جام زهر «بی‌بی‌سی»

به عقیده رفیق شفیق، همه اینها حلقه‌هایی از یک حرکت نسبتا هماهنگ برای روایت متفاوتی از تاریخ- بخصوص بخش معاصرش -است که به کار جمهوری اسلامی نیاید و دامن او را لکه‌دار بنماید. تاریخ، علم ریاضی یا فلسفه نیست که قواعد مسلم داشته باشد و نوع روایت بر پذیرش یا عدم پذیرش آن تاثیر داشته باشد.

کسی که تاریخ را روایت می‌کند باید جای سفتی ایستاده باشد. لاجرم همیشه، موضع بخشی از نادیده در روایت تاریخی است.

این‌گونه است که روایت واقعیت از زبان رسانه‌ای مانند بی‌بی‌سی یا من‌‌و‌تو یا دیگر رسانه‌های فارسی‌زبانی که انگیزه چندانی برای همراهی با حرکت عمومی مردم ایران ندارند، حتی اگر با تحریف و وقایع نادرست تاریخی هم همراه نباشد - که معمولا این گونه نیست - لاجرم به دلیل ایستادن در جایی که نسبت اپوزیسیون با جمهوری اسلامی پیدا می‌کنند انطباق چندانی نخواهد داشت با روایتی که ریشه در فرهنگ و جغرافیای ایران دارد.

حال از این منظرگاه است که باید مستندهایی مانند جشن‌های 2500 ساله پهلوی که در من و تو به نمایش درآمد یا دیگر مستندهایی مانند رضاخان یا همین مستند اخیر بی‌بی‌سی فارسی درباره پذیرش قطعنامه را تحلیل کرد.

با این نگاه، چنین تولیداتی دیگر کارهایی پراکنده با جذابیت ژورنالیستی تاریخی نیستند که صرفا نوکی به گذشته می‌زنند.

اینها در حکم کوپه‌های قطاری خواهند بود که مسافران خود را از ریل و مسیر متفاوتی به تماشای تاریخ می‌برند و واقعیت‌های تاریخی در خدمت یک دستگاه تحلیلی خاص خواهند بود که در یک نگاه کلان، آب آن به آسیاب امثال بریتانیایی‌هایی می‌ریزد که در یکی دو قرن اخیر، ید طولایی در بدنامی در این سرزمین دارند.

دقیقا از همین منظر هم می‌توان به اهمیت تولیدات فرهنگی و رسانه‌ای تاریخی مانند فیلم‌های سینمایی (سیانور، ماجرای نیمروز و امکان مینا) که در این سال‌ها تا حدی مطمح نظر فرهنگی‌سازها و فرهنگی‌نویس‌های داخلی قرار گرفته پی برد.

چنین آثاری فارغ از کیفیت‌شان در حکم همان کوپه‌هایی هستند که مسافران خود را در خلاف جهت قطارهای بیگانه به روایت تاریخ می‌برد.

با فرض این‌که روایت بیگانه با تحریف همراه نباشد، شاید واقعیت‌های تاریخی برای هر دو روایت در حکم مواد اولیه یکسان باشد، اما نظام تحلیل متفاوت، استفاده از مواد تاریخی یکسان را به نتایج متفاوتی ختم خواهد کرد.

محمدصادق علیزاده

دبیر فرهنگ و هنر