انتخابات میان دوره ای آمریکا، رفراندوم دونالد ترامپ است

در این زمینه جام جم آنلاین گفت‌وگویی با امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا داشته تا از وی درباره چند و چون این انتخابات بپرسد که در ادامه می‌خوانیم.

• اهمیت انتخابات میان‌دوره‌ای نمایندگان آمریکا در سال جاری چیست؟
با توجه به فضای سیاسی جهان و همچنین موضع‌گیری‌های جنجالی دونالد ترامپ درباره سیاست خارجی آمریکا از زمان روی کار آمدنش، بسیاری براین باورند که انتخابات میان‌دوره‌ای سال 2018 میلادی دارای اهمیت و جایگاه متفاوتی نسبت به سنوات گذشته خواهد بود. البته نباید فراموش کنیم اولین انتخابات میان‌دوره‌ای برای دولت جدید مستقر در آمریکا به‌نوعی رفراندوم عملکرد دوساله دولت است.

• به موضوع سیاست خارجی آمریکا اشاره کردید، اصولاً سیاست خارجی آمریکا در انحصار کدام‌یک از قوای این کشور است؟
بر اساس قانون اساسی ایالات‌متحده آمریکا، تنظیم سیاست خارجی این کشور در انحصار شاخه اجرایی دولت قرارگرفته است؛ بنابراین قوه مجریه مسئول این کار بوده و شخص رئیس‌جمهور اصلی‌ترین مسئول در تنظیم روابط آمریکا با دیگر کشورهای جهان است. البته نباید فراموش کنیم این تصمیم‌گیری با همراهی و مشورت وزیر خارجه، وزیر دفاع، مشاور امنیت ملی و نهادهای اجرایی ذی‌ربط در مسائل سیاست خارجی صورت خواهد گرفت.

• به‌این‌ترتیب مجلس نمایندگان دخالتی در این زمینه ندارد؟
ببینید، ازآنجایی‌که ایالات‌متحده قاعده‌ای تحت عنوان «نظارت و توازن» وجود دارد، شاخه قانون‌گذاری دولت یعنی قوه مقننه و کنگره هم در برخی امور سیاست خارجی ایفای نقش خواهد کرد. به‌عنوان‌مثال اعلام جنگ، تائید توافق‌ها یا پیمان‌های خارجی، تعیین سفرا و از همه مهم‌تر اختصاص بودجه، چون از این طریق است، مجلس نمایندگان می‌تواند نسبت به مواردی اعمال فشار کند. هرچند در این زمینه باید موردی بررسی کنیم و میزان تأثیرگذاری مجلس نمایندگان را در نظر داشته باشیم.

• در این زمینه مثالی هم دارید؟
مثلاً پیمان آب و هوایی کیوتو یا اساس‌نامه دیوان بین‌المللی کیفری که توسط دولت دموکرات امضاء شد، ولی با مخالفت شدید جمهوری‌خواهان مجلس مواجه شد و آمریکا به پیمان کیوتو نپیوست. همچنین از اساس‌نامه دیوان کیفری بین‌المللی خارج شد. در نقطه مخالف هم تجربه کردیم دولت دموکرات مستقر علی‌رغم مخالفت حداکثری جمهوری‌خواهان توافق‌نامه هسته‌ای یا برجام را پذیرفت؛ بنابراین باید این‌گونه بگوییم که کنگره در برخی موارد تأثیرگذار بوده و در برخی موارد نتوانسته نظر خود را تحمیل کند.

• به موضوع برجام اشاره کردید، آیا انتخابات میان‌دوره‌ای، می‌تواند آمریکا را دوباره به این توافق‌نامه بازگرداند؟
ببینید، ازلحاظ سیاسی اگر کنگره در اختیار حزب دموکرات یعنی رقیب ترامپ قرار گیرد و بخواهد وی را تحت‌فشار قرار دهد بله می‌تواند، اما نباید فراموش کنیم ازلحاظ عملی این کار تقریباً امکان‌پذیر نیست. به این دلیل که ورود و یا خروج آمریکا به یک پیمان یا توافقنامه، ابتدا به اراده قوه مجریه و شخص رئیس‌جمهور بستگی دارد و قوه مقننه نمی‌تواند رئیس‌جمهور را وادار کند که به یک پیمان ملحق بشود یا خیر. اصولاً کنگره می‌تواند از تائید یک توافقنامه زمانی که در سنا در حال بررسی است، سرباز بزند ولی عکس این روند امکان‌پذیر نیست.

• شما به اعمال فشار کنگره به دولت اشاره کردید، منظور شما دقیقاً چیست؟
اجازه بدهید این‌گونه توضیح بدهم که درباره برجام حتی اگر تمام 538 عضو کنگره یک‌صدا باشند، برای اینکه دوباره آمریکا به این توافق‌نامه بازگردد، نمی‌توانند ترامپ را وادار کنند از تصمیم خود خارج شود. فقط می‌توانند با گروکشی از یکی از برنامه‌های وی به سمت محقق شدن خواسته‌هایشان گام بردارند. مثلاً با عدم تصویب بودجه مربوط به یک طرح دولت به رئیس‌جمهور پیغام می‌دهند که تا خواسته کنگره محقق نشود این بودجه‌ای اختصاص نخواهد یافت. در این شرایط ممکن است تغییر رویه در دولت حاصل شود.

• این رویه سابقه داشته است؟
بله قبلاً سابقه داشته؛ اما درباره برجام مشخصاً اینکه تصور کنیم در کشمکش فعلی میان دموکرات‌ها و جمهوری‌خواه‌ها، ممکن است چنین اجماع و اتفاقی رخ دهد، کمی دور از واقعیت است. نکته اینجاست که هنوز برآورد دقیقی از اینکه دموکرات‌ها هر دو مجلس را به دست آورند وجود ندارد. ازاین‌جهت اگر در انتخابات پیشر‌و نتایج بر اساس برآوردهای کنونی باشد؛ دمکرات‌ها مجلس نمایندگان را به دست خواهند آورد، ولی سنا همچنان در اختیار جمهوری خواهان است. پس دور از انتظار است که تصور کنیم کنگره 116 بتواند تصمیم رئیس‌جمهور مستقر درباره برجام را تغییر دهد و ترامپ را وادار کند به برجام بازگردد.

• به‌طورکلی نقش مجلس نمایندگان در سیاست خارجی پررنگ‌تر است یا مجلس سنا؟
به‌طورکلی در عرصه سیاست خارجی، نقش مجلس سنا پررنگ‌تر است. به‌این‌ترتیب که برش و تأثیرگذاری سنا در مقایسه با مجلس نمایندگان در موضوعات مربوط به سیاست خارجی و امنیتی بیشتر و مجلس نمایندگان در مسائل اجتماعی، فرهنگی و بودجه‌نویسی بیشتر تأثیرگذاری دارد.

• برسیم به موضوع استیضاح ترامپ، آیا چنین اتفاقی را می‌توانیم متصور باشیم؟
اجازه دهید این‌گونه پاسخ بدهم؛ همان‌طور که قبلاً اشاره شد اصولاً اولین انتخابات میان‌دوره‌ای که بعد از تغییر دولت آمریکا برگزار می‌شود، به‌نوعی رفراندوم نسبت به عملکرد دوساله دولت جدید است. به‌این‌ترتیب در انتخابات میان‌دوره‌ای آبان ماه مردم نظرشان را اعلام می‌کنند که آیا نسبت به عملکرد دولت مستقر اطمینان دارند، حمایت می‌کنند یا اینکه نسبت به حزب پیروز نگاهی متفاوت خواهند داشت. این در حالی است که به شکل سنتی حزب حاکم یعنی حزبی که انتخابات ریاست جمهوری را به دست آورده؛ در اولین انتخابات کنگره‌ای یا شکست می‌خورد یا کرسی از دست می‌دهد. ازاین‌رو ممکن است در انتخابات آینده جمهوری‌خواهان اکثریت را از دست ندهد، ولی تعداد اکثریتشان کاهش ‌یابد چون روال 4 تا 5 گذشته این‌گونه بوده است. حالا ممکن است نهایتاً استیضاح هم مطرح شود. حالا اگر دموکرات‌ها پیروز میدان باشند احتمالاً استیضاح هم مطرح خواهد شد، استارت این کار باید از مجلس نمایندگان زده شود.

• امسال نیز باید منتظر چنین نتیجه‌ای باشیم؟
به نظر می‌رسد، سال جاری نیز این اتفاق رخ بدهد، فقط باید در نظر داشته باشیم فضای اجتماعی و سیاسی آمریکا کمی نسبت به گذشته متفاوت شده و قالب‌های سنتی را تغییر داده است، بنابراین نمی‌توانیم بر اساس همان سنت و پیشینه آن پیش‌بینی کنیم. چون اگر این‌طور بود انتخابات 2016 به گونه دیگری رقم می‌خورد.

• به‌این‌ترتیب شکست جمهوری‌خواهان به معنای مخالفت جامعه باسیاست‌های ترامپ است؟
بله! برهمان اساسی که گفته شد یعنی جامعه سنت‌ها را کنار ‌گذاشته اگر جمهوری‌خواهان رأی نیاورند یعنی سیاست‌های ترامپ مورد قبول جامعه نبوده است.

• شرایط استیضاح رئیس‌جمهور در آمریکا چیست؟
پیش‌نیاز مطرح‌شدن استیضاح طرح دعوا علیه رئیس‌جمهور و تحت تعقیب قضایی قرار گرفتن وی است. پس اگر پرونده‌ای علیه رئیس‌جمهور باشد که امروز نیست و اتهامی درباره نقض قانون مطرح نشده است، طرح استیضاح امکان‌پذیر است؛ اما یک نکته بسیار مهم اینجاست که رأی نهایی توسط مجلس سنا تعیین خواهد شد. به این معنی که اگر مجلس سنا به این نتیجه برسد که رئیس‌جمهور خطایی نکرده موضوع منتفی خواهد شد.

عماد عزتی / جام جم آنلاین