روز پزشک روز تقدیر یا یادآور مسوولیتی سنگین؟

جام جم آنلاین- روز پزشک روزی است که به نیت ارج نهادن به خدمات پزشکان به بیماران و مددجویان نامگذاری شده است. این روز بسته به کشور و جوامع مختلف، بر اساس رخداد مورد تقدیر در آن روز متفاوت است. در ایران اول شهریور ماه همزمان با زادروز بوعلی سینا به پاس خدمات وی در حوزه پزشکی و تالیفات گرانقدرش به نام روز پزشک نامگذاری شده است.

اولین بار مراسم روز پزشک سی ام مارس 1933در جورجیا آمریکا برگزار شد. در آمریکا روز پزشک توسط کنگره و ریاست جمهوری مورد تصویب قرار گرفته و از سال 1990در تقویم رسمی تثبیت شده است. ارسال کارت تبریک، اهدای گل بر مزار پزشکان، همایش، سخنرانی، مراسم ضیافت و اهدای جوایز از مهمترین برنامه هایی است که در طول این سالها به عنوان بزرگداشت روز پزشک اجرا می شده است. در برزیل روز پزشک 18اکتبر تعطیل رسمی است و بر اساس آن طی مراسمی، کشیشان کاتولیک تولد سنت لوک پزشک را جشن می گیرند. درکوبا روز سوم دسامبر تولد کارلوس فینلی، پزشک کوبایی که از او به عنوان دانشمندی پیشگام در تحقیقات و بیماری تب زرد یاد می شود، جشن گرفته می شود. در هند یکم
ژوئیه روز تولد بیدهان چاندرا روی جشن گرفته می شود. چاندرا روی علاوه بر اینکه پزشک بود به سمت وزارت رسیده بود.

حکمت و طب در ادعیه و احادیث از قداست خاصی برخوردار است و این مساله مسئولیت پزشکان را چندین برابر می کند. تلاش علمی در کنار توکل و استمداد از خداوند متعال برای شفای بیماران نکته ای است که در فرهنگ باستانی و مذهبی ما ریشه و نشانه های بسیاری دارد. خداوند متعال را که به نهان و پیدای آدمی وقوف کامل دارد، طبیب مطلق دلهای دردمند می­دانند و ذکرش را دوا و اسمش را شفا می خوانند. طبیبی که خود طبیبی ندارد و شفا دهنده ای که هرکس را طلب شفا کند شفابخش است.

همچون هر جای دیگر قداست بخشی بیش از حد به جایگاه پزشکی و نقد ناپذیر کردن این مقام می تواند سبب دوری این قشر از آحاد ملت شود و امکان افزایش خطا و فساد را فراهم سازد. از سوی دیگر اغراق در بیان اشتباهات، تحت فشار قرار دادن و تصویب دستور العمل و قوانین سخت و انعطاف ناپذیر در خصوص لغزش های سهوی این قشر فرهیخته می تواند سبب محافظه کاری بیش از حد و بعضا تعلل در تصمیم گیری های مهم و کندکردن مسیر بهبود بیماران شود.

افزایش امید به زندگی و تغییر الگوی بیماری ها از امراض عفونی به بیماریهای قلبی عروقی ریوی و بیماریهای سالمندی سبب رویکرد و نگرش ویژه به انواع طب جدید شده است. اگرچه ظهور رشته­های گوناگون تخصصی و فوق تخصصی سبب ارائه روشهای نوین در تشخیص و درمان بیماری­ها شده است، انواع طب کل نگر و درمانهای غیر جراحی و غیر دارویی از جمله طب فیزیکی، طب مکمل و طب پیشگیری که به تعاملات بیشتر بین پزشک و بیمار نیاز دارند، بیش از پیش مورد توجه بیماران و سیاستگذاران نظام سلامت قرارگرفته است.

رابطه مالی و مادی پزشک و بیمار اگرچه اجتناب ناپذیر است در روزگار اخیر سبب کاهش اعتماد و اطمینان متقابل پزشک و بیمار شده است. از دیگر مواردی که این حس اعتماد را بیش از پیش خدشه دار می­کند، اظهار نظر پزشکان و سایر کادر پزشکی در خصوص عملکرد همکارانشان است. آموزش صحیح علوم پزشکی، در دسترس بودن تجهیزات و امکانات درمانی به روز، حمایت­های اجتماعی کافی، تعرفه­گذاری و پوشش بیمه­ای مناسب و وضع قوانین شایسته در خصوص حقوق بیماران و پزشکان و ضمانت اجرایی آنها از مهمترین چالش­هایی هستند که می­توانند متضمن کیفیت بالای خدمات پزشکی به نیازمندان به شمار روند.

به کارگیری دانش پزشکی در اخذ شرح حال گیری، معاینه دقیق و در نظر گرفتن شرایط زمینه ای سلامت، ملاحظات خانوادگی، شغلی و اجتماعی در راستای انتخاب کم عارضه ترین و مقرون به صرفه ترین روش تشخیص و درمان، بخش مهمی از مهارتهای پزشکی را شامل می شود. به کارگیری این مهارتها در کنار ملاحظات اخلاقی و حرفه ای نوعی هنر به شمار می رود. تلقی بیمار از پزشک و قابلیت های وی در کنار احساس اعتماد و پایبندی بیماران به دستورات پزشکی، کارایی و اثر بخشی مداخلات پزشکی را افزایش می دهد و نهایتاً می تواند به ارتقاء کیفیت زندگی بیماران منتهی شود.

این ارتباط متقابل پزشک و بیمار تحت تاثیر محیط و جامعه است. تبلیغات سوء رسانه ای و خدشه وارد کردن به این رابطه، نتیجه بخشی مراقبتهای پزشکی را می کاهد.

روز پزشک گذشته از روز بزرگداشت و قدردانی و توجه بیشتر بیماران و مردم به این حرفه، به نوعی روز یادآوری جایگاه رفیع طبابت و حکمت برای پزشکان است و تلاش برای اینکه از این جایگاه سوء استفاده نشود و ثوابی که پیش رو نهاده شده به ناصواب و بیراهه طی نشود. یادمان باشد اگرچه مانند هر شغل دیگری ممکن است در موارد معدودی عملکرد افراد شاغل در این حرفه کاملاً منطبق بر اصول اخلاق حرفه ای نباشد، بخش اعظم جامعه پزشکی در تلاشند تا همچون پوشش سفیدشان عاری از هر گونه آلودگی مادی به خدمت بپردازند.

با امید به اینکه اصلاح و به روزسازی طرح های تحول نظام سلامت متناسب با واقعیت های فعلی جامعه سبب تحویل حال پزشکان و بیماران به بهترین حال ها شود.

تنت به ناز طبیبان نیازمند مباد

وجود نازکت آزرده گزند مباد

سلامت همه آفاق در سلامت توست

به هیچ عارضه شخص تو دردمند مباد

دکتر سید احمد رئیس سادات

دبیرانجمن طب فیزیکی ایران