کرملین و کاخ سفید؛ جنگ سردی که گرم نخواهد شد

دو رزمایش «آیرون ولف » و « زاپاد» در سال 2017 بیم نبرد مستقیم نظامی را در اذهان زنده کرد اما آیا به واقع احتمال چنین نبردی وجود خواهد داشت؟ در وهله نخست نباید فراموش کرد مسکو و واشنگتن و حتی ناتو اساسا توانایی نبرد مستقیم را با یکدیگر ندارند، زیرا شرایط نظامی این سه ابرقدرت به گونه‌ای است که نبرد احتمالی میان آنها قطعا به نابودی روسیه، اروپا و ایالات متحده منجر خواهد شد و این در شرایطی است که هر سه قدرت از مشکلات اقتصادی عدیده‌ای رنج می‌برند.

باید در نظر داشت در تقابل میان روسیه و ایالات متحده، رزمایش نظامی بیش از آن‌که تمرینی باشد جهت مقابله با دشمن، پیرو نظریه تخریب حتمی متقابل که به‌عنوان دکترین امنیت ملی دو کشور برگزیده شده، تلاشی است جهت منصرف کردن دشمن از روی آوردن به نیروی نظامی. اوج‌گیری رفتار ضد‌روسی در ایالات متحده و انگلیس مانند بازی تبلیغاتی دخالت روسیه در انتخابات 2016 ایالات متحده یا متهم کردن مسکو به ترور سرگئی اسکریپال نشان می‌دهد اساسا جبهه غرب پیش از تلاش جهت متحد سازی دوستان خود برای آغاز نبرد نظامی با مسکو، در صدد ایجاد ابزار توجیه جهت اعمال تحریم‌های اقتصادی بیشتر مانند تحریم‌های مبتنی بر قانون کاستا علیه کرملین است.

مهم‌ترین فاکتور در نبردهای تمام عیار، پیش از توان نظامی، توان اقتصادی است،زیرا کشورها حتی در مقابل قدرت‌های بسیار فراتر از خود با انتخاب دکترین و استراتژی‌های خاص خود خواهند توانست صحنه نبرد نظامی را به‌گونه‌ای طرح‌ریزی کنند که از نابودی آنها جلوگیری کند مانند یمن در مقابل عربستان سعودی، لبنان در مقابل رژیم اسرائیل یا ویتنام در مقابل ایالات متحده، اما آنچه باعث فروپاشی یک کشور خواهد شد،مساله اقتصاد است.

روسیه اما بر این اساس، رو به آسیا آورده و این بار به جای چین، هند را کلید خروج خود از تحریم‌های اقتصادی آمریکا می‌داند. چینی‌ها نیز با سرمایه‌گذاری‌های وسیع در پاکستان، هندی‌ها را بیش از پیش به نزدیکی به روسیه در جهت کمک به کرملین برای دور زدن تحریم‌های آمریکایی ترغیب کردند و حجم مبادلات اقتصادی میان هند و ایالات متحده، دهلی‌نو را از واهمه تحریم‌های کشور ثالث مبتنی بر قانون کاستا بر حذر داشته است.اما در بعد دیپلماسی وضع ایالات متحده بهتر است. بعد از واقعه کریمه، تبلیغات مسکو بر ایجاد صلح در سوریه به مثابه ابزار توجیه حضور این کشور در خاورمیانه تمرکز داشت و اکنون جامعه جهانی در انتظار است تا روسیه روند مبتنی بر صلح را در سوریه پی گیرد . به‌عنوان مثال، اظهارات کرملین جهت خروج نیروهای نظامی از سوریه در این راستا قلمداد می‌شود. عملی که با تحلیلی واقع بینانه حداقل در آینده نزدیک ممکن نخواهد بود، زیرا اساسا نیروهای مستقر در سوریه تحت فرماندهی کرملین نبوده و نیستند. این مساله می‌تواند حاوی پیامدهای منفی بسیاری برای روسیه باشد و عرصه دیپلماسی را بر این کشور تنگ کند.تنش فعلی موجود میان کرملین و کاخ سفید در سطح بالایی قرار دارد و نشانه‌ای از فروکاست عوامل تنش‌زا نیز مشاهده نمی‌شود و در این شرایط باید افزایش تنش فعلی را پیش‌بینی کرد اما نکته مهم این است که این تنش به نبرد اقتصادی با ابزار سیاست و جنگ نیابتی محدود خواهد ماند و این جنگ سرد قدیمی حداقل در زمان کنونی به جنگ گرم مستقیم، تبدیل نخواهد شد.

دکتر مانی محرابی

عضو هیات علمی اندیشکده روابط بین‌الملل