سینمای کودک ، غریبه‌ای روی پرده نقره‌ای

ایجاد گروه اکران سینمای کودک و نوجوان

مجید قاری‌زاده، کارگردان پیشکسوت سینما دو سال پیش با فیلم «رفقای خوب» در جشنواره فیلم‌های نوجوانان حاضر بود. فیلم او گرچه از معدود آثاری بود که به نمایش عمومی درآمد، اما وضعیت نامناسب آن در اکران، کم از اکران نشدن این فیلم نیست. قاری‌زاده درباره این‌که چرا عمده فیلم‌های جشنواره کودک حتی باوجود درخشش و دریافت جایزه، راهی به اکران پیدا نمی‌کنند، به جام‌جم گفت: اگر سینما و جشنواره کودک در دهه 60 و مقداری هم در اوایل دهه 70 پررونق بود، دلایل خاصی داشت، ازجمله مدیریت خوب مهندس بهشتی و آقایان حیدریان و انوار. آنها قبل از این‌که جشنواره کودک را راه بیندازند، در اتاق فکر به این می‌اندیشیدند که چطور فیلم‌ها را در مراحل تولید، نمایش (در جشنواره) و پخش (اکران عمومی) حمایت کنند. آن‌موقع ضمن این‌که گروهی مخصوص نمایش فیلم‌های کودک و نوجوان وجود داشت، سینماهای دیگر هم این فیلم‌ها را اکران می‌کردند. در آن شرایط آموزش و پرورش هم جلو می‌آید و به سهم خود حمایت می‌کرد.

کارگردان فیلم‌های «دخترم سحر» و «بی‌قرار» که اتفاقا آثاری مرتبط با کودکان هم بود، ادامه داد: جشنواره کودکان و نوجوانان به سی‌امین سال خود رسیده، یعنی آن کودک و نوجوان دیروز، 30 ساله شده است، اما این سوال پیش می‌آید که چرا هنوز روی پای خودش نیست، چون یک عده همچنان این کودک 30 ساله را به خاطر منافع شخصی بغل کرده‌اند و بیشتر از این‌که به فکر فیلم‌ها باشند، دنبال ارائه آمار هستند. الان همه چیز درباره سینمای کودک به جشنواره خلاصه می‌شود و پس از آن هم فیلم‌ها در قوطی می‌رود و همه چیز را به دوره بعدی این رویداد موکول می‌کنند.

قاری‌زاده افزود: باوجود کارگردان‌های شاخص در سینمای کودک و نوجوان، ما بخش توزیع و اکران عمومی را رها کرده‌ایم و در بنیاد سینمایی فارابی و وزارت ارشاد اتفاقی نمی‌افتد. من الان از دوستان همین نهادها می‌شنوم که قرار است گروهی برای اکران فیلم‌های کودک و نوجوان راه‌اندازی شود، اما هنوز خبری از آن نیست. نبود گروه سینمایی ویژه در این زمینه باعث می‌شود بسیاری از فیلم‌های جشنواره کودکان و نوجوانان محلی برای اکران نداشته باشند یا نهایتا دو هفته‌ای روی پرده سینما باشند که به هیچ وجه شرایط مناسبی نیست و دردی را دوا نمی‌کند. الان در شرایط اکران عادی و باتوجه به تعداد بالای فیلم و ظرفیت کم نمایشی، جایی برای اکران فیلم‌های کودک و نوجوان در نظر نمی‌گیرند. بجز این، من امروز مدیری را هم نمی‌بینم که دغدغه جدی درخصوص سینمای کودک و نوجوان داشته باشد، انگار فقط سفره‌ای برای جشنواره پهن می‌شود و از جشنواره اصفهان و همدان که برمی‌گردند همه چیز را فراموش می‌کنند. نمی‌دانم دوستان فارابی منتظر چه اتفاقی هستند؟ معجزه‌ای که قرار نیست اتفاق بیفتد. به نظرم آنها برنامه‌ریزی مناسبی برای فیلم‌های کودک و نوجوان ندارند.

دلم برای سینمای کودک می‌سوزد

غلامرضا آزادی، تهیه‌کننده و کارگردان سینما که سابقه‌ای طولانی در سینمای کودک و نوجوان دارد، دو سال پیش با فیلم «ب 12» (امید نیاز) به عنوان مدیر فیلمبرداری در جشنواره نوجوانان همدان حضور داشت؛ فیلمی که تهیه‌کننده آن فریال بهزاد، همسر آزادی بود. «ب 12» با وجود درخشش در برخی جشنواره‌های خارجی هنوز در ایران اکران نشده است.

آزادی با انتقاد از وضعیت سینمای کودک و حمایت نشدن از آن توسط نهادهای دولتی و سینمایی به جام‌جم گفت: ما در موسسه سینمایی فانوس خیال تا به حال حدود 18 فیلم کودک و نوجوان ساخته‌ایم، اما حساب می‌کنم اگر تا به حال آب حوض کشیده بودیم، وضعمان بهتر از این بود. بجز فیلم فرهنگی و ایرانی «کاکلی» که در شرایط خوب آن زمان سینمای کودک با استقبال خوبی روبه‌رو شد و فروش کرد، بعد از این‌که سینماهایی مخصوص اکران فیلم‌های کودک و نوجوان وجود نداشت، شرایط خوبی در اکران پیدا نکردند. من خودم الان چند فیلم اکران نشده در این زمینه دارم.

آزادی که امسال فیلم سندباد و سارا را در جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان دارد، ادامه داد: ما هم بلدیم فیلم‌های آنچنانی بسازیم، ما هم بلدیم صدهزار کیلو آلبالو بسازیم، ما تحصیلکرده سینما هستیم و راه و رسم فیلمسازی را بلدیم. اگر این کار را نمی‌کنیم و فیلم‌های دیگری می‌سازیم، برای این است که بها و ارزشی برای فرهنگ و ملیت خودمان قائل هستیم، اما متاسفانه دولت گوشش به این حرف‌ها بدهکار نیست. جشنواره کودک تبدیل شده به یک رویداد ناگهانی در یک هفته از سال که مبلغی گزاف برای آن در نظر گرفته می‌شود، اما بعد از تمام شدن آن دیگر هیچ خبری نیست تا دو ماه قبل از جشنواره بعدی. مگر ما مجبوریم برای جشنواره کودک و نوجوان فیلم بسازیم، اما بعد هیچ اتفاقی برای آن نیفتد.

کارگردان قبیله من افزود: شورای سیاستگذاری و راهبردی سینمای کودک و نوجوان (مستقر در فارابی) هم با این‌که چند سال از ایجاد آن می‌گذرد، فقط در این حد کار می‌کند که جشنواره برگزار کند. من حتی از آقای تابش، مدیرعامل بنیاد فارابی وقت گرفتم حضوری با ایشان صحبت کنم، اما متاسفانه جواب من را ندادند و گفتند تلفنی صحبت می‌کنند. نمی‌دانم جواب مرا که عمری برای سینمای کودک و نوجوان زحمت کشیدم، چه کسی باید بدهد. یک روزی هم برای کار دیگری به فارابی رفتم، دیدم اعضای شورای سیاستگذاری و راهبردی سینمای کودک و نوجوان جمع شدند و راهی یک جلسه هستند. همه کسانی بودند که دستی در سینمای کودک و نوجوان داشتند. پرسیدم چرا من و خانم بهزاد اینجا نیستیم؟! اینها مهم نیست، مهم وضعیت نامناسبی است که بر سینمای کودک و نوجوان ما حاکم است و هیچ حمایتی از فیلمسازان این عرصه نمی‌شود. دلم برای سینمای کودک می‌سوزد.

اشکال در ساختار فیلم‌ها

فیلم «پینوکیو، عامو سردار و رئیسعلی» ساخته سیدرضا صافی و به تهیه‌کنندگی ناصر عنصری در جشنواره قبلی فیلم‌های کودکان و نوجوانان برنده پروانه زرین بهترین فیلم بلند شد و در جشنواره اخیر رشد هم جایزه بهترین فیلم بخش بین‌الملل را به دست آورد. اما حتی این اثر جذاب هم هنوز موفق به اکران عمومی نشده است.

تهیه کننده این فیلم در این خصوص به جام‌جم گفت: تصورم این است وضعیت فعلی سینمای کودک به این دلیل است که چند سال توجهی به فیلم‌های کودک و نوجوان نشد و این نوع فیلم‌ها از سبد خانواده‌ها خارج شد. بنابراین تا این فیلم‌ها روی روال معمول بیفتد و مخاطب خاص خودش را پیدا کند، کمی زمان می‌برد. درنتیجه این سینما و این فیلم‌ها نیاز به حمایت دارد. باید برای این حمایت به یک فرمول مشخصی رسید.

ناصر عنصری افزود: دلیل دیگر این وضعیت سینمای کودک به اشکالی برمی‌گردد که برخی فیلم‌ها در ساختار دارند و بیشتر فیلم‌ها به جای این‌که برای کودک ساخته شوند، درباره کودکان است. وقتی چند فیلم به این شکل بدون داشتن قصه قوی و پرکشش و صحنه‌های جذاب و به‌دور از فضای فانتزی ساخته شود، ذائقه مخاطب کودک و نوجوان ما را تحلیل می‌برد و دیگر استقبالی از آنها نمی‌شود؛ آن هم در شرایطی که این کودکان و نوجوانان به بهترین و جذاب‌ترین فیلم‌های روز جهان در این فضا دسترسی دارند.

علی رستگار