بی‌هویتی در کمین پایتخت

با این حال و متاسفانه به دلیل نبود مدیریت مناسب در حوزه میراث فرهنگی در یک دهه اخیر در پایتخت، میراث این منطقه از وضعیتی مناسب برخوردار نبوده و نیست. طوری که ما اکنون در این شهر هیچ چشم‌انداز و اطلسی درباره بافت‌ها و بناهای تاریخی نداریم که دست‌کم بدانیم در این شهر چه تعداد آثار ثبت ملی شده و ارزشمند وجود دارد و چه تعداد از این بناها در اولویت‌های مرمت و حفاظت قرار دارند. اگر هم آمار و اطلاعاتی وجود دارد متناقض است و غیردقیق. برای مثال یک عضو شورای شهر اعلام می‌کند در شهر تهران 5000 اثر تاریخی واجد ثبت در فهرست آثار ملی کشور وجود دارد. این درحالی است که مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران در دوره‌های گذشته از وجود3000 اثر تاریخی باارزش در این شهر خبر داده است و از دیگر سو ،کارشناسان و فعالان حوزه میراث فرهنگی هم به رقم هزار اثر تاریخی اشاره می‌کنند. همه این اعداد و ارقام متناقض، نشان‌دهنده نبود اطلسی جامع از بافت‌ها و بناهای تاریخی استان تهران است، درحالی که اگر ما اطلسی جامع از میراث فرهنگی پایتخت کشورمان داشته باشیم، براحتی می‌توانیم در زمینه میراث فرهنگی و حفاظت از آن برنامه‌ریزی کنیم که این برنامه‌ریزی دقیق می‌تواند باعث حفاظت و احیای هویت تاریخی پایتخت و الگویی مناسب برای کل کشور شود.

اکنون در روز جهانی محوطه‌ها و بناهای تاریخی ،داشتن اطلس جامع پایتخت چه در حوزه میراث مادی و چه در حوزه میراث فر هنگی معنوی و طبیعی از نان شب برای استان تهران واجب‌تر است، زیرا با این اطلس می‌توانیم دریابیم به لحاظ تاریخی و هویتی از کجا آمده‌ایم، در کجا ایستاده‌ایم و به کجا خواهیم رفت. متاسفانه امروز حال میراث فر هنگی تهران مناسب و درخور شأن پایتخت ام‌القرای اسلام نیست و هر روز شاهد دست‌اندازی‌های مافیای قدرت، پول و سیاست بر سر فرهنگ و هویتمان هستیم. در همین زمینه و در یک دهه اخیر، تهران از موضوع خروج آثار تاریخی از فهرست آثار ملی رنج می‌برد و ما شاهد خروج آثار تاریخی فاخری همچون خانه
پروین اعتصامی در محله عودلاجان، خانه اتحادیه در خیابان لاله‌زار، سرای دلگشا در محله بازار، ویلای نمازی در خیابان عمار و خانه نیما یوشیج در دزاشیب بوده‌ایم. امروزه خروج آثار تاریخی پاشنه آشیل هویت و تاریخ تهران شده و اگر برای این موضوع فکری نشود تا افق 1400 چیزی از اثار تاریخی پایتخت باقی نخواهد ماند.

اگر امروز برای حفاظت از آثار تاریخی و برطرف کردن خلأهای قانونی در حوزه میراث فرهنگی چاره اندیشی نکنیم، آیندگان ما قطعا بخش عظیمی از تاریخ و هویت ایرانی و اسلامی خود را از دست خواهند داد و چیزی برای عرضه نخواهد بود.

در کنار بحث خروج آثار تاریخی از فهرست آثار ملی، تخریب آنها به دست قدرت‌های اقتصادی و سیاسی هم امروز به یکی از دغدغه‌های بزرگ پایتخت تبدیل شده است. در همین زمینه در سال‌های اخیر تخریب‌ها و تعرضات متعددی داشته‌ایم که از جمله آن می‌توان به سرای دلگشا در بازار تاریخی تهران اشاره کرد. همان مافیای زور و قدرت یاد شده توانست این اثر ملی تاریخی را از ثبت ملی خارج و با مجوزهای غیرقانونی اخذ شده اقدام به تخریب آن و ساخت و ساز مجتمع تجاری اقتصادی در جلوی کاخ جهانی گلستان کند. با این اقدامات غیرقانونی نه تنها یک اثر ثبت ملی شده تخریب شد بلکه حریم کاخ جهانی گلستان و بازار تاریخی تهران هم مخدوش شد و اینک این آثار ارزشمند هم در تهدید هستند و حتی کاخ گلستان در خطر خروج از فهرست آثار جهانی قرار گرفته است.

از این دست اقدامات تخریبی در زمینه آثار تاریخی تهران بسیار است که بلای جان هویت این شهر شده است. اما در هر حال امید است با درایت و بصیرت مسئولان، هویت پایتخت ایران بیش از پیش حفظ شود و به‌خاطر منافع اشخاص و گروه‌های خاص سیاسی و اقتصادی، مجوز نابودی هویت این خطه و مردمانش داده نشود.