به تور آشنایی با داعش دعوتید

«من، مدتی قبل به نیروهای نظامی آمریکا دستور دادم تا دست به حملات دقیق علیه مواضعی بزنند که تاسیسات تولید سلاح شیمیایی رئیس جمهور سوریه است. یک عملیات مشترک با نیروهای نظامی فرانسه و انگلیس در حال انجام است. ما از هردوی آنها تشکر می‌کنیم. من درباره دلیل این حمله با شما گفت‌وگو می‌کنم.» دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا با این سخنان حملات موشکی آمریکا، ‌فرانسه و انگلیس را به اطلاع آمریکایی‌ها رساند، حمله‌‎ای که به ادعای مقامات ایالات متحده برای کنترل توانایی شیمیایی نظامی سوری‌ها صورت گرفته بود. ادعایی که البته شواهدی برای اثبات آن ارائه نشده بود.

صحبت‌های ترامپ اما اشاراتی به یکی از مهم‌ترین بحران‌های چند سال اخیر خاورمیانه و غرب آسیا هم کرد: « ما از شرکای خود می‌خواهیم مسئولیت بیشتری را برای حفاظت از کشورهایشان بپذیرند که شامل تامین منابع مالی بیشتر برای منابع، تجهیزات و تمامی اقدامات برای مقابله با داعش می‌شود. شراکت بیشتر از جانب دوستانمان شامل عربستان، امارات، قطر، مصر و سایر کشورها می‌تواند ضامن این مساله باشد که ایران از جانب حذف داعش دیگر منتفع نمی‌شود.» گروهکی تروریستی که روزگاری به تنهایی نیمی از سوریه و عراق را تحت تسلط خود داشته و حتی به چند ده کیلومتری مرزهای ایران هم رسیده بود و برای ایرانیان، رجز هم می‌خواند و مبارز می‌طلبید.

داعش یا به تعبیر تکفیری‌ها «دولت اسلامی عراق و شام» حالا چند ماهی است که جز در مناطقی از یمن و افغانستان،‌حضور جدی در منطقه ندارد. آخرین سنگر آنها در شهر بوکمال با همکاری ائتلاف متحدین متشکل از سوریه، ایران، حزب‌ا... لبنان، رزمندگانی از پاکستان و افغانستان و پشتیبانی نیروی هوایی روسیه فرو ریخت و دیگر خبری از حکومتی مخوف با پرچم سیاه رنگ در عراق و سوریه نیست. حکومتی که با اعلام خلافت عجیب و غریب شخصی به نام ابوبکر البغدادی خود را به تیتر رسانه‌های دنیا تحمیل و ذهن خیلی‌ها را متوجه خودش کرده بود که این جریان و حکومت چه آبشخور فکری و فلسفی دارد و توسط چه ایدئولوژی عقیدتی تغذیه فکری می‌شود. شاید کتاب «رستاخیز داعش» پاسخ مناسبی برای این پرسش باشد.

سال 1393 بود. نیمه تیرماه. یک هفته از آغاز ماه رمضان می‌گذشت. تیتر اصلی خبرها و حرف و حدیث‌های رسمی و غیررسمی و خانوادگی اما نه گرمای تابستان بود و نه تشنگی روزهای رمضان. همه درباره ویدئویی 21 دقیقه‌ای صحبت می‌کردند که در آن ابوبکر البغدادی، خلیفه خودخوانده داعش اولین بار خودش را نشان داده بود. بغدادی با لباسی سراسر مشکی و ساعتی گرانقیمت در مسجد نوری شهر موصل نماز جمعه برپا کرده بود؛ شهر مهمی در شمال بغداد که با خیانت بخش‌هایی از نیروهای امنیتی وابسته به صدام در برابر هجوم داعش فرو ریخت و تحویل دولت اسلامی شد. داعش به اوج قدرت رسیده بود. شاید خیلی‌ها حداقل در پیچاپیچ ذهن خودشان، وجود یک حکومت جدید در دل عراق و سوریه و ترکیه را پذیرفته بودند. حالا بغدادی در مسجد نوری موصل می‌رفت که آخرین پرده از اجرای باشکوه خودش را پیگیری کند.

همه می‌خواستند بدانند خلیفه داعشی‌ها کیست و از کجا آمده است و چه در سر دارد. با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت،‌ مقالات و مطالب زیادی پیدا می‌شد که هم و غم‌شان پاسخ به همین‌ها بود، اما بیشترشان کپی از هم بودند که نکته جدیدی نداشتند یا اگر نکته‌های نابی مطرح می‌کردند آنقدر پراکنده بودند که هیچ تصویر جامعی از خلیفه به دست نمی‌دادند. یک سال بعد، موسسه بروکینگز مطلب پر و پیمانی از بغدادی سیاه‌پوش منتشر کرد. مطلبی پر از عکس و تصویر که گام به گام نشان می ‍‌‌داد چطور یک نوجوان درون‌گرای عاشق فوتبال تبدیل شده است به سرکرده داعشی‌ها. مطلبی که خیلی زود تحسین پژوهشگران و علاقه‌مندان به این حوزه را برانگیخت.

چشمانی تیره و ابرویی کلفت

نویسنده در بخش‌هایی از کتاب روایتی از زندگی و نوجوانی و جوانی ابوبکر البغدادی ارائه می‌دهد که بسیار جذاب است. شاید مرور بخش‌هایی از آن خالی از لطف نباشد: ‌«ابراهیم عواد ابراهیم البدری سال 1971(46 سال قبل) در سامرا به دنیا آمد. شهری باستانی در ضلع شرقی مثلث سنی‌نشین شمال بغداد. او پسر مرد پرهیزکاری بود که در مسجد محله، قرائت قرآن یاد می‌داد. با وجود مذهبی بودن خانواده بغدادی، بعضی از اعضای آن به حزب بعث پیوسته بودند. دو عموی بغدادی در دستگاه‌های امنیتی صدام خدمت می‌کردند و یکی از برادرانش هم افسر ارتش بود. یک برادر دیگرش هم که در ارتش خدمت می‌کرد در میانه جنگ هشت ساله عراق که به پشتوانه آمریکا علیه ایران راه افتاده بود،‌کشته شد. همسایگانی که دوران نوجوانی او را می‌شناختند، ابراهیم را پسری خجالتی و کم‌رو توصیف کرده‌اند. حتی وقتی در میانه مسابقات دوستانه فوتبال، ورزش محبوبش، با او گلاویز می‌شدند صبور و بردبار می‌ماند. با این حال عکس‌هایی که از آن روزهایش باقی مانده حال و احوال دیگری از او را ثبت کرده‌اند. خشمی زیاد در چشمانی تیره زیر ابروی کلفت و چین‌افتاده او. حالا جهانیان ابراهیم البدری را با نام ابوبکر البغدادی و با سمت رهبری دولت اسلامی یا داعش می‌شناسند. او حالا قدرتی دارد که در قلمرو خود می‌تواند
هر کسی را که ایمانش خدشه دارد، نه تنها سرزنش بلکه اعدام کند. از سال 2014 که ناگهان بغدادی در قامت هیولایی پدیدار شدکتاب‌ها و مقالات خبری، مسیر رادیکال شدن او را تا حمله ایالات متحده به عراق در سال 2003 دنبال می‌کردند. رادیکال شدن او خیلی زودتر از اینها آغاز شده بود. ملغمه‌ای از بنیادگرایی، تمامیت‌خواهی سکولار صدام حسین و همچنین تمایل او به تسلط بر دیگران، جرقه‌های رادیکال شدن او بودند.

درباره نویسنده کتاب

ویلیام مک‌کنتس، دکترای مطالعات خاورمیانه دارد و روزگاری هم مشاور وزارت خارجه آمریکا بوده است. او سردبیر و بنیانگذار سایت «جهادیکا»‌ هم محسوب می‌شود؛ سایتی که به طور تخصصی در زمینه جهادی‌های اهل سنت کار می‌کند و همه اسناد و مدارک و بیانیه‌های این گروه‌ها را جمع‌آوری و ترجمه کرده و در اختیار عموم قرار می‌دهد. مک‌کنتس اطلاعات بسیاری از جزئیات زندگی بغدادی دارد. تاریخ، سیاست و الهیات مربوط به اسلام،‌ عراق و خاورمیانه را هم خوب می‌شناسد. هم از مناسبات میان شیعه و سنی مطلع است و هم رویکردهای جهادی‌های تندرو را می‌شناسد. می‌داند که در کوچه‌پس‌کوچه‌های سامرا، بغدادی را با لقب «مومن» صدا می‌کرده‌اند و هم‌بازی‌هایش او را «مسی» تیم‌شان می‌دانسته‌اند. او عقیده دارد که تا پیش از ظهور داعش، همه « اسامه بن‌لادن» را شرالاشرار می‌دانسته‌اند اما دولت اسلامی یا همان داعش از بن‌لادن هم بدتر است. خودش در مقدمه کتابش نوشته که من با این کتاب شما را به یک تور آشنایی با داعش می‌برم، ریشه‌های آن را نشان می‌دهم، برای طرفدارانش کری می‌خوانم و مخالفانش را تشویق می‌کنم. او همچنین این را هم اضافه کرده است که مخاطب این کتاب با راهبردها و پروپاگانداهای داعش آشنا شده و منازعات درونی‌اش را شنود کرده و توییت‌هایشان را دنبال می‌کند.