دولت با خام فروشی، ناکارآمدی خود را نشان داده است

به گزارش جام جم آنلاین سید محمد کاظم رجایی اقتصاددان و استاد در رابطه با وابستگی اقتصاد ایران به فروش نفت خام بیان داشت: فروش کالای اولیه و خرید محصول نهایی برای یک کشور مرادف با فقر است. چرا که ارزش ‌افزوده‌ای در آن ایجاد نمی‌کند، حتی در احادیث داریم، کسی که نهاده اولیه می خرد مالش زیاد می‌شود، اما ما این چرخه را وارونه کرده ایم.
وی افزود: ماده اولیه نفت خام است که ما آن را استخراج می‌کنیم و همین طور هم به صورت خام آن را می‌فروشیم. با این خام‌فروشی ارزش افزوده را به کشورهای اروپایی و کشورهای قدرتمند و ثروتمند منتقل می‌کنیم، آنها این را تبدیل به فرآورده می‌کنند و ارزش افزوده در آن ایجاد می کنند. در حقیقت به جای این که به جای تبدیل نفت به فرآورده خام این محصول را می‌فروشیم.
رجایی بیان داشت: اولین نتیجه این خام فروشی ایجاد اشتغال و ایجاد ارزش افزوده برای بیگانگان است و این در حالی است که خود و جامعه را از اشتغال و ثروتی که ناشی از تبدیل این مواد خام به فرآورده است محروم می‌کنیم.

دولت‌ها با پول نفت ناکارآمدی های خود را جبران می کنند
وی تأکید کرد: بشکه‌ای که الان به اوج خود رسیده و 85 دلار شده است، با تبدیل به فرآورده می‌تواند تبدیل به به سه هزار دلار شود، اما مابه تفاوت این ثروت را با خام فروشی نصیب دیگر کشورها می‌کنیم و خود را از این ثروت انبوه محروم می کنیم. این نکته مهمی است که در تولید نفت خام وجود دارد و این وجه مشترک بین خام‌فروشی است حتی در مورد سنگ معدن هم همین گونه است.
این استاد دانشگاه بیان داشت: سنگ معدن را به ایتالیایی ها می‌دهیم و آنها با کشتی از خلیج فارس حرکت می‌کنند و تا به کشورهای عربی برسند، در طول مسیر این را تبدیل به هر متری چند برابر می‌کنند و در آن ارزش افزوده ایجاد می‌کنند. در حالی که این تبدیل سنگینی ندارد و کار زیادی نمی‌طلبد.
رجایی اضافه کرد: دولت‌ها معمولاً با این پول بادآورده شبیه به یک جوانی هستند که مجموعه املاکی به ارث آن رسیده است، این کارخانه که می‌تواند منشا درآمد مستمر برای زندگی او باشد را می‌فروشد و ناکارآمدی‌ها و ناتوانی‌های خود را با آن پنهان می‌کند.

بزرگ شدن دولت و افزایش رانت محصول فروش نفت خام است
وی با بیان این که خام فروشی و فروش نفت خام یک مامنی برای پنهانکاری ناکارآمدی‌های نظام اجرایی ما در این مدت شده است، گفت: دولت‌ها با پول نفت ناکارامدی‌های خود را جبران می‌کنند. فعالیت اقتصادی باید صورت گیرد تا تولید و تشکیل سرمایه در یک کشور صورت بگیرد اما ما از طریق فروش نفت خام درآمدهای نفتی وارد عرصه جامعه می‌کنیم، هم الگوی مصرف مردم را دگرگون کرده و مردم را مصرف‌زده می‌کنیم و هم به جای انجام فعالیت‌هایی که باید منجر به تولید شود با بودجه نفت ناکارآمدی‌های خود را جبران می‌کنیم.
رجایی تأکید کرد: این طبیعی است که با فروش نفت خام رانت بیشتر می شود، وقتی پول زیادی در اختیار دولت‌ها قرار بگیرند که بتوانند با آن خیلی کارها را انجام دهند این امر طبیعی است که رانت هم ایجاد می شود، چرا دولت این میزان بزرگ شده است؟ اگر دولت می‌خواست هر بخش و نهاد و موسسه‌ای از نهادهای دولتی را بر پایه آن چه که خودش ارزش افزوده ایجاد می‌کند اداره کند این چنین بزرگ نمی شد.
وی اظهار داشت: ناکارآمدی و بزرگ شدن دولت، بروکراسی اداری و رانت ها و فسادهایی که دارد ایجاد می شود نتیجه درآمدهای نفتی است. منشا و ریشه آن حجم پولِ در گردشی که در اختیار یک گروه خاص است هم پول های نفتی است.
وی در رابطه با تأثیر فروش نفت خام بر اشتغال بیان داشت: اگر خام نفروشیم بالقوه با تبدیل نفت به فراورده می‌توانیم هزاران شغل در کشور ایجاد کنیم، اما ما خود را از اشتغال‌های ناشی از این امر محروم می‌کنیم. هر چند پالایشگاه سرمایه‌بر است اما در پالایشگاهی که نفت را تبدیل به مواد می‌کند و یا کالاهای نهایی همانند بنزین تولید می شود اشتغال فراوانی ایجاد می شود.