هشدار قرمز برای جنگل‌های شمال

به گزارش جام‌جم، هم اکنون حدود 14 میلیون هکتار از وسعت کشورمان (معادل 7درصد) را مناطق جنگلی تشکیل می‌دهد که از این وسعت، حدود دو میلیون هکتار سهم جنگل‌های شمال ایران (هیرکانی یا خزری) است. اما چه این دو میلیون هکتار و چه شش میلیون هکتار جنگل‌های زاگرس، یا جنگل‌های چهار میلیون هکتاری ایران و توران و یا یک میلیون هکتار جنگل خلیج فارس و عمان و 150 هزار هکتار ارسباران، تقریبا هیچ کدامشان حال و روز مناسبی ندارند و هرکدام به نوعی و با تهدیدهای مختلفی مواجه و درگیر هستند؛ برخی بیشتر و برخی کمتر.

آنها که طعم تلخ بیشترین تهدید و تخریب را در سال‌های اخیر چشیده‌اند، جنگل‌های هیرکانی و خزری شمال و جنگل‌های زاگرس در مناطق غربی و مرکزی کشور بوده اند؛ تخریب‌ها و تهدیدهایی که همچنان ادامه دارد و نگرانی‌های زیادی را در میان کارشناسان و مسئولان و متولیان جنگلی برانگیخته است.

وضعیت وخیم هیرکانی‌ها

نگرانی ایجاد شده درخصوص روند تخریبی مناطق جنگلی کشورمان بویژه جنگل‌های شمال، از آن جهت است که اولا ایران جزو کشورهای کم جنگل دنیاست و ثانیا جنگل‌های هیرکانی، آب 25 میلیون نفر جمعیت پیرامون خود را تامین می‌کند و این درحالی است که به گفته ناصر مقدسی، قائم مقام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، هنوز بیش از 50 درصد جنگل‌های هیرکانی در شمال کشور، طرح و مدیریت و آینده مشخصی ندارد.

مقدسی این سخن را مرداد سال گذشته بیان کرده و خواستار توجه بیش از پیش به این جنگل‌ها شده بود. امسال و چند روز پیش اما هادی کیادلیری، رئیس انجمن جنگلبانی ایران از آینده تلخ و سیاه جنگل‌های شمال سخن گفت و از خطر نابودی و انقراضی که بسیاری از گونه‌های این مناطق جنگلی را تهدید می‌کند.

کیادلیری که در همایش آینده طبیعت ایران سخنرانی کرده است، منحصرا به شرایط نگران‌کننده «راش»‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین گونه‌های درختان جنگل‌های شمال اشاره کرده و گفته خطر انقراض در نزدیکی این گونه است.

رئیس انجمن جنگلبانی ایران، گونه‌های شمشاد، ممرز و انجیری و ... را هم رو به نابودی دانسته و تاکید کرده خطر نابودی جنگل‌ها در برخی نقاط کشور جدی است و براساس آمار رسمی، حدود 42 درصد از جنگل‌های شمال روبه نابودی و اضمحال هستند.

از قاچاق چوب تا فقر

کارشناسان عوامل متعددی را زمینه ساز این تخریب‌ها و تهدیدها عنوان کرده اند که بهره برداری غیراصولی و بی رویه و قاچاق چوب از مهم‌ترین آنهاست؛ بهره برداری‌هایی که در چند دهه گذشته تشدید شده و همچنان کمابیش ادامه دارد. گفته می‌شود فقر در مناطق روستایی و خصوصا روستاهای حاشیه جنگل از جمله علل این بهره‌برداری‌های بی‌رویه به‌شمار می‌رود، زیرا موجب شده سودجویان با بهره‌کشی از اهالی این مناطق به برداشت بی‌رویه و غیراصولی از جنگل‌ها ادامه دهند. البته برداشت‌های غیرمجاز گاهی نیز توسط شرکت‌های چوب و در سایه غفلت متولیان صورت می‌گیرد، مثل اتفاق تلخ دو ماه پیش که طی آن یک شرکت سهامی چوب در شهرستان نکا در استان مازندران، در نبود ناظران اداره کل منابع طبیعی، در منطقه جنگلی «داراب‌کلا»، حدود 77 اصله درخت نادر جنگلی (معادل یک هزار تُن چوب) را قطع کرد و به فروش رساند که بخش عمده این درختان، خارج از سهمیه برداشت قانونی این شرکت بود.

بهره‌برداری‌های بی‌رویه البته فقط به‌دلیل سودجویی نیست، بلکه تامین مواد سوختی روستاهای حاشیه جنگل‌ها که از منابع نفت و گاز بی‌بهره‌اند، از علل دیگر آن است و طبق آمار بیش از 8.5 میلیون مترمکعب مصرف چوب به عنوان سوخت در این مناطق گزارش شده است؛ آنهم در کشوری که منابع سرشار نفت و گاز دارد.

قوز بالا قوز آفات!

فعالیت گسترده آفات در چند سال اخیر نیز بلای دیگری است که موجب آسیب‌رسانی به جنگل‌ها شده است، طوری که براساس آمار فقط در پنج سال اخیر بالغ بر 126 هزار هکتار از جنگل‌های شمال دچار آفات شده‌اند.

ضمن این‌که در این پنج سال، بیش از دو میلیون اصله درخت جنگلی خشک شده و 200 هزار هکتار نیز در کام آتش گرفتار و نابود شده است.

رئیس انجمن جنگلبانی ایران به آمار فاجعه‌آمیز دیگری هم اشاره کرده و آن این‌که بیش از 70 گونه درخت در جنگل‌های شمال در 20 سال گذشته در معرض جدی آفات قرار گرفته‌اند که این آفات افزون بر 350 هزار هکتار از جنگل‌های شمال کشور را دربرگرفته و به آنها آسیب رسانده است.

کاهش وحشتناک شمشادها

یک کارشناس در سازمان جنگل‌ها هم به جام‌جم می‌گوید که آفات در مناطق جنگلی شمال درحال پیشروی و نابود کردن درختان و گونه‌های مختلفند.

وی به شرایط گونه ممرز (کارپینوس)، به عنوان فراوان ترین گونه درختان جنگلی شمال اشاره کرده و می‌افزاید: گونه ممرز که در سراسر مناطق جلگه‌ای و ارتفاعات رشد و نمو دارد، اکنون تا حد زیادی دچار خشکیدگی شده و بویژه این خشکی در نواحی شرقی استان مازندران چشمگیرتر است.

این کارشناس علت خشکیدگی درختان ممرز را هجوم انواع آفات و سوسک‌های چوبخوار، بیماری‌ها و برخی قارچ‌ها عنوان کرده که ضعف و آسیب‌پذیری درختان در سال‌های اخیر موجب فعال شدن این آفات و بیماری‌ها شده است.

این کارشناس مسئول به شرایط وخیم‌گونه «راش» هم اشاره کرده و می‌گوید در سال‌های اخیر آفاتی چون یک نوع شپشک، گال و آفات برگ خوار در مناطق جنگلی راش فعال شده و با تغذیه برگ درختان، همان بلای ممرز را سر این‌گونه آورده‌اند و از آنجا که گونه‌های راش در عمق جنگل و ارتفاعات رویش دارند و ارتفاع هر درخت هم به 20 تا 30 متر می‌رسد، امکان مقابله با این آفات هم وجود ندارد.