دبیر جشنواره کتاب شهرستان پارسیان اعلام کرد

حال خوش خواندن همه گیر می‌شود

نمایشگاه کتاب فرانکفورت امسال دهم تا چهاردهم اکتبر برگزار می شود. یادداشتی را در این رابطه اینجا بخوانید.
کد خبر: ۱۱۶۹۵۳۲
«تبادل فرهنگی» و مسئولیت ناشران ایرانی در نمایشگاه فرانکفورت

نمایشگاه کتاب فرانکفورت امسال دهم تا چهاردهم اکتبر (برابر با هجدهم تا بیست و دوم مهر ماه) وارد هفتادمین دوره خود می شود.

این نمایشگاه معتبرترین رویداد کتاب در جهان محسوب می شود. البته رویدادهای مختلفی در حوزه کتاب در دنیا وجود دارد، در همین ماه اکتبر علاوه بر نمایشگاه فرانکفورت چند نمایشگاه دیگر را هم شاهد خواهیم بود.

در نمایشگاه کتاب فرانکفورت بیش از 100 کشور حضور دارند و غرفه دایر می کنند. همچنین بیش از هفت هزار ناشر کتاب های خود را در این مرکز ارائه می کنند.

نکته ای که باید به آن دقت کنیم این است که ویژگی نمایشگاه کتاب فرانکفورت از بُعد کَمّی نیست. مثلا توجه به این موضوع که بیش از 280 هزار نفر از نمایشگاه دیدن می کنند شاید اهمیت چندانی نداشته باشد. نمایشگاه های مرسوم کتاب از جمله نمایشگاه کتاب تهران خیلی بیشتر از این اعداد و ارقام بازدید کننده دارند بنابراین مساله ای که اینجا باید مورد اهمیت قرار بگیرد کیفیت ارائه شده در نمایشگاه کتاب فرانکفورت است. کیفیت، ویژگی اصلی این نمایشگاه را رقم می زند و آن را از تمامی نمایشگاه های کتاب دنیا متمایز می کند.

باید به سایر ویژگی های این نمایشگاه نیز دقت داشته باشیم. نخستین ویژگی کیفی نمایشگاه کتاب فرانکفورت این است که سه روز نخست این نمایشگاه پنج روزه به صورت اختصاصی به ناشران، فعالان صنعت نشر ، نویسنده های حرفه ای و شاخص و همچنین سایر افراد حرفه ای در زمینه خرید و فروش کتاب ارتباط دارد. بازدیدکنندگان عمومی در سه روز نخست امکان بازدید از این نمایشگاه را ندارند و بلیت عمومی هم فروخته نمی شود.

این را می توانیم نخستین ویژگی حرفه ای نمایشگاه قلمداد کنیم ، شرایطی که باعث می شود جمعی از حرفه ای های حوزه کتاب و نشر دور هم جمع شوند. این باعث می شود خیلی از حاشیه های مرسومی که در سایر نمایشگاه ها دیده می شود در نمایشگاه کتاب فرانکفورت کمتر وجود داشته باشد.

در دور روز پایانی، فضای عمومی بر نمایشگاه فرانکفورت حاکم می شود و نگاه و نگرش ناشران و غرفه داران از کشورهای مختلف در دو روز پایانی بسیار متفاوت تر از آن سه روز نخست است. در این دو روز غرفه داران با بازدیدکنندگان ارتباط برقرار می کنند و بروشور پخش می کنند.

البته از آنجایی که قیمت بلیت نمایشگاه بالاست باز هم افرادی که به این نمایشگاه می روند جز اقشار خاص جامعه مثل اساتید دانشگاه ، دانشجویان، نویسندگان و پژوهشگران هستند. در واقع برای هر کسی به صرفه نیست که به این نمایشگاه بیاید. به طور خلاصه بگویم این نمایشگاه عمومی نیست و اختصاصی و حرفه ای است.

این نمایشگاه سالن های اختصاصی برای کتاب های کودک، مذهب، عمومی و ملیت های مختلف دارد.

غرفه های متعددی برای کشورهای مختلف از جمله ایران طراحی می شود. غرفه ایران صدمتر مربع مساحت دارد و تمامی ناشران ایران در این غرفه فعالیت می کنند.

چند نکته درباره نمایشگاه کتاب فرانکفورت وجود دارد. ظاهرا پیش افتتاحیه نمایشگاه امسال رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته است. صدراعظم آلمان در این پیش افتتاحیه حضور داشت و بحث های سیاسی را مطرح کرده است.

در افتتاحیه هم موگرینی رئیس دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا سخنرانی کرد.

به هر روی ایران برای هفدهمین بار در نمایشگاه شرکت می کند. مجموعه برگزار کننده ایرانی حاضر در فرانکفورت تجربه بالایی دارد. در نمایشگاه کتاب فرانکفورت، موسسه نمایشگاه های فرهنگی ایران که زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی این مجموعه است در سال های اخیر از نظر اجرایی بسیار خوب در فرانکفورت عمل کرده است. هر سال متناسب با تغییرات مدیریتی که در بدنه وزارت ارشاد به وجود می آید این مجموعه فراز و فرودهایی پیدا می کند اما مجموعه ای که بیش از یک دهه است در این نمایشگاه فعالیت می کند مجموعه ای یکدست و باتجربه به شمار می آید. در فرم اجرا و مختصات ، غرفه ایرانی نمایشگاه از سوی متولیان ایران به خوبی اداره و مدیریت می شود. گزارش و نظرات بازدیدکنندگان بر روی این نکته صحه می گذارد.

فرصت ها و ظرفیت های نمایشگاه فرانکفورت برای فضای نشر و حرفه ای کتاب در کشور ما نکاتی به همراه دارد. امسال نمایشگاه کتاب یک مهمان ویژه دارد و آن هم کشور گرجستان است.

گرجستان از سال 2014 با یک برنامه ریزی جدی فضای نشر خود را به سمت نمایشگاه کتاب فرانکفورت برده و در واقع هدف گذاری خود را بر روی این نمایشگاه گذاشته است. یکی از اقدامات گرجستان ترجمه آثار فاخر خودشان به زبان آلمانی است. طبق گزارش هایی که یورگن بوس رئیس نمایشگاه ارائه داده است نزدیک به 105 عنوان کتاب از کشور گرجستان به زبان آلمانی ترجمه شده است و 70 ناشر فعال در گرجستان در حوزه زبان آلمانی کتاب منتشر می کنند و با انتشارات ژرمن ها نیز همکاری دارند. این موضوع یعنی برنامه ریزی ویژه.

اگر بخواهیم درباره برنامه ریزی در رابطه با حوزه چاپ و نشر فکر کنیم می توانیم از رویه کشور گرجستان الگو برداری کنیم. برنامه گرجستانی در رابطه با هدف گذاری بر روی نمایشگاه کتاب فرانکفورت باید مورد بررسی قرار بگیرد. کشوری مثل گرجستان فعالیت فرهنگی خودش را در این مسیر قرار داده است. از سویی دیگر نمایشگاه کتاب فرانکفورت نگاهی توسعه ای در رابطه با فعالیت دیگر کشورها دارد. کشورهای دیگر نیز هر چقدر تولیدات به زبان آلمانی داشته باشند از سوی متولیان برگزاری این نمایشگاه بیشتر مورد استقبال قرار می گیرند. این رویه برای هر دو طرف برد و نفع دارد.

با ذکر این مثال می توانیم به صنعت نشر داخل کشورمان نگاه انتقادی داشته باشیم. ما نه تنها در نمایشگاه کتاب فرانکفورت که در کلیه رویدادهای معتبر مربوط به نشر و فعالیت های فرهنگی به نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر که نگاه بین المللی دارند و برای مخاطب بومی سرمایه گذاری می کنند کمتر اقدامات ویژه ای انجام داده ایم. سرعت ما در واقع کمتر است. با گزارش ها و مستنداتی که از نمایشگاه کتاب فرانکفورت وجود دارد و کاملا هم آشکار است ما کمتر آثار ایرانی به زبان های آلمانی، انگلیسی و فرانسوی ترجمه کرده ایم. البته بی انصافی است که بگوییم هیچ اثری در این حوزه وجود ندارد اما واقعا این آثار کم است. توقع زیادی موجود نیست و گزاف هم نمی گوییم، قصد تحمیل بار اضافی هم نداریم اما با توجه به خروجی هایی که در نشر داخلی در عرصه های مختلف اعم از ادبیات مقاومت گرفته تا ادبیات کلاسیک و معاصر و بحث های معرفت شناختی در حوزه علوم مختلف و علوم پایه ، ایران شناسی، باستان شناسی، تاریخ ، مدیریت، اقتصاد از سوی نویسندگان حرفه ای شاهد هستیم می توانیم در حوزه برگرداندن آنها به زبان های آلمانی و زبان های پرجمعیت دنیا مثل کشورهای مختلف قاره اروپا برنامه های داشته باشیم.

این قضیه همت دوسویه ناشران داخلی را می طلبد که با حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت با ناشران کشورهای مختلف ارتباط بگیرند و زمینه های عقد قرارداد و بحث های کپی رایت را زمینه سازی و بسترسازی کنند. اصلا فلسفه نمایشگاه کتاب همین موضوع است و حول ارتباطات تجاری و کار می گردد.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و موسسه نمایشگاه های فرهنگی در دو سال اخیر در قالب طرحی به نام طرح «گرند» فضایی را ایجاد می کنند که ناشران ما با ناشران خارجی و نویسندگان بنام ارتباط برقرار کنند تا آثار خوب به داخل کشور وارد و آثار فاخر ایران نیز به زبان های مختلف برگردانده شود.

گرجستان به عنوان نمونه ای که در حال صادر کردن ادبیات مفهومی خود به زبان آلمانی است می تواند الگوی ما (نه لزوما الگوی ایده آل) باشد. ما هم باید یک برنامه ریزی کامل داشته باشیم چرا که نمایشگاه کتاب فرانکفورت این بستر را دارد که در صورت فعالیت و برنامه ریزی ویژه ما برای هدف گذاری بین المللی موثر باشد.

نمایشگاه کتاب فرانکفورت در طول یک سال جریانی را ایجاد می کند. ناشران در سایت این کتاب ثبت می شوند و بانک ناشران و کتب به وجود می آید. مدتی بعد همان ناشران و کتب در صدر فروش و چاپ قرار می گیرند. ما این اعتقاد را داریم که نظام جمهوری اسلامی در زمینه صدور انقلاب به خارج از کشور اقدامات فراوانی را در چهار دهه اخیر انجام داده است. ما به همت مسئولان اجرایی نزدیک به دو دهه است در نمایشگاه کتاب فرانکفورت حضور داریم. هزینه می شود و زمینه های متعددی به مرحله ساخت و اجرا در می آید تا ناشران داخلی به فرانکفورت می روند. این نمایشگاه می تواند بستر مناسبی برای اشاعه و صدور انقلاب اسلامی در قالب های مختلف فرهنگی باشد. موضوعات سیاسی را می توانیم در لایه های بعدی در نظر بگیریم.

محور بعدی که باید به آن اشاره کنم بحث نگاه انتقادی و آسیب شناسانه به فضای ملی غرفه ایران است. هر رویداد بین المللی وقتی در عرصه جهانی برگزار می شود و ملیت های مختلف در آن شرکت می کنند باید استانداردهای برقراری ارتباط در آن رعایت شود. حداقل استاندارد، «ارتباط زبانی» است. متاسفانه در سال های اخیر ناشران ما کمتر دغدغه ارائه آثاری به زبان های دیگر به خصوص زبان های کشورهای اروپایی را دارند این در حالی است که مخاطبان اصلی این نمایشگاه عمدتا اروپایی و یا عرب زبان های ساکن این قاره هستند.

زبان عربی به عنوان یک زبان مهم و معیار در بازار نشر اروپا بسیار کاربرد دارد و آثاری از هر دو طرف ترجمه می شود. اگر مرجعیت زبان فارسی را در نظر بگیریم حتی زبان عربی هم می تواند برای برگردان آثار ما مناسب باشد و یک تکنیک و راهبرد برای ارائه آثار ما در نمایشگاه کتاب فرانکفورت به شمار می رود. بسیاری از ساکنان اروپا زبان عربی را می فهمند. زبان عربی به عنوان زبان قرآن از دیدگاه دینی و اسلامی برای ما مهم است.

در هر صورت ما باید به زبان بین المللی توجه کنیم. این موضوع به عنوان یک سوژه مهم باید در دستور کار باشد. وزارت ارشاد باید جلسات توجیهی برای ناشران برگزار کند. ما باید از این بستری که هر سال در فرانکفورت برگزار می شود استفاده کنیم.

نکته دیگری که باید بسیار به آن توجه کنیم این است که کشور ایران نماینده یک نظام فکری و یک گفتمان متعالی به شمار می رود و پر از مفاهیم مختلف در عرصه های مادی و معنوی بشر است به همین دلیل ما نباید فقط به جنبه های خاص مثل ادبیات توجه کنیم. با توجه به تحولات دو دهه اخیر غرب آسیا و منطقه پیرامونی نظام و کشور ایران می بینیم که در موضوعاتی مثل مقاومت و جنگ محتوا داریم و جز کشورهای پرچمدار محسوب می شویم. پیشینیه ما در دفاع مقدس گرفته تا اتفاقات دیگری که در سال های اخیر در منطقه افتاد این لزوم را ایجاب می کند تا در نمایشگاه کتاب فرانکفورت این موارد را در نظر بگیریم چون مزیت رقابتی ما در حوزه بین الملل این موضوع به شمار می رود.

تاکید می کنم که ما باید از فرصت های جانبی که در متن این نمایشگاه کتاب اتفاق می افتد استفاده کنیم. یکی از این فرصت ها ارتباط گیری با ناشران، نویسنده ها و فعالان فرهنگی است. وقتی غرفه های ایران برپا می شود، بازدیدکنندگان زیادی به آن جذب می شوند. این سرزدن به غرفه ایران به خاطر ظرفیتی است که نظام جمهوری اسلامی ایجاد کرده است. اما ما هم باید درغرفه ها خروجی و ظرفیت مناسب برای ارائه داشته باشیم. ماندگاری ما به این بستگی دارد که چه محصول و خروجی در این غرفه ها ارائه می دهیم. تصور کنید یک بازدید کننده وقتی وارد غرفه ایران می شود 90 درصد آثار را به زبان فارسی می بیند که اصلا مناسب نیست و جذابیتی برای مخاطب ندارد. ما باید غرفه را به مانند خاک کشورمان در نظر بگیریم و برنامه بهتری داشته باشیم. ناشران باید نگاه ویژه ای به مخاطب اروپایی داشته باشند به خصوص اینکه مقام معظم رهبری در رابطه با تبادل فرهنگی تاکید دارند و ما باید با «هدف گیری قشری» در جریان نمایشگاه کتاب فرانکفورت آن را عملی کنیم.

نباید فراموش کنیم که چشم ملت های مستضعف جهان به نظام جمهوری اسلامی ایران است. ما با جمعیت بالای نزدیک به 600 میلیون نفری مخاطبان اسپانیولی خود در جهان مواجه هستیم. ما باید برای اینها محصول داشته باشیم. ادبیات و علوم خودمان را در حوزه های مختلف در داخل تولید کرده ایم و حالا باید این نگاه را داشته باشیم که این محصول ها را به دیگر کشورها ارائه کنیم. ما پرچمدار مبارزه با استکبار هستیم. ما یک نظام پرچمدار در دنیا محسوب می شویم. این برای ما پوئن منفی است که افراد مختلف وارد غرفه ما بشوند و ما نتوانیم به آنها اثرات مختلف در حوزه های مختلف به زبان های متعدد عرضه کنیم. در آستانه چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی هستیم و هفته دفاع مقدس را هم پشت سر گذاشته ایم. دوستانی که در نمایشگاه کتاب فرانکفورت فعالیت می کنند دینی بزرگی بر گردنشان است. یک کار تبلیغاتی وسیع دارند و باید تبادل فرهنگی را به بهترین شکل ممکن انجام بدهند.

علی قجری - پژوهشگر و کارشناس حوزه نشر و رسانه

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها