چگونه از مصرف برق پول دربیاوریم؟

نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کشور ما تاکنون با مشارکت مردم و بخش خصوصی ساخته شده است و نیروگاه دولتی در این حوزه فعال نیست تا هم در هزینه‌ها صرفه‌جویی شده، هم فرصتی به بخش خصوصی برای مشارکت جدی در تولید انرژی داده شود.

به این ترتیب تقریبا هر هفته یک یا دو نیروگاه در کشور افتتاح می‌شود. در واقع سکان این صنعت در دست بخش خصوصی است و نیروگاه‌های کوچک خانگی نیز می‌توانند در تامین انرژی به این شکل اثرگذار باشند.

دکتر سیدمحمد صادق‌زاده، معاون وزیر نیرو و رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر در گفت‌وگوی ویژه 31 مرداد برنامه روی خط خبر در شبکه خبر، با اشاره به این‌که کشور ما از نظر نرخ رشد در این زمینه در رده‌های بالا قرار دارد، در این باره توضیح داد: کشور ما نسبت به سایر کشورها در بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر، از نظر نرخ رشد در رده‌های بالا قرار داد و نرخ رشد در سال 96 نسبت به 97 حدود 70 درصد بوده است. اما به‌دلیل دیر وارد شدن به این حوزه از نظر میزان استفاده از این انرژی‌ها هنوز رتبه چندان بالایی نداریم. با این حال با این نرخ رشد می‌توان امیدوار بود بتوانیم این موضوع را جبران کنیم.

وی افزود: ظرفیت بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر اکنون به بیش از 610 مگاوات رسیده است و ماهانه بین 30 تا 40 مگاوات به این ظرفیت اضافه می‌شود.حدود 35 درصد انرژی‌های تجدیدپذیر از انرژی خورشیدی تامین می‌شود، 45 درصد به نیروی باد و 20درصد به نیروگاه‌های کوچک آبی و نیروگاه‌های زباله‌سوز تعلق دارد.

به گفته دکتر صادق‌زاده در حال‌ حاضر نیروگاه‌های آبی تولید برق کمتر و تقریبا کمتر از نصف ظرفیت تولید خود کار می‌کنند.

او درباره راه‌حل جایگزین برای حل این مشکل معتقد است: اگر حدود چهار تا پنج هزار مگاوات انرژی حاصل از نیروگاه‌های تجدیدپذیر جایگزین نیروگاه برق‌آبی شود، برای سال‌های آینده مشکل کمبود برق مثل امسال وجود نخواهد داشت.

دکتر صادق‌زاده همچنین اشاره کرد: در یک تا دو سال آینده می‌توان دو تا سه هزار ظرفیت مورد نیاز برق را انرژی‌های تجدیدپذیر تامین کرد.

سرمایه‌گذاری برای آینده

در کشور ما سوخت‌های فسیلی تقریبا رایگان در اختیار نیروگاه‌ها و مصرف‌کنندگان قرار دارد و به همین علت طبیعی است که افراد به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر که با قیمت واقعی ارائه می‌شود، ترغیب نشوند. در چنین شرایطی هر انرژی دیگری در مقایسه با هزینه سوخت‌های فسیلی، پرهزینه به نظر می‌رسد؛ بنابراین استفاده بیشتر از منابع انرژی تجدیدپذیر در صورتی تاثیرگذار است که مقیاس استفاده از آن در سطح کشور افزایش پیدا کند.

تاکنون به‌دلیل گستردگی پایین استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، هزینه استفاده از این تجهیزات در مقایسه با تجهیزات مورد نیاز برای استفاده از سوخت‌های فسیلی بیشتر بود، اما در دو سال گذشته چون مقیاس افزایش پیدا کرده، هزینه‌ها در کشور ما هم مثل بقیه کشورها کاهش پیدا کرده است. بعلاوه این نیروگاه‌ها نیاز به سوخت‌رسانی ندارند و با الگوی مصرف بخصوص در تابستان همخوانی دارند.

اقلیم کشور ما به شکلی است که بیشترین میزان مصرف برق در فصل تابستان رخ می‌دهد و بیش از 70 درصد تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر مربوط به فصل تابستان است.

رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر این همخوانی را بسیار کمک‌کننده می‌داند که با کمک آن تا انتهای برنامه ششم، می‌توان به جای 5درصد، روی تامین 10 درصد انرژی با کمک منابع تجدیدپذیر حساب کرد. این نیروگاه‌ها علاوه بر مصرف سوخت، مصرف آب بسیار کمتری هم دارند و از این نظر هم ارزشمند هستند. به همین دلیل انرژی خورشیدی حتی در زمین‌های کشاورزی نیز می‌تواند به کار گرفته شود و نگرانی از مصرف آب وجود نداشته باشد.

شرایط تجهیز واحدهای کوچک تامین برق تجدیدپذیر

به‌منظور تجهیز یک نیروگاه خورشیدی بر بام یک خانه، محدودیتی از نظر نوع ساختمان برای تجهیز نیروگاه برق وجود ندارد.

به‌طور میانگین برای هر خانواده با مصرف متوسط، بین دو تا 5/2 کیلووات در ساعت برق لازم است و هر مشترک می‌تواند تا پنج کیلووات تجهیزات نصب کند که حدود 30 میلیون تومان سرمایه‌گذاری نیاز دارد. برای تولید هر دو کیلووات برق به حدود 12میلیون تومان سرمایه و نیز به فضایی به مساحت شش متر مربع روی بام نیاز است.

در ساختمان‌های جدید این امکان نیز وجود دارد که صفحه‌های خورشیدی در نمای ساختمان نصب شود که هم منظره زیبایی دارد و هم فضای بام را اشغال نمی‌کند.

با این حال باید توجه داشت این موضوع در کشور ما بحثی جدید است؛ برای مثال یک ساختمان پنج طبقه می‌تواند تا 25 کیلووات نیروگاه خورشیدی نصب کند و برای هر واحد حدود 800 هزار تومان در ماه درآمد ایجاد می‌کند.

رئیس سازمان انرژی‌های تجدید پذیر تصریح می‌کند: در دو سال گذشته 1500 نیروگاه کوچک در کشور ایجاد شده است. همچنین بالای سوله‌های حدود 50 واحد صنعتی نیز نیروگاه برق خورشیدی نصب شده است.

نکته قابل توجه درباره تجهیزات تامین انرژی خورشیدی این است که این تجهیزات طول عمر زیادی دارند و نیاز به تعمیر و نگهداری خاصی وجود ندارد. بنابراین با انتخاب تجهیزات باکیفیت، هزینه بهره‌برداری بسیار کم و نزدیک به صفر است.

برای فروش این برق، در هر شهر و شهرستان، شهروندان می‌توانند به شرکت‌های توزیع برق مراجعه و در وبگاه‌های این مراکز نحوه ثبت‌نام را مطالعه کنند. نیروگاه در فاصله‌ای کمتر از دو روز نصب می‌شود و برای هر خانوار ایجاد درآمد ماهانه می‌کند.

چالش‌های پیش‌رو

وقتی اعضای یک ساختمان قصد تجهیز و استفاده از نیروگاه خورشیدی تجدیدپذیر را برای ساختمان پیدا می‌کنند، باید چند نکته را در نظر بگیرند. نخست این‌که تجهیز یک ساختمان به نیروگاه تجدیدپذیر خورشیدی در نگاه نخست نسبت به مصرف برق شهری صرفه اقتصادی ندارد.

گرچه نور خورشید یک منبع بی‌پایان و رایگان انرژی است، اما بهره‌برداری از آن هزینه‌بر است. در واقع در صورت استفاده از تجهیزات باکیفیت و بهره‌برداری طولانی‌مدت از این انرژی می‌توان گفت پس از چند سال استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به صرفه خواهد بود.

نکته دوم درخصوص مواردی است که معمولا هنگام تجهیز یک نیروگاه خورشیدی خانگی در نظر گرفته نمی‌شود و آن هزینه تامین و نصب تجهیزات است.

همچنین نگهداری این تجهیزات گرچه هزینه زیادی ندارد، اما در صورت سوختن سلول‌های خورشیدی، هزینه تعویض سلول‌ها باید در نظر گرفته شود.

نکته سوم به یکی از چالش‌های استفاده از انرژی خورشیدی مربوط بوده و آن مواجهه با روزهای ابری، بارانی و برفی است. البته این موضوع در کشور ما که به‌طور متوسط حدود 300 روز آفتابی برای بیشتر مناطق وجود دارد، چندان قابل توجه و بحرانی نیست. در این حالت ذخیره انرژی برای روزهایی که خورشید مستقیم نمی‌تابد، می‌تواند راه حلی برای رفع این مساله باشد.

در نهایت باید در نظر داشت در کشور ما به‌دلیل ارزان بودن برق، استفاده از سیستم برق خورشیدی به صرفه به نظر نمی‌رسد.

این در حالی است که نرخ خرید برق تجدیدپذیر هنوز رقمی به صرفه نبوده و به‌دلیل افزایش نیافتن قیمت خرید در بازه‌های چهار ساله قرارداد، استقبال چندانی از فروش برق نمی‌شود اما موضوعی که باید به آن توجه شود، تاثیر مثبتی است که استفاده از انرژی تجدیدپذیر روی حفظ منابع انرژی تجدیدناپذیر دارد. برقی که ما امروز با هزینه پایین مصرف می‌کنیم، سرمایه سال‌های آینده است که نباید به این سرعت تمام شود.

علاوه بر این با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر هم مصرف سوخت‌های فسیلی نیز در یک بازه چند ساله به شکل محسوس کاهش پیدا می‌کند و هم استفاده از آب برای تولید برق به روش فسیلی به شکل چشمگیری کاهش می‌یابد.

هزینه تجهیز نیروگاه برق تجدیدپذیر

وزارت نیرو با هدف اصلاح الگوی مصرف انرژی، تعرفه خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک را از 19 اردیبهشت 1395 در وبگاه رسمی سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر به نشانی Satba.gov.ir به این شرح اعلام کرده است:

برق تولیدشده در نیروگاه‌های تجدیدپذیر بادی با ظرفیت یک مگاوات و کمتر با نرخ پایه 570 تومان بر کیلووات ساعت، نیروگاه‌های تجدیدپذیر خورشیدی با ظرفیت صد کیلووات و کمتر با نرخ 700 تومان بر کیلووات ساعت و نیروگاه‌های خورشیدی با ظرفیت 20 کیلووات و کمتر با نرخ 800 تومان بر کیلووات ساعت خریده می‌شود.

این قرارداد خرید، دوره بیست ساله را در برمی‌گیرد و در طول این دوره و پس از آن، سرمایه‌گذار مجاز به فروش برق داخل کشور در قالب قرارداد دوجانبه، بورس انرژی، بازار برق یا هر قالب دیگر مورد تائید این وزارت خواهد بود. با این حال در این قرارداد اشاره‌ای به افزایش پلکانی قیمت با توجه به تورم سالانه نشده است.

به گفته دکتر صادق‌زاده، بخش دولتی قصد تجهیز نیروگاه خورشیدی ندارد و معاون وزیر نیرو به مردم این اطمینان را می‌دهد که صددرصد نیاز این انرژی به کمک مردم تامین شود.

در حال حاضر بخش خصوصی در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر حدود ده هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده است ، در حالی‌که این هزینه‌ای نبود که دولت بتواند انجام دهد.

راه‌اندازی هر یک نیروگاه پنج کیلوواتی، حدود 30 میلیون تومان هزینه دارد، در حالی که ماهانه حدود 800 هزار تومان درآمد ایجاد می‌کند. بنابراین به گفته معاون وزیر نیرو، این کار در کمتر از پنج سال بازگشت سرمایه دارد.

رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر تأکید کرد: تجربه به ما نشان داد با نصب اولین نیروگاه‌ها مشخص شد، نیروگاه‌های بعدی باید با چه ظرفیت‌هایی، در چه نقاطی و با چه روش‌هایی نصب و آماده بهره‌برداری شوند.

به این ترتیب فناوری مناسب برای کشور ما مشخص شده و تا دو سال دیگر که میزان بهره‌وری این نیروگاه‌ها به شکل عملی به دست آید، تجربه بسیار موفقی کسب کرده‌ایم که در نتیجه آن می‌توانیم به این سیستم اطمینان کنیم.

سپیده شعرباف / گروه دانش جام جم