‌اند، باید با قوانینی که اغنیا را بر فقرا مسلط می‌کند مبارزه کرد همان قوانینی که روستا و روستایی را وابسته به شهر کرده و به روستا به‌عنوان یک "مسئله" نگاه می‌کند و نه "فرصت" . باید با تفکر تکنوکراتی که از همان روزهای اول انقلاب تاکنون در بدنه مدیریتی کشور رخنه کرده و به‌صراحت می‌گوید بگذارید کشور توسعه پیدا کند ولو در این راه عده‌ای زیر چرخ توسعه له شوند! مبارزه کرد. باید با قوانین، رویه‌ها و سیاست‌هایی که منجر به مهاجرت روستاییان و سکونت بیش از 10 میلیون نفر در حاشیه شهرها شده مبارزه کرد .

"مستضعفین" نه‌تنها زینت‌بخش واژه "بسیج " بوده و هست بلکه دلیل شکل‌گیری، مایه حیات، بقا و عزت این مجموعه بوده و کمک می‌کند این فرهنگ از چارچوب مرزهای ایران بگذرد و دروازه‌های ملل محروم و توده‌های مظلوم و مستضعف جهان را بگشاید و پیام آرامش‌بخش و رسالت انسانی و رهایی‌بخش خویش را به گوش جان آنها برساند.

صادق مفرد

مسئول مرکز مطالعات و هدایت حرکت‌های جهادی کشور