قیام مردم تبریز پیام نهضت را به سراسر کشور رساند

در مسجد جامع تبریز مذهب شیعه به‌عنوان مذهب رسمی ایران در دوره صفویه اعلام می‌شود. نکته دوم موقعیت استراتژیک تبریز و آذربایجان است که از کانون‌های مهم دفاع، حفاظت و حراست از هویت و تمامیت ارضی ایران است.

آذربایجان با توجه به این موقعیت، پیشینه و جایگاه در تاریخ انقلاب اسلامی بعد از آغاز نهضت از کانون‌هایی است که در آن نهضت حضرت امام(ره) و مبارزه با حکومت پهلوی آغاز می‌شود و می‌توان گفت در مراحل مختلف انقلاب اسلامی، مردم تبریز و آذربایجان همگام با مردم دیگر نواحی ایران در پیروزی انقلاب اسلامی حضور داشته و نقش موثری ایفا کردند.

این قیام در حقیقت یک حلقه واسط بین حوادث قبل و بعد از خودش است، به این معنی که گروه‌هایی هستند که تلاش می‌کنند قیام بیست و نهم بهمن تبریز را مستقل از تاریخ انقلاب و تاریخ نهضت اسلامی تعریف کنند، در حالی که این تعریف اشتباهی است، چرا که قیام تبریز از یک طرف تحت تاثیر قیام مردم قم در 19 دی‌ماه همان سال است و از طرف دیگر این قیام، پیام قیام 19 دی قم را که در حمایت از حضرت امام خمینی و در اعتراض به مقاله توهین‌آمیز روزنامه اطلاعات بود به سراسر ایران منتقل می‌کند.

در واقع حرکت آغاز شده از قم، در تبریز به یک حادثه مهم تبدیل می‌شود و پیام انقلاب اسلامی و پیام مردم قم را به سراسر ایران منتقل می‌کند.

در حقیقت آغاز «چهلم‌‌»های تاریخ انقلاب اسلامی از تبریز است. مردم تبریز از چهلم شهدای قیام 19 دی قم به حرکت درمی‌آیند و با مراسم چهلمی که در تبریز می‌گیرند، سلسله «چهلم»‌ها در شهرهایی مثل یزد، جهرم، اهواز و مناطق دیگر برگزار می‌شود.

درواقع حرکتی که از قم آغاز شده با قیام 29 بهمن تبریز به سراسر ایران منتشر می‌شود. نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که قیام 29 بهمن تبریز در حمایت و دفاع از حریم حضرت امام راحل است و باید به این نکته اساسی توجه داشته باشیم که بعد از انتشار خبر شهادت آیت‌ا... مصطفی خمینی در نجف، در مناطق مختلف برای ایشان مراسم بزرگداشتی برگزار می‌شود؛ از جمله مراسم بزرگداشت در تبریز که با هدایت شهید آیت‌ا... قاضی طباطبایی برگزار شد و یکی از ریشه‌های قیام 29 بهمن تبریز است.

یعنی دو ماه قبل در مراسم ختم آیت‌ا... مصطفی خمینی نام حضرت امام خمینی(ره) در تبریز طنین‌انداز می‌شود و در آن مجلسی که برگزار شده بود، مرحوم حجت‌الاسلام سیداحمد حسینی‌همدانی سخنران مراسم چند بار نام حضرت امام(ره) را به زبان می‌آورد که در هر بار مردم صلوات می‌فرستند.

در اینجا باید به نقش شهید آیت‌ا... قاضی طباطبایی در این قیام هم اشاره شود. شهید قاضی طباطبایی با توجه به سابقه خاندانی قوی و کهنسالی که در تبریز داشت از استوانه‌های هدایت و رهبری در آذربایجان بود که خطه را در خط انقلاب و مسیر خواسته‌های حضرت امام(ره) به حرکت وادار کرد. در 29 بهمن تبریز، شهدای گرانقدری تقدیم انقلاب شد.

اولین شهید قیام، محمد تجلی است که مقابل مسجد قیزیللی به شهادت می‌رسد و این رویداد آغازگر این قیام است و شهید شاخص دیگر این قیام شهید محمدباقر رنجبر آذرفام است. ایشان معلم قرآن و در واقع فردی بود که در تبریز شاگردان بسیاری داشت. شاگردان رنجبر در پیروزی انقلاب اسلامی در سال57 در تبریز نقش مهمی داشتند.

در نهایت می‌توان گفت قیام 29 بهمن تبریز در واقع در حمایت و دفاع از حریم حضرت امام(ره) و حریم مرجعیت شیعه است.

رحیم نیکبخت - پژوهشگر مسائل تاریخی