اقتصاد مقاومتی بهترین نسخه برای شرایط اقتصادی امروز ایران است

به گزارش جام جم آنلاین، مقام معظم رهبری نیز طی دیدار اخیرشان با اقشار مختلف مردم به این نکته اشاره فرموده و تاکید کردند: کارشناسان اقتصادی کشور و بسیاری از مسئولین، متّفقاند بر اینکه عامل این حوادث، تحریم‌های خارجی نیست، عامل این حوادث، درونی است. نه اینکه تحریم‌ها اثر ندارد؛ چرا، تحریم‌ها هم اثر دارد؛ امّا عمده تأثیر، مربوط به عملکردها است. جام جم آنلاین در این زمینه گفت‌وگویی با دکتر بهنام ملکی، اقتصاددان داشته که در ادامه می‌خوانیم:
• با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری، منظور ایشان از مشکلات داخلی چیست؟
اگر بخواهیم مشکلات اقتصادی فعلی ایران را بررسی کنیم اصولا با دو عامل داخلی و بیرونی سروکار داریم که به نظر بنده نقش عوامل داخلی در ایجاد نوسان‌ها و مشکلات اخیر پررنگ‌تر است از عوامل خارجی مثل تحریم‌ها، بنابراین قطعا ایشان با درایتی که در مسایل دارند قطعا به این نکته اشاره فرموده‌اند.
• منظورتان از اثرگذاری بیشتر عوامل داخلی دقیقا چیست؟
ببنید؛ وقتی صحبت از تاثیرپذیری یا تاثیرگذاری داریم باید توجه داشته باشیم که داخل ایران باید شرایطی مهیا شده باشد که عوامل خارجی بتوانند اثرگذاری داشته باشند. پس اگر عوامل داخلی یا همان مدیریت داخلی ما دقیق‌تر، علمی‌تر عمل می‌کرد، قطعا بخشی از مشکلات و شرایط فعلی تعدیل می‌شد و می‌توانستیم اوضاع را بهتر مدیریت کنیم. اصولا ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم عوامل خارجی به نفع ما کار کنند. هرچند عوامل خارجی را نیز باید مشخص کنیم. اجازه دهید دوباره به فرمایشات مقام معظم رهبری اشاره کنم که ایشان هم دقیقا و مشخصا به همین نکته با ارایه مثال فروش ارز و سکه اشاره فرمودند.
• درباره مشخص کردن عوامل خارجی بیشتر توضیح دهید.
خوب یکبار ما صحبت از تحریم‌ها و کارشکنی غرب علیه اقتصاد ایران می‌کنیم و گاهی قرار است درباره نفت سخن بگوییم. اینها با یکدیگر کاملا متفاوت هستند. به عنوان مثال نفت در اقتصاد ایران یک عامل خارجی است، ولی به دلیل تعبیر اشتباه می‌بینیم به‌جای اینکه درآمدهای نفتی برای اقتصاد کشورمان امتیاز بحساب آید بیشتر مشکل آفرین بوده است.
• بسیاری از دستاوردهای اقتصادی و رشد اقتصادی مربوط به درآمدهای نفتی بوده چطور آن را مشکل آفرین می‌دانید؟
نکته خوبی اشاره کردید، شرایط فعلی اقتصاد ما بیانگر آن است که درست از درآمدهای نفتی استفاده نشده است. چون با استفاده از این درآمدها هزینه‌های جاری و مخارج کشور را پرداخته‌ایم، نه اینکه آنها را در انتقال فناوری یا سرمایه‌گذاری بکارگیریم. پس اصولا درآمدهای نفتی در خدمت واردات کالاهای مصرفی بوده که اصولا فساد یا رانت هم همراه داشته است.
• بازگردیم به تحریم‌های آمریکا؛ تاثیر این اتفاق در اقتصاد ما چه بود؟
اصولا این تحریم‌ها از نظر بار روانی در اقتصاد ایران مشکل ساز شد و بهم‌ریختگی در قیمت‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها ایجاد کرد. درحالی که اگر عوامل داخلی یا همان مدیریت آمادگی کامل داشتند می‌توانستند این روند را هم به حداقل خود کاهش دهند و کمترین تاثیرپذیری را در کشور می‌دیدیم. من معتقدم در سطح دولت، مجلس، قوه قضاییه و رسانه‌ها این موضوع خوب پرداخته نشد و خوب تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی نشده است.
• چه کاری باید انجام می‌شد که اتفاق نیافتاده است؟
ببینید؛ همه می‌گوییم امروز در جنگ اقتصادی با آمریکا هستیم، پس باید از قبل برای این شرایط آمادگی ایجاد می‌کردیم، یعنی اینکه گلوگاه‌های خروج ارز از کشور، گلوگاه‌های مصرف‌زدگی را می‌بستیم و موانع تولید را هم حذف می‌کردیم. تا وقتی وارد کارزار می‌شدیم کمترین نوسان را به خود می‌دیدیم. این اتفاق نیفتاد و امروز می‌بینیم مشکلات ایجاد شده و بالاترین مقام کشور نیز به آن اشاره فرموده‌اند.
• بسیاری از مسولان اشاره به رفع موانع تولید داشتند. چطور هنوز موانعی را مقابل تولید می‌بینید؟
این مشکلی است که هرگز در ایران برطرف نشده، چون هر تولیدی را اقتصادی می‌پنداریم، اصولا آن تولیدی قابل قبول است که مغزافزاری باشد نه سخت‌افزای یا منبع افزاری. منظور این است که تولید باید دانش بنیان بوده و زمینه رشد و توسعه علوم، فنون و فناوری را داخل کشور ایجاد کند.
• اقتصاد دانش بنیان مدتی است که داخل ایران مطرح شده است، یعنی هنوز در این زمینه عقب هستیم؟
پاسخ به این سئوال نیاز به توضیح دارد، بله شما درست می‌فرمایید. خیلی کارها انجام شده، ولی آیا همه این فعالیت‌ها واقعا دانش بنیان بوده است؟ برخی فعالیت‌ها و صادراتی که در ایران اتفاق افتاده در واقع کلیه فروشی بوده و اقتصاد کشورمان را به توسعه نرسانده است. چون چیزی غیر از خام فروشی نیست. درست اشاره می‌کنید کلمه دانش‌بنیان مدت زیادی است که مطرح شده، ولی بیشتر از آن سوء استفاده شده تا استفاده، گروهی آمده‌اند امتیازاتی گرفته‌اند و فعالیت‌هایی دیگری را دنبال کرده‌اند. به همین دلیل اقتصاد ایران ضربه خورده است.
• راهکار برطرف شدن این نقیصه چیست؟
خوب وقتی طرحی برای حمایت از اقتصاد دانش بنیان ارایه می‌کنیم و مشوق‌هایی می‌دهیم باید، جرایمی را هم در صورت تخلف مدنظر داشته باشیم. تا سوء‌استفاده و فساد شکل نگیرد. هرچند بهتر است ابتدا تفسیرهای خودمان را از این کلمه متفاوت کنیم و وقتی به اجماع رسیدیم برای آن برنامه‌ریزی کنیم. به عنوان مثال بعضا دیده شده که افتتاح یک دامداری را طرح دانش بنیان مطرح کرده‌اند، خوب این کاملا اشتباه است.
• یکی از راهکارهای مطرح شده از سوی مقام معظم رهبری برای مقابله با عوامل خارجی مثل تحریم‌ها اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بوده است، چرا در این زمینه نتایج قابل توجهی نمی‌بینیم؟
اقتصاد مقاومتی یعنی تاب‌آوری اقتصاد در مقابل تکانه‌ها، آسیب‌ها و کارشکنی‌های خارجی. ولی در شرایط فعلی دیدیم بودجه‌های کلانی که ناشی از درآمدهای نفتی بوده را خرج کرده‌ایم و چون تفسیر دقیق و درستی از اقتصاد مقاومتی نبوده نتایج قابل قبولی هم تجربه نشده است. اصولا اقتصاد مقاومتی یعنی کاهش وابستگی و انعطاف‌پذیری بالای اقتصاد درکنار کاهش خام فروشی.
• پیش‌زمینه‌های اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی را چه می‌دانید؟
من فکر می‌کنم اولین محور اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی رانت‌زدایی و فسادزدایی است که در نهایت حمایت استراتژیک از تولید برای ساخت و عرضه کالاهای با کیفیت و قابل ارایه در بازارهای بین المللی می‌توان آن را تعبیر کرد. پس تولید سنتی یا خام فروشی هیچ جایگاهی در این نوع از اقتصاد نداشته و ندارد.
• برای برون رفت از شرایط و مشکلات فعلی اقتصاد چه پیشنهادی دارید؟
اجرای دقیق، اصولی، منطقی، علمی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی که اصلی‌ترین پیش نیاز آن اعتماد مردم به دولت است. به این ترتیب توصیه می‌شود دولت باید بگونه‌ای عمل کند که اعتماد مردم به سیاست‌های اقتصادی خود را افزایش دهد.
• به اعتماد مردم اشاره کردید، فکر نمی‌کنید راهکارهای داخلی با چالش یا بن بست مواجه می‌شوند؟
خیر؛ چنین نیست؛ قبلا اشاره کردم اصولا خارجی‌ها قرار نیست راهکارهایی در راستای منافع ملی ایران ارایه کنند. پس اگر به دنبال راهکار هستیم باید داخل کشورمان آن را جست‌وجو کنیم. بازهم به فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری اشاره می‌کنم ایشان تاکید فرمودند باید عملکرد داخلی اصلاح شود. من پیشنهاد می‌دهم کاهش تصدی‌گری دولت و اجرای دقیق اصل 44 می‌تواند راهکار مناسبی برای این منظور باشد.
• پیشنهاد شما برای رونق تولید چیست؟
مالیات بر عایدی سرمایه یا فعالیت‌های غیرمولد، یعنی اگر فردی از راه دلالی یا واسطه‌گری به منافع اقتصادی دست یافت باید مالیات آن را بپردازد تا نه تنها مانعی برای توجه بیشتر مردم به این نوع فعالیت اقتصادی غیرمولد باشد، بلکه درآمدهای مالیاتی دولت برای ایجاد زیرساخت‌ها نیز افزوده شود. این راهکاری است که می‌تواند منجر به آرام‌گرفتن سرمایه‌ها در بخش مولد اقتصاد کشورمان بشود.
• گروهی بر آزاد سازی اقتصادی تاکید دارند، نظر شما چیست؟
اینکار ممکن است به نوعی مثبت باشد. اما قبل از آن باید توان و قدرت اقتصادی مردم تقویت شود. پیشنهاد من این است که معیشت و رفاه مردم در قالب رفاه‌کارت در نظر گرفته شود. پس از آن اقتصاد آزاد با نظارت دقیق دولت برای توسعه ایران بکار گرفته شود.

عماد عزتی / جام جم آنلاین