ضعف نظارتی بانک مرکزی عامل مشکلات بانکی کشور است/ دارایی‌های پوچ بلای جان سیستم بانکی شده است

دکتر محمدرضا رنجبر فلاح، در گفتگو با جام جم انلاین گفت: مشکلات ایجادشده در سیستم بانکی ایران اگرچه به ‌نوعی مربوط به عملکرد بانک مرکزی بوده است، اما نباید کل موضوع در این بخش خلاصه شود، به این دلیل که بانک مرکزی طی این دوره رویکرد اصولی و مناسبی داشته، اما ضعف قابل ‌توجه معاونت نظارتی این بانک باعث شده تا این سیاست‌ها اجرایی نشده باشند.
رنجبر فلاح در ادامه افزود: مشکل قابل‌توجه در این معاونت باعث شده تا عملاً این بخش از بانک مرکزی امکان انجام مسئولیت‌هایش را در سیستم بانکی کل کشور نداشته باشد و به ‌جای اینکه در راستای اهداف کلی گام بردارد، بیشتر درگیر حاشیه‌ها بوده و به همین دلیل مشکلات امروز را تجربه ‌کنیم.
وی ضمن تأکید مجدد بر اینکه معاونت نظارتی بانک مرکزی نتوانسته وظایف خود را دقیق انجام دهد، اظهار کرد: طی سال‌های اخیر بانک مرکزی الزاماتی برای بانک‌های فعال در کشور مثل رعایت شاخص‌ها و ضوابط IFRS، بازل 2 و 3 در نظر داشته که کاملاً منطقی و اصولی بوده، اما همان ضعف مشخص باعث شده تا این سیاست‌های منطقی اجرایی نشده باشند.
عضو هیات علمی مرکز دکترای دانشگاه پیام نور در ادامه به خبرنگار ما گفت: مشکلات بانکی که امروز از آنها صحبت می‌کنیم، مربوط به چند عامل کاملاً مشخص است که اصلی‌ترین آنها در بخش دارایی‌های بلوکه‌شده به‌صورت ملکی خودنمایی می‌کنند، به این دلیل که ملک‌های موجود و در اختیار بانک‌ها اصولاً با ارقام غیرواقعی ثبت ‌شده‌اند.
رنجبر فلاح معتقد است این املاک طی سالیان گذشته باقیمت‌های بالا و غیر واقعی بعضاً برای رد دیون میان بانک‌ها مبادله شده‌اند تا به این وسیله بانک‌ها بتوانند ضمن محاسبه مابه‌التفاوت ارزش فروش املاک در دفاترشان؛ زمینه‌ای ایجاد کنند تا این مابه‌التفاوت به‌عنوان سود در دفاتر شناسایی شود.
مدیرعامل اسبق بانک تجارت تصریح کرد: نتیجه این شده که دارایی بانک‌ها به‌نوعی یک دارایی پوچ محسوب شده باشد و اگر امروز دارندگان املاک یادشده بخواهند دارایی‌های این‌چنینی را بفروشند نمی‌توانند با همان قیمت که در دفاتر ثبت‌شده آنها را تبدیل به دارایی واقعی یعنی پول کنند.
وی درباره مشکل دیگری سیستم بانکی کشورمان نیز تأکید کرد: معضل دوم سیستم بانکی ایران، عدم اجرای بانکداری اسلامی است. به‌این‌ترتیب که در بانکداری اسلامی اصولاً باید سودی حاصل شود تا بتوانیم آن را میان سپرده‌گذاران تقسیم کنیم، اما چنین اتفاقی در کشور نیفتاده است و اصولاً سودهای تعهدی در نظر گرفته‌شده است.
به گفته رنجبر فلاح، نکته نگران‌کننده اینجاست که اغلب بانک‌ها نتوانسته‌اند به دلایلی سود حاصل از ارائه تسهیلات به متقاضیان را وصول کنند. به‌عبارت ‌دیگر بانک‌ها تعهد یک سود قطعی را در مقابل یک سود احتمالی داده‌اند که این روند باعث ایجاد مطالبات معوق و درنهایت زیان انباشته سیستم بانکی ایران شده است.
این عضو هیات علمی مرکز دکترای دانشگاه پیام نور معتقد است، این زیان انباشته در برخی از بانک‌ها آن‌چنان رشد کرده است که حتی از اصل سرمایه آن بانک‌ها بیشتر شده و درواقع سرمایه بانک را خورده است. به صورتی که در برخی از این بانک‌ها شاخص کفایت سرمایه – بر اساس بازل 2 - خیلی کمتر از میزان استاندارد یعنی 8 است.
رنجبر فلاح در ادامه تأکید کرد: البته این پایان کار نیست چون وضعیت برخی از بانک‌های کوچک‌تر بدتر از این ارقام است به‌این‌ترتیب که اگر واقعاً به‌حساب و کتاب آنها توجه کنیم با ارقام منفی مواجه خواهیم شد که واقعاً نگران‌کننده خواهد بود. این در حالی است که چون این بانک‌ها طی سالیان گذشته تجدید ارزیابی دارایی کرده‌اند؛ دیگر از این کانال نمی‌توانند اقدام به افزایش سرمایه کرده و مشکلاتشان را پنهان کنند. درنتیجه ازنظر شاخص کفایت سرمایه دچار بحران شده‌اند.
مدیرعامل اسبق بانک تجارت درباره راهکارهای مدیریت این بحران‌ نیز به خبرنگار ما گفت: راهکارهای متعددی در این زمینه وجود دارد که بتوانیم حداقل اثرات نگران‌کننده مشکلات را برطرف کنیم، اما برای دستیابی به این اهداف باید جدیت و دقت عمل بالایی داشته باشیم.
وی در ادامه افزود: یکی از راهکار‌ها این است که بانک‌ها با یکدیگر ادغام شوند، به‌این‌ترتیب که بانک‌های ناکارآمد و دارای مدیریت ضعیف با بانک‌های قدرتمندتر تجمیع شده تا بتوانیم به‌نوعی شرایط را مدیریت کنیم. البته باید دقت کنیم وقتی چنین سیاستی را در پیش می‌گیریم درواقع تجمیع زیان انباشته هم صورت خواهد گرفت.
به گفته رنجبر فلاح راهکار دوم این است که سهامداران بانک‌های دچار مشکلات عمده بتوانند مجدداً سرمایه به موسسه تزریق کنند که البته این راهکار در شرایط فعلی اقتصاد سخت است. به این دلیل که سهامداران بابت سرمایه‌گذاری‌هایشان تا امروز با مشکل مواجه شده‌اند و اکنون بجای اینکه مالک دارایی باشند، درواقع مالک بدهی‌های قابل‌توجه هستند.
این کارشناس بانکی تأکید کرد البته نقشه دولت هم در این زمینه غیرقابل‌انکار است. چون دولت هم در بانک‌هایی که سهام است به دلیل مشکلات بودجه‌ای نمی‌تواند مبادرت به افزایش سرمایه کند، به همین دلیل راهکار دوم ممکن است در شرایط فعلی کمی غیرممکن به نظر آید اما نشدنی نیست.
وی درباره راهکار سوم نیز تأکید کرد: اگرچه این راهکار نیز می‌تواند کمی از مشکلات سیستم بانکی ایران بکاهد اما نباید فراموش کنیم شرایط فعلی حاکم بر اقتصاد ایران و همچنین روابط بین‌الملل کشور می‌تواند پاشنه آشیل اجرایی شدن آن باشد، چون برای استفاده از این راهکار باید سرمایه‌گذاری خارجی داشته باشیم.
رنجبر فلاح معتقد است شاید راهکار چهارم بتواند در شرایط فعلی که بحران دیده‌شده بیشتر از دیگر راهکارهای ارائه‌شده به سیستم بانکی ایران کمک کند به‌این‌ترتیب که می‌توانیم با اصلاح ساختار مدیریتی در شبکه بانکی به صورتی زمینه افزایش بهره‌وری و کارآمدی شبکه بانکی را ایجاد کنیم، با در پی آن اصلاح ساختار نیروی انسانی و ارائه خدمات و سرویس‌های نوین بانکی با افزایش درآمدهای کارمزدی بتوانند اوضاع بانک‌ها را ساماندهی کند.

عماد عزتی / جام جم آنلاین