چرا هیچ کجا مثل خانه نمی‌شود؟!

محققان در پروژه‌ای به نام ریزاندامگان همزیست در خانه به مدت شش هفته، هفت خانواده و خانه‌هایشان را زیر نظر گرفتند. آنها متوجه شدند ما انسان‌ها در مکانی زندگی می‌کنیم که بسرعت میکروب‌های خاص خود را پراکنده می‌کنیم. محققان با مرتب کردن دی‌ان‌ای باکتری‌های خانه‌ها توانستند تصویری از تنوع ژنتیک میکروب‌های هر محیط‌زیست ایجاد کنند و نشان دهند باکتری‌های هر مکان چقدر با باکتری‌های مکان‌های دیگر شباهت دارند.

باکتری‌های آشنا

محققان پس از بررسی‌هامتوجه شدند جمعیت باکتری‌های هر خانه، چنان منحصربه‌فرد است که می‌توانند تشخیص دهند هر یک از افراد، ساکن کدام خانه هستند، حتی اگر آنها مدت کوتاهی در یک هتل اقامت داشته باشند. بررسی‌ها نشان داد، وقتی خانواده‌ای نقل مکان کرده و به خانه جدیدی می‌رود، امضای میکروبی خود را بلافاصله در محل جدید به جای می‌گذارد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد امروزه مردم بین 22 تا 23ساعت را در فضاهای داخلی می‌گذرانند. ممکن است این موضوع شما را به فکر تمیز کردن خانه بیندازد. اما بهتر است قبل از تمیزکاری وسواس‌گونه، بدانید بررسی‌ها نشان داده هر قدر افراد بیشتری به خانه وارد شوند، باکتری‌های بیشتری در آن مکان ذخیره می‌کنند. تمیز کردن خانه، فقط کمی از تعداد باکتری‌ها می‌کاهد. اما به محض این‌که فردی وارد خانه شود، با خود باکتری‌های متعددی می‌آورد.

باکتری‌های خانواده

تحقیقات نشان داده است، افرادی که در یک خانه زندگی می‌کنند، از نظر نوع و تعداد میکروب، شبیه یکدیگرند. بویژه دست‌های زن و شوهرهای جوان و البته زوج‌هایی که فرزند دارند، به دلیل تماس فیزیکی مرتب، از نظر باکتریایی بسیار شبیه یکدیگر هستند. با این حال یک نقطه در بدن ما وجود دارد که از نظر میکروبی تقریبا فردی‌تر بوده و آن بینی است. محیط درون بینی نسبتا ثابت و بیش از محیط‌های دیگر ترکیب باکتری‌هایش خاص هر شخصی است. اما این موضوع در مورد دست‌ها بسیار فرق می‌کند و تعداد و تنوع باکتریایی آن بیشتر از این‌که ژنتیک باشد، به محل زندگی (شهری یا روستایی) و سبک زندگی‌تان و این‌که با چه کسانی و چه چیزهایی در تماس هستید، بستگی دارد.

درضمن با این‌که باکتری‌های افراد ساکن در یک محل، بسیار شبیه هم هستند اما بخصوص در کشورهای غربی که حیواناتی را در خانه نگهداری می‌کنند، باکتری‌های بدن انسان‌ها لزوما با باکتری‌های ساکن در بدن حیوانات خانگی‌شان یکسان نیست. وجود یک حیوان خانگی در خانه نیز تعداد زیادی باکتری در خانه منتشر می‌کند. بعضی از باکتری‌های آنها از نوع پروتئوباکتریاست؛ نوعی باکتری که شامل بیماری‌زاهای معروفی مانند سالمونلا و ای.کولای (E.coli) است.

گرچه این خبر بدی برای کسانی است که حیوانات خانگی دارند، اما از یک نظر نمی‌توان منکر این نکته شد که تنوع میکروبی در محیط می‌تواند مقاومت بدن ما را بالا ببرد. برای مثال، نتایج تحقیقات نشان داده اگر از کودکی در معرض باکتری‌های متنوعی قرار بگیریم، سیستم ایمنی بدنی قوی‌تر و سالم‌تری خواهیم داشت. البته منظور این نیست که خانه را تمیز نگه نداریم. اما این روش هم درست نیست که کودکان و بویژه نوزادان، فقط در معرض باکتری‌های بدن والدین‌شان باشند. ما از نوک سر تا انگشتان پا پوشیده از ترکیبی از میکروب‌های غریبه هستیم که به نظر می‌رسد این ویژگی بخش مهمی از سلامت یک خانواده محسوب می‌شود.

کشفی تازه

پروژه ریزاندامگان همزیست در خانه، یکی از تحقیقاتی است که خانواده، میکروب‌ها و خانه‌هایشان را نوعی اکوسیستم می‌بیند که در حال تعامل با یکدیگر هستند. تحقیقات به‌طور سنتی روی این موضوع متمرکز شده‌اند که باکتری‌ها در کجای خانه هستند و چقدر زنده می‌مانند و چگونه باید از بین بروند. اما روش جدید تحقیق فعلی، روی این مساله تمرکز دارد که چه خانه‌ای سالم است. مثلا چه مقدار باکتری، سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و البته باکتری‌ها فقط تاثیر فیزیکی ندارند.

محققان موسسه میکروبیوم دانشگاه کورک در ایرلند می‌گویند باکتری‌ها روی کاهش اضطراب و بهبود حافظه انسان، اثرگذار هستند.

محققان پروژه ریزاندامگان همزیست در خانه در نظر دارند باکتری‌های موجود در بیمارستان‌ها را نیز بررسی کنند. آنها می‌خواهند بدانند آیا در محیط‌های بیمارستانی که در آنها باکتری‌های متنوعی دیده می‌شود، روش‌های شست‌وشو و تمیزکردن‌های متفاوتی باید در نظر گرفت و این‌که آیا باکتری‌های خوب به اندازه باکتری‌های بد در این مکان‌ها یافت می‌شوند؟

وقتی بتوانیم سازوکار باکتری‌ها و نقش آنها را در اکوسیستم‌های مختلف بخوبی بشناسیم، می‌توانیم با روش‌های بهتری باکتری‌های بیماری‌زا را از خود برانیم. در واقع صرفا پاک‌کردن باکتری‌ها بی‌فایده است. برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان معتقدند، به جای پاک کردن باکتری‌های بیماری‌زا بهتر است باکتری‌های مفید در خانه اسپری کنیم. باکتری‌های مفید می‌توانند باکتری‌های بیماری‌زا را از انسان دور نگه ‌دارند.

محققان متعددی در مورد ریزاندامگان همزیست، تحقیق می‌کنند. برای مثال، برخی معمارها در نظر دارند، بناهایی طراحی کرده و بسازند که باعث تکثیر باکتری‌های مفید و سالم یا گونه‌هایی از باکتری‌ها شوند که بتوانند، آلودگی‌های محیط داخل ساختمان را به خود جذب کنند. محققان می‌گویند دیگر زمان آن رسیده که به باکتری‌ها به عنوان مهاجم نگاه نکنیم. کم‌کم وقت آن شده که از حضور مهمان در خانه‌ها بیشتر استقبال کنیم تا تنوع باکتریایی خانه‌مان بالاتر برود!

امشب روی مبل خانه با خیال راحت بنشینید و به این موضوع فکر کنید که شما به همراه خانواده‌تان در کنار تریلیون باکتری در خانه‌تان می‌توانید از همنشینی با یکدیگر لذت ببرید! این جمله معروف از نظر علمی واقعا درست است: «هیچ کجا مثل خانه نمی‌شود!»

منبع: BBC Focus

نادیا زکالوند