ژئوپلتیک عمدتا بر تاثیر دو عامل " قدرت" و "مکان" بر یکدیگر تکیه دارد . تاثیر مکان بر قدرت به حدی است که گاه قدرت به تمامی تحت الشعاع حساسیت مکانی قرار می گیرد. به عبارت دیگر در مفهوم ژئوپلتیک ، ویژگی های جغرافیایی یک منطقه می تواند به راحتی قدرت سیاسی و نظامی آن را در مقایسه با دیگر مناطق تا چند برابر افزایش دهد.
کد خبر: ۱۱۵۷۸۴۵
پیامدهای بحران آفرینی در کانون ژئوپلتیک ایران

جام جم آنلاین- اهمیت جغرافیا و همکنشی آن با قدرت و سیاست به حدی است که بیشتر مواقع معادلات مرسوم و عادی برای بیان ویژگی های ژئوپلتیک یک منطقه نارکاآمد به نظر می رسد.

در این میان جغرافیای سیاسی ایران یک پدیده کاملا استثنایی محسوب می شود. چنانچه در جهان به لحاظ جغرافیای سیاسی فقط 3 نقطه بسیار حساس وجود داشته باشد ، قطعا سرزمین ایران یکی از آن سه نقطه خواهد بود.

موقعیت ژئوپلتیک منحصر بفرد ایران موجب شده است که این سرزمین نه فقط امروز بلکه همواره بخش مهمی از معادلات منطقه ای و جهانی باشد.

این ویژگی موجب شده است که از دید صاحبنظران ، ایران قلب و مرکز ژئوپلتیکی منطقه در نظر گرفته شود، به گونه ای که هر نوع بحران و یا تغییر و دگرگونی در این سرزمین می تواند مستقیما شرایط ژئوپلتیکی کشورهای منطقه خاورمیانه را برهم بزند و در سطح جهانی نیز تغییرات و پیامدهای جدی به همراه داشته باشد. این تحولات بسته به میزان مداخله در ژئوپلتیک ایران می تواند تا مرز تغییرات ژئواستراتژیک در سطح جهانی نیز پیش برود.

موقعیت گذرگاهی در جهت های مختلف، منابع خام، ژئوپلتیک انرژی، ضریب نفوذ منطقه ای بالا، تولید چشمگیر دانش و دسترسی فوق العاده و وسیع به آبهای آزاد، از نظر جغرافیای سیاسی موقعیت بسیار ویژه و منحصر بفردی برای ایران بوجود آورده، به گونه ای که این سرزمین را از دیگر مناطق جهان متمایز کرده است .

ایران تنها کشوری است که حوزه نفت خیز دریای خزر را به خلیج فارس متصل می کند، حدود 75 درصد ذخایر نفت جهان بین حوزه دریای خزر و خلیج فارس قرار دارد. اشراف مقتدرانه ایران در این منطقه بی شک یکی از عوا مل اصلی ثبات در منطقه است، بدون ایران هیچگونه ثبات سیاسی، اقتصادی و امنیتی در منطقه حایل بین دریای خزر و پهنه خلیج فارس قابل تحقق و تصور نیست.

این ویژگی ها واقعیتهای انکار ناپذیری هستند که در ادوار مختلف و مخصوصا در قرن بیستم و بیست و یکم از دید کارشناسان و نظریه پردازان عرصه جغرافیای سیاسی دور نمانده و همگی به آن اذعان و اعتراف داشته اند.

مکیندر (1) نظریه پرداز برجسته حوزه ژئوپلتیک ، ایران را بخش مهمی از هارتلند می داند. ماهان (2) در نظریه ای تحت عنوان "قدرت دریایی" برای ایران موقعیت گذرگاهی قایل است. کوهن (3) در نظریه "ساختار ژئوپلتیک جهان"، ایران را بخش مهمی از خاورمیانه می داند که می تواند منشاء تحول باشد. فولر (4) در اثر خود تحت عنوان "ژئوپلتیک ایران ؛ مرکز جهان" به صراحت ایران را قلب و مرکز جهان توصیف می کند.

این در حالی است که در دهه های گذشته قدرتهای فرامنطقه ای هر از گاهی براساس منافع خود تلاش کرده اند این حوزه عظیم ژئوپلتیک را مورد تهدید قرار دهند.

گرچه این تهدیدات تا کنون در درون مرزهای تبلیغات رسانه ای و جنگ روانی محصور مانده ولی همین اندازه نیز توانسته بسیاری از معادلات منطقه ای و حتی بین المللی را تحت تاثیر جدی قرار دهد. این شرایط بوضوح از حساسیت بالا و منحصر بفرد ژئوپلتیک ایران حکایت می کند.

نگرانی کشورهای منطقه و نیز اضطراب دولتهای فرامنطقه ای نسبت به بروز هرگونه بحران در ژئوپلتیک ایران به روشنی از تاثیر تحولات این منطقه بر کل جهان حکایت می کند.

این حوزه ژئوپلتیک در طول تاریخ چند هزار ساله خود هر از گاهی مورد تهدید عوامل و نیروهای خارجی قرار گرفته ولی به لحاظ ویژگی های منحصر بفرد همواره و با عظمت به بقای خود ادامه داده است .

نکته حایز اهمیت اینکه جنگ روانی و تبلیغاتی که اخیرا علیه حوزه ژئوپلتیک ایران از سوی کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای و بویژه از سوی آمریکا به عمل می آید نمی تواند جدای از تهدیدات پیشین ارزیابی شود.

براساس شواهد تاریخی و نیز به اذعان و اعتراف دانشمندان و نظریه پردازان علم جغرافیای سیاسی، ژئوپلتیک ایران سلاح بسیار استراتژیکی است که در کنترل ایرانی ها است و هیچ سلاحی یارای برابری با آن را ندارد. به عبارت دیگر هرگونه مداخله در قلب ژئوپلتیک ایران به منزله ایجاد بی ثباتی و ناآرامی در تمامی منطقه و حتی جهان است.

به بیان روشن تر ، چنانچه به فرض محال ایران در صورت هر گونه مداخله مستقیم و یا غیرمستقیم نخواهد و یا حتی نتواند از خود دفاع کند ( که البته بخوبی می تواند) ، در آن صورت ویژگی های منحصر به فرد ژئوپلتیک این سرزمین از آنچنانی وزنی برخوردار است که هرگونه بحران آفرینی در آن به منزله ایجاد بحران و نابسامانی در کل منطقه و جهان است و می تواند عوامل بوجود آورنده بحران را مضمحل کند.

محمدرضا عرفانیان

تحلیلگر مسایل بین الملل

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها