همه ‌چیزگرام

او گفته «دادستانی کل کشور به عنوان مدعی العموم به این موضوع ورود کرده است، دادستانی کل وظیفه خود می‌داند با کسانی که از احساسات پاک مردم سوءاستفاده می‌کنند و اخیراً هم در تلویزیون یک موردی بوده است، برخورد کند.» حجت‌الاسلام مصدق علت در دستور کار قرار گرفتن فیلترینگ این شبکه اجتماعی را سوء استفاده برخی سودجویان از احساسات پاک مردم و کلاهبرداری عنوان کرده است.

این موضوع به نظر می‌رسد که می‌تواند خوراک چند روز رسانه‌ها باشد و به این واسطه ذهن مخاطبان را از موضوعات دیگر مانند خرمشهر، دلار، بازار، نفت و... منحرف کند. اما به این بهانه می‌توان سراغ این شبکه اجتماعی رفت و مثبت و منفی آن را مرور کرد. اما این یک روی سکه ماجرای شبکه‌های اجتماعی است، برخوردی که طی سال‌های ظهور شبکه‌های اجتماعی از سوی کشورهای مختلف در قبال این رسانه‌های نوظهور اتخاذ شده، اما روی دیگر سکه رویدادهایی است که به رهبری شبکه‌های اجتماعی در فرهنگ، آداب و رسوم مردم رقم می‌خورد. اتفاقاتی که نرم و خزنده رقم می‌خورد و برای بررسی آن جامعه‌شناسان و اساتید علم ارتباطات باید مباحث جدی و نشست‌های پیوسته برگزار کنند تا بتوانند ابعاد تبعات شبکه‌های اجتماعی بویژه اینستاگرام بر افراد و جوامع را روشن کنند. شاید در فضای عقلانی و دور از هیجان‌زدگی بسیاری از کاربران موافق برخی رفتارها در شبکه‌های اجتماعی ویژه اینستاگرام نباشند. رفتارهایی که عادات کاربران را آشکار می‌کند و هیچ موضوع پنهانی را برای آنهایی که می‌خواهند سوءاستفاده کنند باقی نمی‌گذارد. در هر صورت اینستاگرام پدیده عصر جدید است که تاکنون توانسته نفوذ قابل توجهی در میان کاربران رسانه‌های نوین داشته باشد و شاهد ضریب نفوذ آن در میان مخاطبان و کاربران هستیم. این شبکه شاید در ظاهر یک رسانه باشد اما می‌توان آن را به اسب تروآ تشبیه کرد که ابرقدرت‌ها از طریق آن به مقاصد سیاسی و اقتصادی خود دست پیدا می‌کنند.

اینستاگرام ، این شبکه اجتماعی تصویرمحور اولین‌بار سال 2010 برای تلفن همراه‌هایی با نرم‌افزار ios و سال 2012 برای اندروید منتشر شد که در یک روز بیش از یک میلیون‌بار دانلود شد. در مدت زمان بسیار کوتاهی این برنامه توانست سودآوری به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار آمریکا برای سرمایه‌گذاران داشته باشد. با رشد سریع و فراگیر این رسانه اجتماعی، سرمایه‌گذاران بیشتری تمایل به سرمایه‌گذاری پیدا کردند در سپتامبر ۲۰۱۲، شرکت فیس‌بوک، برنامه اینستاگرام را به ارزش یک میلیارد دلار آمریکا خرید. در سال ۲۰۱۳ رشد اینستاگرام ۲۳درصد بود در حالی‌که فیس‌بوک به عنوان کمپانی مادر فقط 3درصد رشد را تجربه کرد و گفته می‌شود اگر اینستاگرام همین رشد را حفظ کند، از فیس‌بوک بزرگ‌تر خواهد شد. این شبکه اجتماعی در ایران نیز بسیار طرفدار دارد و مخاطبان بسیاری روزانه عکس‌ها و مطالبی را در آن به اشتراک می‌گذارند. طبق تحقیقاتی که انجمن سلطنتی بهداشت عمومی بریتانیا منتشر کرد میانگین سن کاربران این شبکه را رده‌های سنی 16 تا 24 سال تشکیل می‌دهند. طبق آماری که در فوریه 2018 منتشر شده، ایران هفتمین کشور پرجمعیت در اینستاگرام است، بر اساس این گزارش بیشترین تعداد کاربران اینستاگرامی در جهان به ترتیب ایالات متحده آمریکا، برزیل، اندونزی، هند، ترکیه، روسیه، ایران، ژاپن، انگلستان و مکزیک هستند. در این فهرست ایالات متحده آمریکا با بیش از ۱۱۰ میلیون کاربر، برزیل با بیش از ۵۷ میلیون و اندونزی با ۵۳ میلیون کاربر فعال در ماه، به ترتیب در جایگاه‌های نخست، دوم و سوم جای گرفته‌اند. همچنین کاربران ایرانی با بیش از 24 میلیون در رده هفتم قرار دارند. این عدد نشان می‌دهد که بیش از یک چهارم جمعیت ایران در اینستاگرام فعالیت دارند و مشغول ثبت اتفاقات و لحظات شخصی خود در این شبکه اجتماعی هستند.

شوآف می‌کنم پس هستم!

اولین مساله‌ای که با گسترده شدن روز افزون اینستاگرام رایج شد، مساله به نمایش گذاشتن لحظات و اتفاقات زندگی کاربران بود. موضوعی که به مرور لفظ شوآف برای آن به کار برده شد و کاربران هم روز به روز بیشتر شوآف کردند. شوآف‌هایی که گاهی مخاطب را متعجب می‌کرد. برای مثال فردی از تتوی تازه‌ روی از بدنش عکس می‌گذاشت و نظرسنجی برگزار می‌کرد. این حجم از به نمایش گذاشتن در فرهنگ ایرانی نسبتا بی‌سابقه بود و این شبکه اجتماعی توانست این فرهنگ را جا اندازد که می‌توان دیگران را از شخصی‌ترین حالات و لحظات خود با خبر کنیم.

عجیب غریب‌گرام

بالاتر هم اشاره کردیم یکی از کارهایی که در اینستاگرام صورت می‌گیرد حرکاتی خلاف‌ عادت است، تا جایی که برخی برای کسب شهرت دست به کارهایی می‌زنند که تعجب‌برانگیز است. در یکی از این موارد شاهد تغییر چهره یکی از کاربران به شکل یکی از شخصیت‌های کارتونی هستیم، ر فتاری که میان جوانان بسیار باب شده و اینستاگرام هم به این موضوع دامن می‌زند. در این فضا افراد سعی می‌کنند با رفتارهای عجیب و غریب خود را به نمایش بگذارند و تبدیل به یکی از شاخ‌های اینستاگرام شوند.

جهش سلبریتی‌ها

شاید یکی از برکاتی که اینستاگرام وشبکه‌های اجتماعی داشته این بوده که چهره‌ها (اعم از هنرمندان و ورزشکاران) با جهش بسیاری زیادی در کسب شهرت روبه‌رو شدند و مسیری که باید در مدت طولانی طی می‌کردند و بعد از اندوختن تجارب بسیار به آن می‌رسیدند را به برکت لایک و بازنشر مطالب‌شان یکشبه طی کردند و به جایگاهی رسیدند که در باورشان هم نمی‌گنجید تا جایی که گمان می‌کنند مصلح اجتماعی هستند و برای نجات بشر به زمین فرستاده شده‌اند.

مراقب باش!

یکی از آسیب‌هایی که متوجه کاربران شبکه‌های اجتماعی است، مواجه شدن با سوانح و حوادث است. به‌خاطر مشغولیت‌هایی که این شبکه‌ها و به طور کلی تلفن همراه ایجاد می‌کند ممکن است فرد در حین رانندگی یا هنگام گذر از عرض خیابان حواسش پرت شود و با حادثه روبه‌رو شود. نمونه‌ای که اغلب کاربران این شبکه‌ها در خاطر دارند تصادف کردن دو کاربر دختر بود که حین رانندگی مشغول ضبط ویدئویی بودند و حواسشان از رانندگی پرت شد و حادثه آفریدند.

شکوفا شدن در اینستاگرام

نمی‌دانم می‌شود گفت شکوفا شدن هنر افراد و رشد آنها در زمینه توانمندی‌ها نکته مثبتی است یا منفی، اما هرچه هست گسترش شبکه‌های اجتماعی موجب شکوفا شدن هنر و توانایی‌های افراد شد. شاید همان نکته‌ای که برای کسب و کارها و امکان تبلیغات رایگان در این فضا قابل ذکر بود، بر این افراد هم تعمیم‌پذیر باشد. به این معنا که بسیاری به دلیل فراهم نبودن شرایط، بروز توانایی‌هایشان دیده نشدند و این موقعیت را اینستاگرام برای آنها ایجاد کرد تا بتوانند خود را معرفی کنند.

کتابگرام

البته این تمام آن چیزی نیست که ما از اینستاگرام می‌دانیم، بلکه بسیاری هم از این موقعیت برای رفتارهای مثبت و سودمند استفاده می‌کنند. معرفی کتاب و محصولات فرهنگی یکی از کارهایی است که در این شبکه صورت می‌گیرد و اتفاقا توانسته میان مخاطبان جای خود را پیدا کند. این موضوع به قدری جدی است که بسیاری از کاربران از طریق اینستاگرام می‌توانند به معرفی خلاقانه از یک کتاب یا محصول فرهنگی بپردازند.

زندگی در اتاق شیشه‌ای

تغییر در سبک زندگی به خصوص زندگی مجازی مهم‌ترین دستاوردی بود که این شبکه اجتماعی در ایرانیان رقم بزند، تا جایی که بسیاری را وارد رقابتی بی‌پایان برای کسب شهرت تو خالی کرد. این اتفاق را هیچ شبکه اجتماعی و رسانه‌ای نتوانسته بود رقم بزند ولی اینستاگرام با محوریت عکس توانست کسب کند.

نیاز به دیده شدن در نفس بشر وجود دارد و این شبکه اجتماعی نیز بخوبی روی این نیاز دست گذاشت و توانست زندگی شخصی افراد را در اتاق شیشه‌ای پیش روی کاربران قرار دهد.

برای مثال در دورانی نه‌خیلی دور در کشور ما و بسیاری از فرهنگ‌ها زنان باردار تا مدت‌ها با استفاده از روش‌های مختلف بارداری خود را از روی شرم و حیا مخفی نگه می‌داشتند ولی امروز به واسطه اینستاگرام همه از تغییرات هورمونی بدن یک کاربر نیز با خبر می‌شوند.

سفره‌های اینستاگرامی

از قدیم گفتن هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد، ولی ظاهرا با ظهور پدیده‌ای به نام اینستاگرام این حرف قدیمی‌ها خیلی اعتبار ندارد. برای مثال غذا خوردن یکی از رفتارهایی است که در هر فرهنگی دارای آداب و رسومی متناسب با آن فرهنگ است. در خاطر داریم که بزرگترها می‌گفتند سر سفره نباید صحبت کرد، ولی امروز شاهد صفحاتی در شبکه‌های اجتماعی هستیم که تصاویری از غذا خوردن‌های بعضا مهوع را بازنشر می‌دهند و روی هم خوردن (که باز هم از رفتارهای ناپسند دیرینه غذا خوردن است) را نشان می‌دهند. این رفتارهای به اصطلاح لاکچری را بگذارید کنار تصاویری که از سفره‌های رنگین بازنشر داده می‌شود که نوعی ترویج و تبلیغ مخالف با ساده‌زیستی است، حتی در میان کاربران در ظاهر مذهبی نیز شاهد این مساله هستیم و کسی به این فکر نمی‌کند که ممکن است کسی توانایی تامین آن غذا را نداشته باشد و به عبارتی مدیون شود. در صورتی که در گذشته باز هم شاهد بودییم که سعی می‌شد در طبخ غذا مراعات همسایه و کودکان را بکنند ولی امروز به نظر می‌رسد این رفتارها در حال فراموش شدن است.

تبلیغات مجازی

ایجاد فضای کسب و کار یکی از فوایدی است که در شبکه‌های اجتماعی، بسیاری به آن روی آوردند و موفق هم ظاهر شدند. صاحبان کسب و کارهای کوچک و خصوصی، با توجه به گرانی هزینه تبلیغات رسمی در رسانه‌ها، برای تبلیغ و معرفی و محصول خود، از اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. اتفاقی که یکی از نکات مثبت شبکه‌های اجتماعی برشمرده می‌شود و توانسته بستر مناسبی برای ارائه محصول باشد. البته یکی از اشکالاتی که این فضاها دارد این است که تضمینی در قبال سلامت محصول یا خدمت ارائه شده وجود ندارد اما خب این یک امر طبیعی است. علاوه بر این باید به انتخاب شدن از سوی مشتری‌ها در مورد تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی نیز اشاره کرد، در حالی که در تبلیغات رسمی در رسانه‌ها مخاطب هیچ قدرت انتخابی ندارد ولی در شبکه‌های اجتماعی کاربر خودش گزینش می‌کند و این یک ویژگی مثبت محسوب می‌شود.

امیرعلی اسماعیلی