توفیق ‌گردشگری در گرو تشکیل وزارتخانه است

جام‌جم در این زمینه گفت‌وگویی با اردشیر اروجی، مدیرکل پیشین اطلاعات و آمار سازمان میراث فرهنگی داشته که در ادامه می‌خوانیم.

آیا شما آمار دقیقی از تعداد گردشگران ورودی به ایران دارید؟

هر آمار رسمی که در این خصوص در کشور ارائه می‌شود، از سوی مسئولان و مدیران سازمان میراث فرهنگی است، ضمن این‌که هیچ اطلاعاتی برای اعلام آمار به صورت شفاف ارائه نمی‌شود. به عنوان مثال پلیس مهاجرت آمارهایی ارائه می‌کند، سازمان میراث فرهنگی آمارهای دیگری و در نهایت مجموعه آمارهایی که منتشر می‌شود به هیچ‌کدام مرتبط نیست.

خب این یعنی شما آمارهای ارائه شده صنعت گردشگری ایران را قبول ندارید؟

خیر؛ این آمارها کاملا سلیقه‌ای هستند. به این ترتیب که از همان تشکیل سازمان میراث فرهنگی تا امروز هرگاه ریاست سازمان تغییر کرده، آمارهای گذشته تکذیب شده و کاهش یافته و در پایان دوره، همه آمارها به‌صورت صعودی و دستاوردهای مدیریت حاضر بیان شده است. این اتفاق درست زمانی روی می‌دهد که قرار است یک مدیر جدید به سازمان معرفی شود.

هیچ نهاد یا ارگانی جهت بررسی درستی یا نادرستی آمار ارائه شده وجود ندارد؟

اجازه دهید این‌گونه توضیح دهم؛ به‌طور کلی از زمانی که سازمان میراث فرهنگی تشکیل شد همواره این سازمان حیات خلوت دولت بوده و رئیس آن از سوی شخص رئیس‌دولت تعیین شده است، به‌صورتی که همیشه یکی از دوستان و آشنایان رئیس دولت بدون این‌که تخصصی در زمینه گردشگری و مسائل مربوط داشته باشد به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی معرفی شده است. اما درباره نهاد ناظر بر عملکرد روسای سازمان میراث فرهنگی باید بگویم باوجود تاکید و پیگیری شورای عالی گردشگری هنوز هیچ پایگاه داده‌ای مشخصی نداریم که بتوان از طریق آمارهای موجود آن، عملکرد سازمان میراث فرهنگی را بررسی یا کنترل کرد. به این ترتیب فقط مصاحبه‌ و گزارش‌هایی که مدیران کل و رئیس سازمان میراث ارائه می‌کنند، ملاک بررسی قرار گرفته که درباره چگونگی‌ ارائه آنها (آمارها) نیز قبلا توضیح دادم.

اهمیت ارائه آمار دقیق در گردشگری چیست؟

هیچ فعالیت یا تصمیم‌گیری بدون درنظر گرفتن آمار به سرانجام و موفقیت نخواهد رسید و گردشگری هم از این قاعده مستثنا نیست. به‌طور کلی ارائه آمارهای دقیق از تحولات و اتفاقات صنعت گردشگری می‌تواند امکان بررسی حساب‌های اقماری را برای کارشناسان و حتی مدیران ارشد صنعت گردشگری فراهم کند. این حساب‌ها دقیقا بیانگر فعالیت، دستاورد، مشکلات و همچنین نیازهای آینده هستند، ولی ایران چنین امکانی نداشته و می‌بینیم تقریبا طی سه دهه گذشته اگرچه اهدافی برای آینده گردشگری ایران تعیین شده و همه می‌دانیم امکانات ویژه‌ای داریم ولی بازهم درجا زده‌ایم و میدان را به بسیاری از کشورهای رقیب خودمان واگذار کرده‌ایم.

می توانید به مثال ملموسی هم در این زمینه اشاره کنید؟

بله؛ اجازه دهید برای شما این‌گونه توضیح دهم که طی سال‌های اخیر بخصوص دو دهه گذشته مسئولان و سیاستگذاران ارشد صنعت گردشگری ایران در سازمان میراث فرهنگی برای بهبود تراز گردشگری ایران تصمیم گرفتند تفاهم‌نامه‌هایی با بازارهای هدف منعقد کنند که البته روی کاغذ و کلان اتفاق بسیار مثبت و سازنده‌ای هم است، ولی همان‌طور که قبلا اشاره کردم چون هیچ آمار دقیقی از واقعیت گردشگری ایران، ظرفیت‌ها، نیازها و امتیازات آن در دست نیست، تفاهم نامه‌های یادشده نیز به نفع دیگران بوده است. مثلا تفاهم‌نامه با چین، ترکیه و روسیه اصلی‌ترین موارد است که با وجود آنها بازهم تراز گردشگران ورودی و خروجی کشورمان منفی‌تر شده است.

مدتی است بحث تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه مطرح است، به نظر شما مشکلاتی که به آن اشاره کردید با تشکیل وزارتخانه برطرف خواهد شد؟

بله؛ امروز ناظر عملکرد فعالیت‌ها و دستاوردهای سازمان میراث فرهنگی در واقع شخص رئیس‌جمهور است، یعنی یک نفر بر تمامی موارد این سازمان نظارت دارد، اما وقتی این سازمان تبدیل به وزارتخانه شود، حداقل 200 نماینده مجلس شورای اسلامی بر عملکرد آن ناظر هستند، اینجاست که می‌توان گفت بله، اگر برای صنعت گردشگری وزارتخانه‌ای داشته باشیم آینده‌ای بهتر در انتظار صادرات نامرئی ایران خواهد بود. اصلی‌ترین نکته اینجاست که وقتی از سوی دولت وزیری برای این مجموعه معرفی می‌شود فرد مورد نظر باید برنامه ارائه کند تا کمیسیون‌ها و نمایندگان آن را بررسی کرده و براساس برنامه‌های مطرح شده به وی رای اعتماد بدهند یا خیر، اما امروز چنین روالی نیست. به همین دلیل بیشتر کارشناسان و حتی نمایندگان مجلس بر این باورند که باید این وزارتخانه تشکیل شود.

چرا این سازمان تاکنون به وزارتخانه تبدیل نشده است؟

سیاسی‌کاری و تمایل نداشتن دولت برای این منظور باعث شده پس از گذشت سه دهه هنوز چنین اتفاقی نیفتد.

دولت که بارها در این زمینه تاکید کرده است؟

خیر؛ اکنون نمایندگان مجلس هستند که به دنبال تشکیل وزارتخانه هستند و دولت تقریبا به شکل‌های مختلف از این کار جلوگیری کرده یا این‌که مراحل آن را به تاخیر می‌اندازد. حداقل تا آنجا که من می‌دانم چهار بار نمایندگان در دوره‌های مختلف از سال 1383 تاکنون تلاش کرده‌اند روند تشکیل وزارتخانه را پیگیری کنند، اما هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده است.

شما در بخشی از سخنان خود به اهمیت نظارت نمایندگان مجلس بر عملکرد سازمان میراث فرهنگی تاکید کردید، آیا هم اکنون چنین نظارتی نیست؟

توضیح این نکته بسیار مفصل است. نمایندگان با درنظر گرفتن حوزه انتخابیه خود قطعا درباره عملکرد سازمان میراث فرهنگی انتقادات یا حتی توصیه‌هایی را در نظر دارند، اما به‌دلیل این‌که رئیس سازمان میراث فرهنگی به‌عنوان معاون رئیس جمهور معرفی شده است نمی‌توانند به وی تذکر یا توصیه‌ای داشته باشند و فقط می‌توانند با سوال از رئیس جمهور درباره مشکلات، اقدام قانونی داشته باشند. این درحالی است که سوال از رئیس‌جمهور بار سیاسی سنگینی به جامعه تحمیل خواهد کرد و همین نکته باعث شده نمایندگان طی سال‌های اخیر باوجود عملکرد ضعیف سازمان میراث فرهنگی از خیر سوال گذشته و مصالح سیاسی کشور را درنظر گرفته باشند.

بازگردیم به اهمیت اقتصادی گردشگری، برخی کارشناسان براین باورند صنعت گردشگری تحریم شدنی نیست و اکنون می‌توان از این صنعت بخوبی استفاده کرد، آیا شما هم با این نظر موافق هستید؟

خیر؛ این تعبیر و تفسیر اشتباه است به این دلیل که برخی کشورها می‌توانند برای کاهش ورود گردشگران به مقصدی خاص، موانعی به صورت غیرمستقیم ایجاد کنند. به عنوان مثال زمانی که تفاهم‌نامه برجام امضا ‌شد روند ورود گردشگران به کشورمان یکباره رشدی صعودی به خود گرفت، اما آمریکا برای جلوگیری از این روند اعلام کرد هر فردی که به ایران سفر و ویزای کشور ایران را دریافت کند، برای ورود به خاک آمریکا حتی اگر براساس قوانین نیازمند دریافت ویزا نباشد (کشورهایی که اتباع آن برای ورود به خاک آمریکا نیازمند دریافت ویزا نیستند)، باید از سفارتخانه‌های آمریکا درخواست ویزا کند.
همین تصمیم‌گیری باعث شد دوباره روند ورود گردشگران به خاک جمهوری اسلامی ایران
کاهش یابد. پس می‌بینیم گردشگری هم تحریم شدنی است، اما راهکارهایی وجود دارد که می‌توان تبعات آن را کاهش داد.