تبعات خطرناک اقدام ترامپ درباره قدس

آنچه مطرح است، بحث به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی از سوی دونالد ترامپ است که این مساله به مراتب خطرناک‌تر از مساله انتقال سفارت به این شهر اشغالی است. با وجود این‌که جرناد کوشنر، داماد دونالد ترامپ یکشنبه شب گذشته اعلام کرد، هنوز رئیس‌جمهور آمریکا تصمیم مقتضی را دراین باره اتخاذ نکرده، اما منابع اسرائیلی، آمریکایی و منابع آگاه فلسطینی معتقد هستند، دونالد ترامپ به احتمال زیاد قدس را به عنوان پایتخت رژیم اسرائیل به رسمیت خواهد شناخت و در اینجا فقط مساله زمان اعلام تصمیم مطرح است؛ این‌که چهارشنبه آینده باشد یا یک وقت دیگر.

وقتی آمریکایی‌ها صحبت از انتقال سفارت یا شناسایی قدس به عنوان پایتخت اسرائیل می‌کنند و آن را به قدس غربی تخصیص نمی‌دهند، به‌آن معناست که منظور آنها کل قدس (با دو بخش شرقی و غربی آن) است، هرچند کل قدس اشغالی محسوب می‌شود، اما قدس شرقی به علت قرار گرفتن مقدسات اسلامی و مسیحی و در راس آن، مسجدالاقصی و کلیسای قیامت از اهمیت ویژه‌تری برخوردار است.

درباره تاثیر واکنش بر عدول آمریکا از این تصمیم باید گفت، هم کشورهای عربی و هم کشورهای اسلامی عادت کرده‌اند، بعد از عملی شدن این‌گونه مسائل موضع بگیرند و این صرفا واکنش به عملی انجام شده است و واکنش بعد از وقوع واقعه تاثیر آنچنانی ندارد و نوشدارو بعد از مرگ سهراب است. اکنون که مدتی است آمریکا از انتقال سفارت خود به قدس و اخیرا در اقدامی خطرناک‌تر از شناسایی این شهر به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی سخن می‌گوید، جا دارد قبل از عملی شدن تصمیم، واکنش لازم و کافی صورت گیرد تا مانع آن شوند. تاثیرگذاری واکنش‌های پیشینی بیشتر است و می‌تواند موجب عدول آمریکا از تصمیمش شود، اما اگر کشوری به وزن آمریکا تصمیم خود را اعلام کرد، بعید است تسلیم این واکنش‌ها شود.

متاسفانه خیلی از کشورهای عربی و اسلامی موضعی درخور نگرفته‌اند و مواضع اعلام شده در حد محکومیت بوده و کارساز نیست.

اولین تبعات این شناسایی یا انتقال سفارت حذف مهم‌ترین پرونده مساله فلسطین یعنی پرونده قدس به نفع رژیم صهیونیستی و درنهایت نابودی آرمان فلسطین است و این بزرگ‌ترین چالش و تهدیدی است که قضیه فلسطین در طول هفت دهه اخیر با آن مواجه خواهد بود. می‌توان این اقدام آمریکا را «نکبت دوم» دانست و آن را برابر با «نکبت 1948» و حتی فراتر از آن دانست. البته با توجه به جایگاه قداستی شهر قدس نزد مسلمانان این بار نکبتی در مقیاس جهانی برای جهان اسلام خواهد بود. در همین حال هم یک فاجعه بزرگ برای حقوق بین‌الملل و قوانین جهانی است. بر کسی پوشیده نیست که براساس اسناد و قطعنامه‌های سازمان ملل، قدس شهری اشغالی محسوب می‌شود. آخرین مورد از این قطعنامه‌ها، چند روز پیش از سوی مجمع عمومی سازمان ملل صادر شد. این مجمع پنجشنبه گذشته در قطعنامه‌ای با رای موافق 151 کشور اعلام کرد قدس شهری اسرائیلی و متعلق به اسرائیل نیست.

پس از اشغال قدس شرقی در جنگ شش روزه 1967، شورای امنیت با صدور قطعنامه مهمی به شماره 242 خواستار عقب‌نشینی اسرائیل از اراضی اشغالی 1967 شد و این قطعنامه همیشه در تمامی قطعنامه‌های بعدی مجمع عمومی، شورای امنیت، یونسکو و دیگر ارکان سازمان ملل به عنوان یک مرجع مورد تاکید قرار گرفته است تا جایی که به یک عرف رایج در تمامی قطعنامه‌های بعدی درباره منازعه فلسطین تبدیل شده است. کما این‌که قطعنامه 271 شورای امنیت و قطعنامه‌های دیگر نیز بر غیرقانونی بودن هرگونه تغییری در وضعیت شهر قدس تاکید دارند.

در حقیقت این تصمیم واشنگتن قبل از این‌که اقدامی علیه فلسطین و جهان اسلام باشد، علیه حقوق بین‌الملل و نقض آشکار کلیه این قطعنامه‌هاست.

دولت آمریکا بر این باور است که در سایه اوضاع آشفته منطقه خاورمیانه و در سایه تنش‌های چندگانه از جمله میان ایران و عربستان می‌تواند این طرح خود را پیش ببرد و بر فلسطینیان و جهان عرب و اسلام بقبولاند. البته یکی دیگر از دلایل این تصمیم ترامپ داخلی است و ناظر به بحرانی است که در آمریکا با آن مواجه است.

پیش‌بینی آمریکا این است که اقدامش در این آشفته بازار منطقه‌ای با واکنش جدی مواجه نخواهد شد و پس از چند روز آب‌ها از آسیاب می‌افتد، اما احتمال دارد که با توجه به سرخوردگی شدید فلسطینیان در نوار غزه و کرانه باختری، این اقدام خطرناک کلا اوضاع سرزمین‌های اشغالی را بی‌ثبات کند و به انتفاضه‌ای بسیار گسترده‌تر از دو انتفاضه اول و دوم بینجامد.

از دیگر تبعات این اقدام آمریکا، می‌تواند به راه افتادن انتفاضه‌ای اسلامی در سراسر جهان اسلام باشد که از یک‌سو بار دیگر کلیه نگاه‌ها را معطوف فلسطین و اوضاع خطرناک قدس کند و از سوی دیگر، توطئه‌های تفرقه‌افکنانه علیه جهان اسلام را تحت‌الشعاع قرار دهد و موجب وحدت کلمه مسلمانان و قیام سراسری علیه رژیم صهیونیستی شود. قدس معیاری برای عزت و ذلت امت اسلام است. در طول تاریخ هر وقت قدس در اسارت بوده است، عزت مسلمانان زیر سوال رفته و ذلت جای عزت را گرفته است. اکنون نباید اجازه داد این نیمه عزتی که وجود دارد، با از دست رفتن کامل قدس از میان رود.

صابر گل عنبری

کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا